زنان در دولت‌های پس از انقلاب، چه سهمی از کابینه داشته‌اند؟

 به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم،برگزاری انتخابات مجلس اول و راه یافتن 4 زن که البته همه آنان از سوی مردم تهران انتخاب شده بودند، خیال آنان را از سهیم شدن در امور کشورداری تا حدودی راحت کرد، اما رفته رفته که از سال های نخستین انقلاب فاصله می گرفتیم، این تنها مجلس شورای اسلامی بود که به محفلی برای اعلام حضور سیاستمداران زن تبدیل می شد. کابینه دولت ها با وجود اینکه شرطی بنام رجل سیاسی نداشتند تا با تفسیرهای گوناگون عرصه را برای ورود زنان تنگ کنند، درهای خود را به سختی به روی برخی از سیاستمداران زن گشودند تا تغییر چهره مردانه سیاست به این راحتی ها هم امکانپذیر نباشد. حال هرچقدر هم عملکرد زنان صاحب منصب در دولت های گذشته را در نظر بگیریم و مهر تایید همه صاحبنظران را نیز بر مثبت بودن آن بزنیم باز هم هیچ کسی در ردای ریاست جمهور حاضر نیست انتخاب وزیر زن را «ریسک» نداند.

با مروری که در ادامه این گزارش به حضور زنان در دولتهای مختلف خواهیم داشت، تلاش های دولت های مختلف را خواهیم دید که چگونه فضا را به سوی تغییر چهره کابینه خود سوق می دهند. اگرچه در این میان تنها یک دولت است که تن به انتخاب وزیر زن می دهد اما، دولت های دیگر نیز با انتخاب زنان در سمت معاونت های مختلف خود سعی در سهیم کردن نمایندگان نیمی از جمعیت کشور داشتند.

اولین دولت 8 ساله ایران و جای خالی زنان

مهر ماه 1360، اولین دولت 8 ساله ایران استقرار یافت. دولتی که با لیستی 23 نفره از وزیران برای تایید صلاحیت، راهی مجلسی می شد که در اولین دوره، 4 زن را در قامت نمایندگی به خود می‌دید، هیچ پستی را برای حضور بانوان در نظر نگرفت تا سیاست، چهره مردانه خود را از همان آغاز انقلاب نشان دهد. «میرحسین موسوی نخست وزیر، برای برگزیدن زنان در کابینه خود، فرصت دیگری غیر از وزارت هم داشت، اما هر چهار معاونت او نیز با مهره‌ای مردانه چیده شدند تا سومین دولت ایران بدون حضور زنان اداره شود. در دوره‌ای که جنگ هشت ساله ایران و عراق اوضاع سختی را بر کشور حاکم ساخته بود شاید شرایط بگونه ای رقم می خورد که تنها استفاده از نیروی مردانی که سابقه اجرایی داشته اند بتواند کشور را در مسیر اهداف خود قرار دهد. البته تاکید بر «نقش پررنگ زنان» در پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن در دفاع مقدس که بارها از سوی مسئولان حکومتی مطرح می شد.

دولت دوم موسوی هم همچون دولت اول او، جایی برای زنان نداشت. این دولت که در سال 64 شکل گرفت، با ترکیبی تقریبا مشابه دوره قبلی، آغاز بکار کرد تا نخست وزیر وقت وعده حضور زنان در کابینه را به مدت 24 سال به تاخیر بیندازد. سال 88 و همزمان با کاندیداتوری مهندس موسوی، حضور وی در تمامی برنامه های تبلیغاتی در کنار همسرش «زهرا رهنورد» اعلان آمادگی او برای حضور زنان در کابینه اش بود که البته به جایی نرسید.

دولت هاشمی و اولین حضور زنان با نقش آفرینی دخترش فاطمه

شاید زنان ایرانی خیلی خوش شانس بودند که دختران هاشمی رفسنجانی، نقشی در سیاست گذاری های پدر داشتند. مرداد 68، زمانیکه کرسی ریاست جمهوری به «شیخ اکبر» تحویل داده شد، او اولین درخواست را از سوی دخترش فاطمه دریافت کرد. درخواستی که هرچند برای اجرایی شدنش دو سالی را زمان صرف کرد، اما در نهایت به تاسیس «دفتر امور زنان» در نهاد ریاست جمهوری انجامید. در جایی که «شهلا حبیبی» به عنوان مشاور رییس جمهوری ایران، ریاست آن را برعهده گرفت.

سمت های دیگری هم بودند که دولت سازندگی ترجیح را بر نصب زنان در ریاست آن ها دانست. از همین رو، رییس کمیته ملی المپیک به «فائزه هاشمی» رسید، مدیرکل بهداشت خانواده در معاونت بهداشتی وزارت بهداشت سهم «فاطمه رمضانزاده »شد و «معصومه ابتکار» هم ریاست سازمان های مردم نهاد زنان را برعهده گرفت. اگرچه با وجود همه این عناوین، وزرات خانه ها باز هم با مدیریت مردان اداره می شد، اما مبدا حضور زنان در امور کشورداری را باید همین زمان دانست.

موضوعی که نتوانست رضایتمندی زنان دولت سازندگی را جلب کند، عدم حضورشان در جلسات هیات دولت بود. آنجا که آنان تنها برای اقدامات در دست اجرای خود حق حضور در کابینه آن هم بدون حق رای را داشتند.

دولت خاتمی و توجه به جایگاه زنان

اگر دولت سازندگی برای سیاستمداران زن ایرانی، آغازگر حضور در صحنه اجرایی کشور بود، دوره اصلاحات ارتقا جایگاه آنان را رقم زد. «سید محمد خاتمی» با پیروزی در انتخابات دوم خرداد 76، در هفتمین دولت پس از انقلاب، جایگاه به مراتب خوبی را برای زنان ایرانی در دولت در نظر گرفت. اگرچه در لیست وزرای او نامی از هیچ زنی برده نشد، اما برای اولین بار دو صندلی در جلسات هیات دولت به دو زن تعلق گرفت.

رئیس دولت اصلاحات در اولین گام، ریاست یکی از مهم ترین سازمان‌های دولتی را به یک زن سپرد. «معصومه ابتکار» که سابقه حضور در دولت هاشمی را هم داشت، به عنوان رییس سازمان محیط زیست به جمع اعضای کابینه هفتم راه یافت و کمی بعدتر، معاون زنان ریاست جمهوری هم به آنها اضافه شد. رییس دولت اصلاحات در حکمی که برای «زهرا شجاعی» صادر کرد، بر حضور مستمر او در جلسات هیات دولت تاکید کرد تا بیش از پیش به تحقق شعارهای انتخاباتی خود نزدیک شود.

دوره دوم دولت اصلاحات نیز با همین تعداد از زنان در کابینه آغاز شد. اگرچه عملکرد ابتکار و شجاعی موجب شد که برای یک دوره چهارساله دیگر در سمت های خود باقی بمانند، اما نتوانست هیچ تغییری در لیست اعضای کابینه بدهد. به این ترتیب دولتی که همواره بر نقش زنان تاکید داشت، اگرچه جایگاه خوبی را برای آنان در نظر گرفت و شرایط حضور آنان در کابینه را برای اولین بار در تاریخ پس از انقلاب فراهم ساخت، اما این ریسک را برجان خود نخرید تا اولین انتخاب وزیر زن، در کارنامه دولت بعدی بدرخشد.

دولت احمدی نژاد و دو چهارسال متفاوت برای زنان

مرداد 84، در جلسه رای اعتماد به وزرا، نام هیچ زنی شنیده نشد تا همچنان مردان، یکه تاز عرصه کشورداری در ایران باشند. «محمود احمدی نژاد» نه تنها قدم مثبتی در جهت روی کار آمدن زنان در کابینه خود برنداشت بلکه با تلاش بر وضع قوانینی چند،-همچون دورکاری- سعی داشت تقریبا زنان را از مسئولیت های مختلف سیاسی و اجتماعی دور کند. اگرچه در این میان معاونت سازمان محیط زیست سهم «فاطمه واعظ جوادی» شد تا همچون دو دوره گذشته این معاونت نیز به دست زنان سپرده شود.

اما دوره چهار ساله اول دولت احمدی نژاد، بکلی با دوره چهارساله دوم او تفادت داشت. او که حالا از فراز و نشیب های انتخابات پر سر و صدای 88 سر بیرون آورده بود، در اقدامی حیرت آور، «فاطمه آجرلو»، «سوسن کشاورز» و «مرضیه وحید دستجردی» را به ترتیب به عنوان وزرای پیشنهادی، رفاه و تامین اجتماعی، آموزش و پرورش و بهداشت و درمان به مجلس معرفی کرد، اما در این میان تنها «مرضیه وحید دستجردی» بود که به دلیل سوابق روشن و همچنین نام نیک خانواده و پدرش راهی جلسات پاستور شد. به این ترتیب پنج شنبه 17 مرداد 88، اولین و تنهاترین وزیر زن در تاریخ پس از انقلاب، و سومین وزیر زن در تاریخ ایران، با کسب 175 رأی موافق، 82 رای مخالف و 29 رای ممتنع به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی راه یافت.

انتخاب احمدی نژاد تنها به همین یک وزارتخانه هم ختم نشد. او اگرچه برای جایگزینی «سوسن کشاورز»، «فاطمه آلیا» را معرفی کرد، اما با کناره گیری وی، باید افزایش شمار وزرای زن در کابینه دهم را فراموش می کرد. معاونت ها اما جای خوبی برای گزینه های مورد نظر احمدی نژاد بودند. او «نسرین سلطانخواه» را به عنوان معاونت علمی و فناوری برگزید تا شمار زنان کابینه را به دو برساند. او در ادامه راه همچنین «فاطمه بداغی» را به عنوان معاون حقوقی اش برگزید.

آغاز بی پایان اولین وزیر زن

«محمود احمدی نژاد» اگرچه شرایط را آنقدر آماده می دید که با سه وزیر زن، قطار دولت دهم را حرکت دهد، اما در ادامه راه اوضاع را آنگونه که حدس می زد مهیا نیافت. در کابینه پر رفت و آمد او، وحید دستجردی نیز مجبور به ترک صندلی وزارت شد. اواخر آذرماه 92 خبرهایی از برکناری وزیر بهداشت دولت دهم مطرح شد. خبرهایی که برای صحت آن، فقط کافی بود به اظهارات دستجردی در روزنامه دولتی ایران مراجعه کرد. جایی که او از مقاومت در برابر درخواست برکناری «باقر لاریجانی» برادر رییس مجلس نهم خبر داد، می شد حدس زد که در هفته های پیش رو چه سرنوشتی در انتظار او است. اما تنها زن وزیر تاریخ پس از انقلاب با انتقاد از اختصاص ندادن ارز دولتی برای مصارف پزشکی و دارویی، جاده اخراج خود را هموارتر کرد. موضوعی که با تکذیب محمود احمدی نژاد روبه رو شد تا دیگر اختلاف او با رییسش علنی شود.

هفتم دیماه، «مرضیه وحید دستجردی» از سمت خود برکنار و «محمد حسن طریقت منفرد » به عنوان سرپرست وزارت بهداشت جانشین او می شود. پس از این عزل و نصب ها، استعفای «محمد باقر لاریجانی» از ریاست دانشگاه علوم پزشکی تهران، بر تمام خبرها مهر تایید زد تا نام اولین وزیر زن کابینه در تاریخ نگاری از دولت دهم نوشته شود. به این ترتیب دولت دهم هم انتظارات بحق زنان این جامعه را فراهم نکرد تا آنان باز گوش به کاندیدای ریاست جمهوری یازدهم بسپارند.

دولت روحانی و اولین زن دیپلمات

«حسن روحانی» در تمامی روزهای تبلیغات انتخاباتی‌اش آنچنان از حقوق شهروندی حرف می ‌زد که همه را در انتظار تماشای تفاوت های دولت او با سایر دولت ها نگه داشت. انتظاری که البته با این جمله معروف او که «زنان نباید به داشتن یک وزیر زن راضی شوند»، بالا گرفت، سیاستمداران زن را امیدوار به معرفی حداقل 5 وزیر زن به مجلس کرد، اما با پیروزی او در انتخابات خرداد ماه هم هیچ تغییری در جنس کابینه رخ نداد تا در بیست و هشتمین روز از مرداد 92، تاریخ باز هم برای زنان ایران تکرار شود.

در لیست 18 نفره وزیران روحانی، خبری از هیچ زنی نبود تا باز هم معاونت سازمان محیط زیست، جور همه بی‌اعتمادی‌ها به زنان ایران را بکشد. «معصومه ابتکار» با بازگشت به صندلی خود در طبقه نهم ساختمان پارک پردیسان، باید در کنار «شهین دخت مولاوردی» معاون امور زنان و «الهام امین زاده» معاون حقوقی رییس جمهوری، جای خالی چندین سیاستمدار زن ایرانی را پر می‌کردند.

اما نگاه به زنان در دولت یازدهم، با انتخاب همین سه سمت پایان نمی‌گیرد. حال که در هر دولتی جدال بین اولین‌هاست، انتخاب «مرضیه افخم» به عنوان سخنگوی وزارت امور خارجه و پس از آن، سفیر ایران در مالزی خود به اول شدن «حسن روحانی» در بین دولت های پس از انقلاب کمک می‌کند. اگر همه دولت ها در ابتدای مسیر کشورداری به چینش زنان سیاستمدار اقدام می‌کردند، دولت یازدهم در میانه راه هم از فرصت جابجایی‌ها نهایت استفاده را کرده و با معرفی «زهرا احمدی پور» سکان سازمان گردشگری را به او سپرد تا تعداد زنان کابینه یازدهم بیش از سایر کابینه های پس از انقلاب شود.

البته تقریبا در تمامی دولت هایی که از حضور زنان در جمع دولتی ها و کابینه استفاده کرده اند، موضوع بهره گیری از بانوان در جایگاه هایی همچون وزارت، معاونت رئیس جمهور، روسای دستگاه ها و سازمان ها، فرماندار و ... بیشتر به عنوان یک ژست و پز سیاسی برای دولت ها مطرح بوده و آنان سعی کرده اند که از این طریق نظر مثبت زنان جامعه را به خود جلب کنند و از رأی آنان نیز بهره بگیرند؛ به نظر می رسد پروسه انتخاب زنان برای مسئولیت های دولتی حال در هر جایگاهی باید مبتنی بر تخصص و توانمندی آنان باشد، به گونه ای که بتوان برای جامعه زنان این انتصاب ها را یک افتخار و عملکرد مثبت و ویژه تلقی کرد، نه اینکه در نظر گرفتن چنین جایگاه هایی برای آنان با تصور رأی آوری باشد.

منبع:تابناک

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.

بازگشت به صفحه سایر رسانه ها