حضور خانواده‌ها هنگام جابجایی سنگ مزار شهید ما را محکم‌تر می‌کند/دو خط قرمز مناسب‌سازی گلزار: تغییر سنگ و ویترین شهید

مسئول فرهنگی گلزار شهدای تهران گفت:گاهی خانواده‌ شهدا می‌گویند وقتی می‌خواهید سنگ را هم‌سطح کنید، ما هم حضور داشته باشیم. این نظرات خانواده‌ها در رضایت نامه درج شده است. از نظر ما مشکلی ندارد. در این شرایط ما قرص و محکم‌تر می‌شویم.

پرونده «همه چیز درباره ساماندهی گلزارهای شهدا» تلاش دارد هم راوی حرف موافقان این طرح باشد و هم نقل کننده بخش‌هایی از حرف مخالفان و منتقدان. نظرات کارشناسی مسئولین سازمان‌‌های مرتبط با حوزه دفاع مقدس با کارکرد فرهنگی، اعلام نقطه نظرات تشکل‌های بزرگ خانواده شهدا و ایثارگران و میزگرد مخالفان طرح ساماندهی تا کنون منتشر شده است. در پی آن سوالات، ابهامات و نگرانی‌ها و دغدغه‌های مختلف خانواده شهدا در این زمینه طرح شده است و وقت آن فرارسیده که مجریان طرح ساماندهی گلزار شهدا و مسئولین بنیاد شهید و امور ایثارگران پاسخگوی سوالات و دغدغه‌های مطرح شده و به طور کلی پاسخگوی آنچه در گلزار شهدا اتفاق می‌افتد، باشند.

علیرضا اکبری مسئول فرهنگی گلزار شهدای بهشت زهرا(س)است. او 20 سال سابقه فعالیت در گلزار شهدای تهران دارد. به خاطر نوع شغل و مسئولیتی که در این گلزار دارد، شاید تنها مسئولی در بنیاد است که به صورت روزمره و رودر رو با خانواده شهدایی که برای دیدار با شهیدشان به گلزار رفت و آمد دارند، در ارتباط است. او معتقد است دردهای این خانواده‌ها را می‌داند و برای بر طرف کردن نگرانی‌هایشان تلاش می‌کند. او با صراحت از آنچه در گلزارهای شهدای سایر شهرستان‌ها و در قطعه 44 گلزار شهدا به عنوان طرح یکسان سازی اتفاق افتاده است گلایه می‌کند و از اجرای اتفاقاتی می‌گوید که شباهتی با تخریب‌های صورت گرفته در سال‌های قبل ندارد. اکبری بارها در مقابل دوربین رسانه‌ها رضایت‌نامه‌هایی که خانواده شهدا آن را نوشته و امضا کرده‌اند را نشان داده است و لیست اسامی همه خانواده‌ها را با جزئیات اتفاقاتی که برای مزار شهیدشان افتاده است را رسانه‌ای می‌کند. هر چند که درباره بخشی از این رضایت‌نامه‌ها و نحوه تهیه آنان شبهات زیادی طرح شده است. او با اشاره به موج انتقادات مطرح شده مردمی درباره مجریان طرح ساماندهی می‌گوید: «من خواهشی عاجزانه دارم. خواهش می‌کنم برای زیارت شهدا که آمدند گلزار، بیایند خانه شهید تا ما برایشان توضیح بدهیم که چه اتفاقی در حال افتادن است» گفتگوی تفصیلی تسنیم با اکبری را در ادامه می‌خوانید:

* تسنیم: کار ساماندهی در گلزار شهدای تهران سال ها پیش از یکسان سازی مزار مطهر شهدا در قطعه 44 شروع شد. یکسان سازی این قطعه نارضایتی‌های زیادی را در پی داشت و تلخی خاطرات آن سال هنوز در ذهن بسیاری از مردم و خانواده شهدا به جا مانده است. حالا دوباره چند وقتی هست که موضوع ساماندهی گلزار شهدای بهشت زهرا(س) بر سر زبان‌ها افتاده پای برخی شایعات در این زمینه به رسانه‌ها هم کشیده شده و هر کسی تفسیر خود را از این موضوعات عنوان می‌کند. با توجه به اینکه چند سالی است در این مجموعه حضور دارید و اکنون رسیدگی به اوضاع مزار شهدا را زیر نظر دارید، بیشتر در جریان اتفاقاتی که در این زمینه افتاده است، هستید. بگویید این جریان‌ها از کجا شروع شد؟ چقدر از محتوای مطباحث و انتقادات پخش شده در این زمینه‌ها صحیح و وارد است؟

خود ما روی موضوع یکسان‌سازی قطعه 44 نظر داشتیم/مخالف حذف ویترین شهید هستیم

ما آدم‌های فرهنگی هستیم و خودمان روی موضوع یکسان‌سازی قطعه 44 نظر داشتیم. اما اخیرا صحبت‌هایی در مورد مناسب سازی قطعه 24 و 21 گفته می‌شود. در توضیح این قضیه باید بگویم در این قطعات اتفاقی نیفتاده است. نه ویترینی حذف شده و نه سنگی. ما در فضای گلزار شهدا چون با خانواده‌ها انس گرفتیم، حرف و درد آن‌ها را می‌دانیم.

در مناسب سازی گلزار شهدای تهران دو خط قرمز داریم: سنگ و ویترین شهید

من بارها گفته‌ام که در بحث مناسب سازی مزار شهدا در بهشت زهرا(س) دو خط قرمز داریم: یکی بحث ویترین شهید است، هرجا که ویترین شهید حذف شده است خود ما مخالف آن هستیم. ویترین شهید حکم موزه شخصی خانواده شهدا را دارد، خانواده در آن عکسی یا آثاری از شهید می‌گذارد. بحث دوم هم سنگ مزار شهداست، سنگ مزار شهید از نظر من اثر فرهنگی دارد. چرا ما به بهشت زهرا(س) و گلزار شهدای بهشت زهرا(س) بزرگترین قطب فرهنگی می‌گوییم؟ این بحث از کجا می‌آید؟ در این موضوع اگر با دقت نگاه کنیم، به سنگ مزار شهدا می‌رسیم. در فضای گلزار شهدای بهشت زهرا(س) نمونه‌های فرهنگی مختلفی در این باره وجود دارد. مثلا شهیدی را می‌بینید که روی سنگ مزارش نوشته: «پرکاهی تقدیم به آستان کبیر الله»، یا سنگ مزار شهیدان ذاکری را می‌بینید که دو برادر شهید همزمان در یک روز و یک ساعت و یک زمان به شهادت رسیده‌اند، اما یکی در بعلبک لبنان و یکی در جبهه ایران .

من به عنوان مسئول فرهنگی گلزار، زائران دانش آموز و دانشجو دارم که وقتی آن‌ها را می‌برم این اسناد را نشانشان می‌دهم، در واقع رو در رو این فرهنگ به جا مانده از آن دوران را انتقال می‌دهم، این مسائل هم هیچ موقع از ذهن آن دانش آموز یا آن گروه و تشکیلاتی که برای بازدید از این مزار آمده‌اند، فراموش نمی‌شود. به خاطر همین در این سنگ‌هایی که هست نباید تغییری ایجاد شود چون جزئی از فرهنگ ماست و این فرهنگ‌ها باید حفظ و نگهداری شود.

در قطعه 21 و 24 تاکنون بالغ بر 300 ویترین هم اضافه کردیم

بر خلاف صحبت برخی مخالفین که گفته اند این موارد از گلزار حذف شده‌اند باید بگویم ما در طرح مناسب سازی نه تنها هیچ ویترینی را حذف نکردیم بلکه در قطعه 21 و 24 تاکنون بالغ بر 300 ویترین هم اضافه کردیم. چون دیدیم بعضی‌ مزارها ویترین، بالای سرشان ندارند، یک ویترین‌های واحد سبز رنگی برای آن‌ها زدیم و در این ویترین‌هایی که خودمان گذاشتیم، حداقل کاری که توانستیم انجام بدهیم این بود که عکس شهید را بالای سرش بگذاریم. یعنی به جای اینکه حذف کنیم حتی اضافه هم کردیم.

قاضی پرونده و کلانتری روی موارد گفته شده تحقیق کردند/مسئله یک سیر قانونی را طی کرد

موردی بعدی که از بنیاد شهید به ما دستور داده شد این بود که بدون اجازه خانواده معظم شهدا و ایثارگران حق دست زدن به مزار هیچ شهیدی را نداریم. در این مسئله سازمان بهشت زهرا(س) ورود پیدا کرده و آن‌ها هم اگر رضایتی نباشد، به مزارها دست نمی‌زنند. در طرح مناسب‌سازی متاسفانه یک سری، فضایی درست کردند و تعدادی از خانواده شهدا را بردند در دادگاه بحث شکایت را پیش آوردند و به این وسیله جلوی کار یکی دو روز گرفته شد. از آن طرف مسئولین از جمله خود قاضی پرونده و کلانتری آمدند در گلزار و روی موارد گفته شده تحقیق کردند و دیدند نه سنگی حذف شده و نه ویترینی و نه بدون اجازه کاری انجام شده است. دوباره قاضی دستور داد شما می‌توانید با اجازه خانواده شهدا کارتان را انجام دهید. دقیقاً این مسئله یک سیر قانونی را طی کرد.

رضایت‌نامه خانواده شهدا هم اینجا وجود دارد. لیستی وجود دارد که اسامی و مشخصات شهدا در آن هست و وضعیت رضایت خانواده‌ها هم در آن مشخص شده است. برخی می‌گویند تعدادی از خانواده شهدا سواد ندارند و شما کاغذ را جلوی آن‌ها می‌گذارید و درباره چیزی که متوجه نیستند از آن‌ها امضا می‌گیرید. شما توجه کنید در این رضایت نامه‌هایی که از خانواده شهدا گرفته شده می‌بینید که مطالبی هم نوشته شده است. مثلاً نوشته شده جهت همسان‌سازی یا یکسان سازی با خانواده شهید هماهنگ کنید یعنی خانواده شهید حضور داشته باشد، ما همه مطالب را برای خانواده شرح می‌دهیم.

نظرات خانواده‌ها در رضایت نامه درج شده است/وقتی خانواده‌ها هنگام جابجایی حضور داشته باشند، ما قرص و محکم‌تر می‌شویم

گاهی خانواده‌ها می‌گویند وقتی می‌خواهیم سنگ را بالا یا پایین آورده وهم‌سطحش کنید، ما هم حضور داشته باشیم. این نظرات خانواده‌ها در رضایت نامه درج شده است. از نظر ما مشکلی ندارد که هنگام جا به جایی سنگ، خانواده شهید حضور داشته باشند، چه ایرادی دارد؟ تازه در این شرایط ما قرص و محکم‌تر می‌شویم. می‌بینید که آن خانواده‌هایی که در این بحث حساس بودند دقیقاً زیر مطلب نوشته‌اند که ما حضور داشته باشیم. این رضایت نامه‌ها نشان می‌دهد که ما بدون اجازه خانواده شهید حق هیچ کاری را نداریم. خیالتان راحت باشد.

* تسنیم: آقای اکبری! کار مناسب‌سازی قطعه به قطعه انجام می‌شود؟ روال کار به چه صورت پیش می‌رود و الان در چه مرحله‌ای هستید؟

ببینید ما در فضای گلزار شهدا، 14 قطعه داریم، سه قطعه در میان این قطعه‌ها خیلی نابسامان هستند. یکی قطعه 21 است که چندین ماه پیش کارش تمام شد و تقریبا درست شده است. الان هم کار قطعه 24 انجام می‌شود. قطعه 50 هم نابسامان است. در قطعه 50 شما اصلا نمی‌توانید بیشتر از دو ردیف داخل بروید. آنقدر ناهماهنگی ارتفاع در قطعه وجود دارد. که عبور و مرور را مشکل کرده است.

الان در بحث ساماندهی قطعه 24 هم که ورود پیدا کردیم، اگر کاری انجام می‌شود، برنامه ریزی خاص خود را دارد. ردیف دارد . این قطعه 4 هزار شهید دارد. ما می‌بایست در هر ردیف اسامی را در بیاوریم، به خانواده آن‌ها زنگ بزنیم و اجازه بگیریم، با اجازه آن‌ها این کارها را انجام می‌دهیم که این کار در حال اتفاق افتادن است و این روال را برای تک تک مزارها انجام می‌دهیم.

مادر شهیدی گفت دست به مزار شهید من بزنید، خودم را آتش می‌زنم

طی کار به جاهایی رسیدیم که بعضی خانواده شهدا در قطعه 21 اجازه ندادند و گفتند به مزار شهید ما دست نزنید. یک نمونه برایتان بگویم که در قطعه 21 یک مادر شهیدی به من گفت: «اگر دست به مزار شهید من بزنید، خودم را آتش می‌زنم.» به بچه‌ها گفتم به هیچ عنوان به مزار این شهید دست نزنید. 99 درصد کار قطعه انجام شده بود. اما به مزار شهید او دست نزدیم. یک روز صبح زود به دفتر می‌آمدم، دیدم جلوی در اتاقم ایستاده است. پیش خودم گفتم: «وا مصیبتا! نکند احتمالا یک کارگری اشتباهی کرده است.» خلاصه علامت سوال‌هایی برایم ایجاد ‌شد که چه اتفاقی افتاده است؟

زنگ زدم به بچه‌ها و گفتم که: «مادر شهید برای چه به اینجا آمده؟» گفتند: «با خودت کار دارد.» گفتم: «بروید قطعه 21 ببینید مزار شهیدش دست خورده؟» رفتند دیدند و گفتند: «نه درست نکردند.» خیالم راحت شد. آمدم دفترم پیش مادر شهید و گفتم: «حاج خانم! چیزی شده است؟» مادر شهید علی کویی نژاد بود. گفت: «همین الان بیا برویم سرقطعه.» دوست دارم با آن مادر شهید صحبت کنید. می‌گفت حدود 4 یا 5 میلیون تومان هزینه کرده است و شخصا برای نوسازی مزار شهیدش اقدام کرده و به آن ارتفاع داده بود. فقط دو سه ماه از زمان نوسازی می‌گذشت. و در این مدت مادر بسیار روی بحث ساماندهی حساس بود. اما آن روز به من گفت: «همین الان باید مزار شهید من را درست کنید. همین الان.»

خلاصه آن روز آمده بود که مزار شهیدش را درست کنیم. یعنی آن فردی هم که در این قطعه رضایت نداشت دست به مزار شهیدش بزنیم، بعد از 5 ماه که کار جمع شده بود آمد رضایت داد و رضایت نامه را امضا کرد و ما کارش را انجام دادیم. این احترام کامل به همه خانواده شهداست، اگر اجازه ندهند به هیچ عنوان به هیچ مزاری در گلزار شهدای بهشت زهرا(س) دست نمی‌زنیم. ولی متأسفانه در فضای مجازی فیلمی پخش شده که مدعی است با لودر مزار شهدا را خراب می‌کنند.

سال‌ها پیش طرح کاوش 30 هزار شهید بهشت زهرا را انجام دادیم

* تسنیم: رضایت خانواده‌ها یک طرف جریان و حفظ نکات فرهنگی قطعات هم طرف دیگر ماجراست. چطور در رعایت هر دو تلاش لازم صورت می‌گیرد؟

ما چندین سال پیش در زمانی که امکاناتی نظیر دوربین هم نداشتیم، طرح کاوش گذاشتیم و اطلاعات تک تک مزارهای شهدا را نوشتیم. عین مزار 30 هزار شهید را نوشتیم. کاغذ گذاشتیم از بالای مزار بسم رب الشهدا، زمان شهادت، ولادت و اسم شهدا را نوشتیم، 30 هزار شهید را کاوش کردیم. حین این کار بود که مشخصات مزارهای مختلف را پیدا کرده و ثبت کردیم. یعنی مثلا رسیدیم به نوشته: «پرکاه آستان الله» یا رسیدیم به شهیدی که وصیت کرده بود که شهید گمنام بماند و روی مزارش چیزی ننویسند یا رسیدیم به یک حوضچه خیلی قشنگ که خانواده دو برادری که لب تشنه شهید شدند آن را ساخته بودند. مادر این شهیدان این حوضچه 10 در 10 سانت را درست کرده بود. اینها را می‌دیدیم و علت را از خانواده‌ها جویا می‌شدیم و ثبت می‌کردیم. اگر ما به دنبال حذف کردن باشیم که در این زمینه بروشور چاپ نمی‌کنیم.

در این بروشورها از شهدای شاخص بهشت زهرا(س) تا شهدای گمنام و شهدای مدافع حرم ثبت شده‌اند، وقتی زائر به گلزار می‌آید یکی از این بروشور و نقشه‌ها را به او می‌دهیم. نرم افزار زیارت مجازی گلزار شهدا تولید کرده‌ایم که بتوان توسط آن مزارها و گلزارها را زیارت کرد. اگر ما دنبال حذف سنگ مزار و ویترین باشیم، چنین کارهایی انجام می‌دهیم؟

یک کار دیگری که اینجا در راستای خدمت به خانواده شهدا انجام می‌دهیم این است که یک فایلی تهیه کرده‌ایم از کلید ویترین‌های بالای مزار شهدا. هر بخش این فایل به نام یک قطعه هست و روی هر دسته کلید مشخصات یک شهید به همراه شماره و ردیف مزارش نوشته شده است. گاهی پیش می‌آید که قفل ویترین شهید شکسته شده و یا دزد زده و ویترین را خراب کرده. خانواده‌ها مراجعه می‌کنند و ما برایشان کار تعویض قفل و احیای ویترین را انجام می‌دهیم. خودمان احیا می‌کنیم. شیشه‌های شکسته را احیا می‌کنیم.

* تسنیم: یعنی رسیدگی به ویترین‌ها از وظایف شما نیست؟

نه؛ کار ما فرهنگی است، اما من خادم شهدا هستم و قبول نمی‌کنم یک مادر شهید به خاطر یک قفل که چندان خرجی ندارد، بخواهد قفل ساز از وسط شهر بیاورد و به خاطر مسافت، 50 هزار تومان خرج کند تا قفل این ویترین را درست کند. پس احساس می‌کنم باید آن را احیا کنم. قفل آن را عوض می‌کنم. نه اینکه فکر کنید اضافه کاری است و نه به خاطر اینکه آقایان بخواهند فکری کنند... نه؛ فقط به خاطر اینکه این خانواده شهدا راضی باشند و بگویند: «خدا پدر و مادرت را بیامرزد.» همین برای من بس است. همینکه مادر شهید بگوید: «خدا عاقبت بخیرت کند» برای من بس است.

امکان ندارد شرایطی پیش بیاید که لودر رویمزار شهدا برود

بعد عده‌ای فیلمی ساخته‌اند که در آن لودر می‌آید و همه ویترین ها را بیرون می‌کشد در حالیکه اگر نگاه کنید می‌بینید این ویترین‌ها که در فیلم مشاهده می‌شود همه بریده شده هستند. اگر سر جایشان نصب بودند حین این کار، همه له می‌شدند. و این موضوع در فیلم خود دلیلی بر ساختگی بودن‌ آن است. امکان ندارد شرایطی پیش بیاید که لودر روی مزار شهدا برود.

مردم بیایند خانه شهید تا توضیح بدهیم که چه اتفاقی در حال افتادن است/نیمه شب به مادر شهید زنگ می‌زنند که دارند استخوان‌های فرزندت را بیرون می‌ریزند

خیلی عزیزان آمدند و نکاتی را گفتند. حرف حق هم می‌زنند. اما من خواهشی عاجزانه دارم. خواهش می‌کنم برای زیارت شهدا که آمدند گلزار، بیایند خانه شهید تا ما برایشان توضیح بدهیم که چه اتفاقی در حال افتادن است. ما به دنبال حذف هیچ ویترینی نیستیم. ما فقط دنبال این هستیم که معابر را برای خانواده شهدا درست کنیم. ساعت 11 یا 12 شب به مادر شهید زنگ می‌زنند که شبانه ریخته‌اند و دارند استخوان‌های فرزندت را بیرون می‌ریزند. ببینید وقتی مادر شهید چنین حرفی را تلفنی می‌شنود چه حالی می‌شود؟ مادر شهید می‌گوید به من گفتند با لودر افتادند به جان مزار بچه‌ات و استخوان‌هایش بیرون ریخته است.

فیلمش هست که از مادران شهدا درباره این تماس‌های تلفنی پرسیده شده و همگی ناراضی هستند از کسی که به آن ها زنگ می‌زند و اخبار کذب در مورد تخریب مزار شهدا می‌دهد. مادران می‌گویند شبانه حالمان بد شد وقتی فلان خبر را شنیدیم. روز که آمدیم اینجا و پرس و جو کردیم، دیدیم خبری نیست. با اعصاب این مادران بازی می‌کنند. ما چطور می‌توانیم جواب اشک این خانواده‌ها را بدهیم که اینقدر با اعصاب و روان و احساساتشان بازی می‌شود؟

ادامه دارد...

----------------------------
گفت‌وگو از : نجمه‌ السادات مولایی
-----------------------------

سایر مطالب پرونده ویژه «همه‌چیز درباره ساماندهی گلزارهای شهدا‌»:

1- گزارش تسنیم از روال ساماندهی گلزارهای شهدای سراسر کشور: مزار شهدا؛ روحِ «میراثِ تزیینِ مردمی‌شده دفاع مقدس» در دست تغییر دولت‌ها؟

2- سیدمحمد جوزی/مسئول فرهنگی سابق گلزار شهدای تهران(بخش اول): بیایند، صاف کنند و سنگ‌فرش کنند که نشد بازسازی/سنگ مزار و ویترین‌ها دست نخورد/نظر خبرنگار فرانسوی درباره گلزار شهدا

3- سیدمحمد جوزی(بخش دوم): اعتراضات اخیر بوی منافع صنفی می‌دهد/روایت‌‌هایی از غربت مزار جهان آرا تا شهید بدون سنگ مزار

4- حمایت چهره‌های فرهنگی از اعتراض حجت الاسلام پژمانفر نسبت به روند ساماندهی گلزار شهدا

5- سردار باقرزاده(فرمانده کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح): بازسازی‌ها به سوابق تاریخی آسیب زد/ رئیس بنیاد شهید رودررو برای خانواده شهدا توضیح دهد

6- جعفر طهماسبی(موافق طرح ساماندهی): خبط و جفاکاری در گلزار شهدای شهرها وجود دارد / بهسازی و مناسب‌سازی شود، نه یکسان‌سازی

7- حسین عامریان(مدیرعامل کانون همبستگی فرزندان شاهد): نگرانیم، نان برخی در تحریک خانواده شهدا باشد/خاطره خوبی از یکسان‌سازی نداریم

8- اسماعیلی(دبیر کل جمعیت فرزندان شاهد و ایثارگر نواندیش خدمتگزار): اشتباه ساماندهی گلزارهای شهدا در پیچیدن یک نسخه برای همه جاست

9- سردار کارگر(رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس): مسئله ساماندهی گلزار شهدا در شورای عالی ترویج جهاد و شهادت طرح شود