کتاب‌سازی بلای جان یار مهربان
چند سالی است که عرصه نشر و کتاب کشور با وجود تمام مشکلاتش با آفت جدیدی روبه‌رو شده که نمی‌داند با آن چه کند.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، جعفر ابراهیمی (شاهد) نویسنده، شاعر و منتقد ادبیات کودک و نوجوان با انتقاد از ترویج مجموعه‌سازی و کتاب‌سازی در حوزه کتاب کودک و نوجوان و بزرگسالان، به جام‌جم گفت: این موضوع به رکود بازار کتاب در کشور برمی‌گردد؛ در شرایطی که مردم کمتر کتاب می‌خرند و می‌خوانند و بیشتر جذب شبکه‌های اجتماعی شده‌اند، ناشران برای کسب سود به ساده‌ترین و کم‌خرج‌ترین راه‌ها روی می‌آورند.
به گفته او، ناشر با کمترین هزینه از تصاویر کتاب‌های خارجی استفاده می‌کند و بدون پرداخت حق تالیف و هزینه‌های تصویرگری برای مخاطب کودک و نوجوان کتاب منتشر می‌کند.
این نویسنده و شاعر حوزه کودک و نوجوان با بیان این‌که کتاب‌سازی به شکل‌های مختلف اتفاق می‌افتد، می‌افزاید: برخی از ناشران فقط ظاهر یک کتاب خارجی را تغییر می‌دهند و این‌گونه می‌شود که بیشتر مواقع شاهد وجود دفترچه‌های نقاشی هستیم که حال و هوای غیرایرانی و غربی دارد.
ابراهیمی با اشاره به گردآوری‌های سطحی که نوع دیگری از کتاب‌سازی محسوب می‌شود، بیان کرد: برخی ناشران از نظر موضوعی و محتوایی کتاب‌سازی کنند. یعنی به دنبال موضوعاتی با فروش بالا هستند. به این طریق کتاب‌های به اصطلاح خنثی وارد بازار کتاب می‌شود که اگر دانشی از مخاطب کم نکند، چیزی به آن نمی‌افزاید و به مرور سطح سلیقه مخاطب را پایین می‌آورد.
او به کتاب‌های عامه‌پسندی اشاره می‌کند که در ترمینال‌ها، فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های کتاب در سطح شهر به چشم می‌خورد و توضیح داد: مخاطب پس از خرید این کتاب‌ها، متوجه بی‌محتوایی آنها می‌شود و پس از آن تمایلی کمتری به خرید کتاب نشان می‌دهد.
این نویسنده که تا هفت، هشت سال پیش یکی از نویسندگان پرکار ادبیات کودک و نوجوان بود، یکی از علل کم‌کاری‌اش در این سال‌ها را همین مساله کتاب‌سازی عنوان کرد و گفت: نویسندگان به جای این‌که یک سال وقت بگذارند و یک کتاب با کیفیت با شمارگان 10 یا 20 هزار نسخه تولید کنند و حق‌التالیف خوبی بگیرند مجبورند به دلیل این‌که شمارگان کتاب‌ها به 500 نسخه تنزل پیدا کرده، برای امرار معاش در طول یک سال ده یا 20 عنوان کتاب بنویسند که در این میان تشویق به کتاب‌سازی می‌شود و ناشران هم از این امر استقبال می‌کنند.
وزارت ارشاد دخالت کند
عرفان نظرآهاری، نویسنده و شاعری که بارها شاهد سرقت بخش‌هایی از آثارش توسط کتاب‌سازان بوده است.
به باور نظرآهاری، گروهی از ناشران با رویکردی سودجویانه، غیر‌حرفه‌ای و با نادیده گرفتن اصول و قواعد اخلاق نشر موجب شیوع پدیده کتاب‌سازی در ایران شده‌اند.
او با بیان این‌که این گروه از ناشران یا جمع‌آورندگان مطالب دیگران سعی می‌کنند با جمع‌آوری شعرها، نوشته‌ها، مطالب مختلف تالیف و ترجمه از کتاب‌های پر‌فروش یا مراجعه به اینترنت و جمع‌آوری مطالبی که به آسانی در فضای مجازی قابل دسترس است، دست به تولید کتاب بزنند، افزود: معمولا این کار بدون رضایت صاحبان اثر و پدیدآورندگان اصلی مطالب و بدون رعایت حقوق مالکیت مادی، فکری و معنوی صاحبان اثر صورت می‌گیرد.
به گفته این نویسنده، با این کار به تمام پدیدآورندگان و ناشران قبلی خسارت و لطمه اقتصادی و البته خسارت معنوی وارد می‌شود، چراکه بابت این لطمه هیچ حق و حقوقی به صاحبان اصلی پرداخته نمی‌شود. به عقیده نظرآهاری این پدیده همچنین به مرور زمان سبب پدید آمدن نویسندگان جعلی می‌شود که نه ایده‌ای و تفکری دارند و نه توانایی نوشتن.
این نویسنده و شاعر معتقد است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی فرهنگ می‌تواند در جامعه نقش بسزایی در این موضوع داشته باشد و جلوی این پدیده شوم را بگیرد. باید پیش از اخذ مجوز کتاب از سوی ناشر، رضایت‌‌نامه پدیدآورندگان آثار توسط هیات بررسی کتاب مشاهده شود و آنها نیز از رضایت صاحبان اثر برای انتشار آن آگاه باشند. شاید بهتر باشد توافقاتی بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و قوه قضاییه منعقد شود تا نویسندگان و صاحبان آثار هر چه بهتر بتوانند حقوق مادی و معنوی خود را احقاق کنند.
واگذاری نظارت به اصناف
محمود آموزگار، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران معتقد است، کتاب‌سازی دغدغه امروز ناشران و نویسندگان کشور نیست، بلکه مشکل عمده امروز صنعت نشر چاپ غیرقانونی کتاب‌های ناشرانی است که برای چاپ کتاب هزینه کرده‌اند و سودجویان با چاپ غیرقانونی و فروش این کتاب‌ها ضربه مهلکی به ناشران می‌زنند.
با وجود این، آموزگار معتقد است وفور ناشران و صدور بی‌حساب و کتاب پروانه نشر سبب به وجود آمدن شرایطی شده که به کتاب‌سازی دامن زده است. وی در این باره گفت: شما سری به نیازمندی‌های روزنامه‌ها بزنید؛ پر است از آگهی چاپ کتاب با کمترین هزینه که این مساله موجب ترویج پدیده کتاب‌سازی شده است.
او در پاسخ به این‌که آیا ارشاد وظیفه ندارد از انتشار چنین کتاب‌هایی جلوگیری کند، به جام‌جم گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توان چنین کاری را ندارد. ما بارها به ارشاد پیشنهاد دادیم بخشی از وظایف نظارتی به نهادهای صنفی واگذار شود. در کشور ما حدود 12 هزار و 700 پروانه نشر وجود دارد که در این میان کمتر از 4000 ناشر فعال هستند و حداقل سالی یک کتاب منتشر می‌کنند. هر چند اتحادیه ناشران و کتابفروشان از اعضای کمیته صدور پروانه نشراست، اما در آیین‌نامه جدید تمدید پروانه نشر، مشروط به نظر اتحادیه شده است که امیدواریم با اجرایی شدن این آیین‌نامه تا اندازه‌ای جلوی کتاب‌سازی را بگیریم.
انتهای پیام/