جلفاء، نگین بافت‌های تاریخی ایران+ فیلم و تصاویر
محله جلفای اصفهان، نگین بافت‌های تاریخی ایران است، چرا که هویت تاریخی و فرهنگی خود را در طول ۴۰۰ سال از دست نداده است که برای گردشگری شهری لحظه‌ای ناب خلق می‌کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، اصفهان زیبا، همواره محل زندگی ملیت‌های گوناگون و مذاهب و دین‌های مختلف به شمار می‌آمده و در مهاجرت‌های معتقدان دین‌های گوناگون نیز جزو شهرهای بزرگ مهاجر‌پذیر است، بعدها با ورود اسلام به ایران و قبول آن دین از سوی ایرانیان، در اصفهان نیز معتقدین به اسلام، مسیحیت، یهودیت و پیروان دین زرتشت، در کنار هم می‌زیستند.
منطقه جلفای اصفهان و آثار تاریخی واقع در این منطقه همواره به‌عنوان نماد همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان در اصفهان و ایران یاد می‌شود که تاریخ شکل‌گیری این همزیستی و اسکان مسیحیان در این منطقه از اصفهان در جای خود قابل تأمل است.
در سال 1014 بود که به دستور شاه‌عباس صفوی بنا به دلایل سیاسی و اقتصادی، مهاجرت اجباری و وسیع ارامنه از ارمنستان به ایران آغاز شد و بیش از 500 هزار ارمنی به ایران کوچ کردند، در این بین صنعتگران و هنرمندان ارمنی در اصفهان و بخش جنوبی رودخانه زاینده‌رود اسکان داده شدند.
مهاجرانی که در اصفهان مستقر شدند به جمعیت بزرگ ارامنه که پیش از این در این شهر می‌زیستند، پیوستند. اجتماع ارامنه اصفهان که غالبا به بازرگانی اشتغال داشتند، پیش از این امتیازاتی را از شاه عباس کسب کرده بودند، در سال 1019 به منظور تقویت ارتباط این اجتماع با دربار، شاه عباس اجازه ساخت یک کلیسا در اصفهان، برای مسیحیان به طور کلی و به‌ویژه برای ارامنه صادر کرد.
در سال 1024 شاه عباس صفوی در فرمانی بخش گسترده‌ای از زمین‌های متعلق به دربار را که در جنوب رودخانه زاینده‌رود واقع شده بود را به ارامنه اهدا کرد و در این مکان به غیر مسیحیان اجازه خرید اموال غیرمنقول یا سکونت داده نمی‌شد و این گونه محله ارامنه «جلفای نو» بنا شد.
منطقه جلفا از طریق تعدادی پل که اکنون برخی از آنها باقی مانده، به اصفهان متصل می‌شد و این منطقه از سمت شمال به رودخانه زاینده‌رود و از سمت جنوب به کوه صفه که قبرستان مسیحیان و ارامنه در دامنه آن قرار داشت، محدود می‌شد.
دست‌ودل‌بازی اصفهان برای رشد ارامنه در منطقه جلفا
از آن رو که مهمان‌نوازی جزو خصوصیت‌های اصلی ایرانیان و به ویژه اصفهانیان محسوب می‌شود، اعطای امتیازات ویژه به تجار و هنرمندان ارمنی زمینه رشد و توسعه اقتصادی، تجاری، صنعتی و فرهنگی اصفهان زمان صفوی را برای ارامنه ایجاد کرد و روابط بین‌المللی و تجاری در زمان صفوی تا حدی پیش رفت که اغلب بازرگانان ارمنی نقش هیئت‌های سیاسی و بازرگانی را در خارج از ایران ایفا می‌کردند.
رشد اقتصادی و فرهنگی ارامنه در دوره صفویه، احداث کلیساها و مراکز مذهبی، مدارس، بیمارستان‌ها و سرای سالمندان را به دنبال داشت به‌گونه‌ای که منطقه جلفا به مرکز مذهبی ارامنه تبدیل شد.
ارمنیان در منطقه جلفا 25 نمازخانه و کلیسا بنا کردند که هم‌اکنون 13 کلیسا از این دوره باقی مانده است که در بین کلیساهای جلفا، بیت‌اللحم از سال 1030 و کلیسای وانک 1075 از شهرت بیشتری برخوردار هستند.
ژان شاردن جهانگرد فرانسوی که از محله جلفا در دوره صفوی بازدید کرد، در کتاب خاطرات خود نوشته است «در هیچ کجای جهان، چنین آبادی پرشکوه و زیبایی ندیده است»، هم‌اکنون از خانه‌های روزگار صفوی را به نمایش می‌گذارند به دانشکده هنرهای زیبا تبدیل شده‌اند.
معماری بناهای مذهبی جلفا مانند معماری ایرانی دوران صفوی در سطح بالایی از کمال و جلوه‌گری بود، تأثیر فرهنگ ایرانی و نکته‌سنجی معماران ایرانی بر بینش معماران ارمنی سبب پدید آمدن آثاری شد که از نظر التقاط‌گرایی و همانندسازی منحصر به فرد به شمار می‌آید.
تلاقی محصورکننده سبک ایرانی و ایتالیایی در کلیسای وانک
کلیسای وانک از مشهورترین کلیساهای منطقه جلفا به‌عنوان کلیسای جامع بر روی بنای نمازخانه‌ای به نام آمناپرگیچ بنا شده است و دورن آن، از نقاشی‌های دیواری بسیار زیبایی بهره‌مند است که داستان‌های تورات و انجیل را به نمایش گذاشته‌اند که در این نقاشی‌ها نفوذ هنر نقاشی ایتالیا و هلند به خوبی پدیدار است.
از ویژگی‌های اصلی ساختمان کلیسای وانک می‌توان به طلاکاری سقف و سطح داخل گنبد و نقاشی‌های تاریخی اشاره کرد و داخل کلیسا و تمام دیوارهای اطراف و جوانب آن از تزئینات نقاشی رنگ و روغن و آب طلا به سبک ایرانی و تصاویری از زندگی حضرت مسیح (ع) متأثر از سبک ایتالیایی تزئین شده است.
مجموعه کلیسای وانک در کنار برج ناقوس خود که به سبک ایرانی در زمان شاه سلطان حسین ساخته شده، موزه‌ای نفیس را هم دارد که ازجمله آثار بسیار نفیس موزه مجموعه نسخه‌های خطی آن است که حدود 40 جلد کتاب خطی را شامل می‌شود، تعدادی از این آثار تورات، انجیل و کتاب‌های مذهبی است.
قدیمیترین و جالب‌ترین نسخه‌های خطی این مجموعه انجیلی متعلق به قرن دهم میلادی، نوشته شده بر روی پوست و دیگری قرآنی ترجمه شده به زبان ارمنی متعلق به قرن هجدهم میلادی است.
همچنین نمونه‌هایی از تابلوهای گچ‌بری به‌جامانده از کاخ‌های صفوی از دیگر اشیاء گران‌بهای این موزه است که حتی در موزه ایران هم کمتر اثری از آنها می‌توان یافت و تابلوهای نقاشی موزه نیز مجموعه‌ای ارزنده از آثار هنری نقاشان اروپائی و ارمنی هستند.
کلیسای هاکوپ در قلب کلیسای مریم مقدس
کلیسای هاکوپ یا کلیسای یعقوب مقدس، قدیمیترین کلیسای شهر اصفهان است که در بالای ورودی اصلی کلیسا دو کتیبه به زبان ارمنی مربوط به سال 1607 میلادی وجود دارد، در سال 1613 میلادی در اطراف این کلیسا، ساختمان کلیسای مریم مقدس را ساخته‌اند و در حال حاضر کلیسای هاکوپ در داخل کلیسای مریم مقدس و در ضلع شمالی آن قرار دارد و محوطه این کلیسا بعد از کلیسای وانک بزرگ‌ترین محوطه را دارا است و مراسم بیشتری در این کلیسا برگزار می‌شود.
از نظر ساخت، کلیسای مریم مقدس چندین گنبد قوسی شکل کوچک دارد اما گنبد اصلی آن که دارای چهار نورگیر است، در وسط ساختمان قرار گرفته و به قوس‌هائی تکیه کرده که بر روی ستون‌های پهن متصل به دیوارهای شمالی و جنوبی قرار دارند، این ستون‌ها فضای داخلی کلیسا را به سه بخش مرتبط به هم تقسیم می‌کنند، در قسمت شرقی بنا محراب کلیسا قرار دارد و در دو طرف آن نیز دو اتاقک مستطیل شکل قرار گرفته است.
این کلیسا دارای نقاشی‌های بسیار زیبائی است که بر دیوارهای نمازخانه نقش بسته است که در دیوارهای شمالی و جنوبی دو تابلوی رنگ روغن روی بوم وجود دارد اثر یک هنرمند ماهر ونیزی که توسط آقای گراک هدیه شده است که متعلق به سیصد سال پیش هستند.
بازی نور و رنگ و روح ایمان در کلیسای بیت اللحم
کلیسای بیت اللحم در میدان جلفای اصفهان، به فاصله کمی از کلیسای حضرت مریم قرار دارد. ساختمان آن را یکی از ارامنه نیکوکار آن دوره به نام «خواجه پطرس ولی جانیان» احداث کرده که تصویر او بر دیوار کلیسا جای داده شده است.
داخل این کلیسا تزیینات زیبایی اعم از تابلو نقاشی زندگانی حضرت مسیح و نقاشی‌های دیگر وجود دارد. سقف آن مذهّب و گنبد جالب آن تماشایی است. سردر کلیسا کتیبه‌ای دارد که سال 1036 را نشان می‌دهد. تزیینات طلاکاری کلیسای بیت اللحم بسیار زیبا و جالب توجه است.
پلان کلیسا از نوع تالارهای گنبد دار مستطیل شکل است که در جهت شرقی-غربی قرار گرفته و دارای گنبدی دوجداره با هشت نورگیر در قسمت پایین گنبد است. بنا هیچ‌گونه تزیین خارجی ندارد و ارتفاع آن از سطح زمین 25 و قطر آن 11 متر است.
گنبد با چهار قوس به چهارستون بزرگ متصل به دیوارهای شمالی و جنوبی بنا تکیه کرده است. در سمت غربی کلیسا و در قسمت جلوی ورودی اصلی ایوانی دو طبقه قرار دارد و در بالای آن ناقوس خانه کلیسا که در سال 1897 میلادی بنا شده، قرار گرفته است.
محله جلفا از محله‌های قدیمی اصفهان است که بدون شک گذر از آن و تماشای خانه‌های قدیمی ارامنه همراه با صدای ناقوس کلیساها فضایی خاص را ایجاد کرده است؛ این محله برای گردشگری شهری لحظه‌ای ناب خلق می‌کند.
این محله نگین بافت‌های تاریخی ایران است، چرا که هویت تاریخی و فرهنگی خود را در طول 400 سال از دست نداده و حتی بناهای جدید نیز مطابق با هویت تاریخی محله ساخته می‌شوند.
گزارش از زینب کلانتری
انتهای پیام/
