ابعاد فقهی وام‌های خانوادگی؛ کارمزد غیرواقعی، ممنوع
صندوق‌های قرض‌الحسنه فامیلی گاهی آنقدر می‌توانند بزرگ و مفید باشند که تمام مشکلات مالی یک خانواده فامیلی بزرگ را یک تنه حل کنند.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، صندوق‌های قرض‌الحسنه فامیلی گاهی آنقدر می‌توانند بزرگ و مفید باشند که تمام مشکلات مالی یک خانواده فامیلی بزرگ را یک تنه حل کنند. داشتن یک «صندوق قرض‌الحسنه فامیلی» از آن کارهایی است که بین خانواده‌های زیادی رواج دارد که هر ماه به بهانه آن دوره هم جمع می‌شوند و مراسم قرعه کشی را برگزار می کنند. مراسمی که در آن اعضاء با شور و هیجان خاصی حضور پیدا می‌کنند و برخی خدا خدا می‌کنند که این بار قرعه به نام آنها بیفتد. برخی هم بعد از این که اسم‌شان از قرعه بیرون آمده جا می‌خورند و حالا نمی‌دانند با پول صندوق چه کار کنند و ذهن‌شان مشغول خرید تازه‌ای برای خانه می شود. خیلی‌ها حتی این وام‌های قرض الحسنه را به وام‌های بانکی با سودهای عجیب ترجیح می‌دهند.
آقای«حسین رامبد» یکی از صندوقداران این وام‌های فامیلی است. صندوق خانوادگی آقای رامبد حالا چندسال است آنقدر بزرگ شده که به چند خوشه بزرگ تقسیم شده است. صندوقی که هیچ دم و دستگاه و سند و کاغذی ندارد و همه اصول آن بر اساس اعتماد چیده شده است.
این صندوق قرعه کشی ندارد
حسین رامبد باز نشسته ارتش است و از حدود 15 سال پیش صندوق فامیلی کوچکی را راه می‌اندازد تا به اعضای آن وام بدهد. دریافت وام هرقدر که شیرین باشد، پرداخت اقساط آن همیشه عذاب آور و آزار دهنده است و ممکن است کسی که توان پرداخت به موقع آن را ندارد، آبروی خودش را در خطر ببیند. شاید برایتان عجیب باشد اما یک صندوق خانوادگی می‌تواند تا 80 میلیون تومان وام بدهد. این قدرتی است که آقای رامبد در طول این سال‌ها به صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی‌شان داده است:«یک‌بار به کسی 80 میلیون وام دادیم و او هم همه را برگرداند. این صندوق مزایای بسیار زیادی نسبت به وام‌های بانکی و بقیه جاها دارد. اینجا هیچ سند و مدرک و چک و سفته‌ای وجود ندارد و همه چیز بر اساس اعتماد است. در بسیاری صندوق‌ها وقتی وام می‌گیرید از 5 میلیون مبلغ وام ممکن است 300 هزارتومان را به عنوان کارمزد از شما کسر کنند؛ اما ما اینجا از این کارها نداریم. این وام ضامن نمی‌خواهد که اگر پرداخت قسط به تأخیر افتاد سراغ ضامن برویم و آبروی وام گیرنده را ببریم. وام گیرنده حتی 1000 تومان هم پول بیشتری نسبت به وامش پرداخت نمی‌کند و هیچ شبهه شرعی ایجاد نمی‌شود. یکی از محاسن بزرگی هم که دارد این است که شما وقتی نیاز به وام ندارید ولی نوبت شماست از آن صرف نظر می‌کنید اما جلوی صف می‌مانید و هر زمان که نیاز به وام داشتید مراجعه می‌کنید و صندوق به شما وام می‌دهد. یکی از نقاط قوت این صندوق، خوشه‌ای بودن آن است. در حال حاضر 6 خوشه دارد که هر خوشه سرگروه دارد و به حساب و کتاب گروهش رسیدگی می‌کند؛ یعنی صاحب صندوق با همه درگیر نیست. این خوشه‌ای بودن هم باعث می‌شود که هر زمان یک خوشه خواست می‌تواند اعلام استقلال کند و از مرکز جدا شود و هیچ مشکلی پیش نمی‌آید.»
اما این صندوق‌های خانوادگی ممکن است برای برخی شبهات شرعی نیز ایجاد کند. در بانک‌ها هرچند که سودهای کلان دریافت می‌شود، اما وجود ناظران شرعی بر نحوه تنظیم قراردادهای بانکی سبب می‌شود که این وام‌ها با احکام شرعی ناسازگار نباشند؛ اما در صندوق‌های خانوادگی خبری از شورای فقهی نیست. حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدعباس موسویان، عضو شورای فقهی بانک مرکزی در گفت و گو با خبرنگار صبح نو درباره صندوق‌های خانوادگی می‌گوید: «صندوق‌های قرض الحسنه با نیت‌های خیر و برکات زیادی تشکیل می‌شوند اما متاسفانه تا جایی که می‌دانم بانک مرکزی و نهادهای قانونی دیگر برنامه‌ای برای کمک و ساماندهی این صندوق‌های قرض الحسنه ندارند.»
این عضو شورای فقهی بانک مرکزی درباره برخی شبهات شرعی در فعالیت این صندوق‌های خانوادگی می‌گوید: «چند نکته باید در راه اندازی و مدیریت این صندوق‌ها رعایت شود تا هرگونه شبهه شرعی برای شرکت در این صندوق‌ها برطرف شود. مساله اول این است که مبلغ وام‌ها نبایستی کم و زیاد شود و به صورت پلکانی وام پرداخت شود. برخی صندوق‌ها به دلیل زمان طولانی دوره وام و به جهت اینکه می‌خواهند اعضای حاضر در صندوق ضرر نکنند؛ اعلام می‌کنند که در طول دوره وام میزان وام را زیاد می‌کنند؛ مثلاً نفر اول 5 میلیون وام دریافت می‌کند و نفر بعدی صدهزار تومان بیشتر وام می‌گیرد و به این ترتیب نفرات بعدی نیز به صورت پلکانی وام بیشتری می‌گیرند که این نحوه توزیع وام شرعاً اشکال دارد و همه وام‌ها باید به یک میزان پرداخت شوند.»
این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: «یکی دیگر از مشکلات وام‌های خانگی بحث کارمزد است. در این صندوق‌ها بایستی کارمزد دریافت نشود و یا کارمزد در حد عرف دریافت شود. ممکن است برگزاری جلسات این صندوق و هزینه پذیرایی و چای و حتی اداره صندوق هزینه بر باشد که پرداخت این رقم ایراد ندارد؛ مثلاً این رقم ممکن است 5 صدم درصد و یا 2 دهم درصد باشد؛ اما اینکه برخی مانند بانک کارمزدهای 4 درصدی تعیین می‌کنند، وام اشکال شرعی پیدا می‌کند. اگر بانک‌ها 4 درصد کارمزد دریافت می‌کنند؛ واقعاً 4 درصد هم هزینه دارند و خیلی این عدد دور از واقعیت نیست. ولی اداره یک صندوق کوچک یا برگزاری یک جلسه برای قرعه کشی به اندازه 4 درصد خرج ندارد و اگر کارمزد بیش از حد واقعی دریافت شود، شرعاً اشکال دارد.»
منبع: صبح نو
انتهای پیام/
