داغی بازار ترجمه‌های کپی از نبود قانون است/ پاسکاری ارشاد و اتحادیه ناشران در ماجرای قاچاق کتاب
مدیر انتشارات کتاب کوله پشتی می‌گوید: ناشران متضرر در بحث قاچاق کتاب از پاسکاری اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و وزارت ارشاد ناراضی هستند و گویی اراده قوی در مسئولان برای حل این معضل وجود ندارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شاید گزافه نباشد که بگوییم انتشار کتاب در ایران مسیری را می‌رود که انتهای آن چندان مشخص نیست، اگر روزی شرایط به گونه‌ای بود که خارج از صنف تیشه به ریشه نشر می‌زد، امروز گویی خود ناشران حلقه را بر حلقوم نشر می‌فشارند و سعی می‌کنند از هر فرصتی برای ضربه زدن به نشر بهره ببرند. چرا که هر روز ابعاد تازه‌ای از فساد در نشر نمود پیدا می‌کند، گویی همه حلقه‌های این زنجیره به هم پیوسته از مولف گرفته تا توزیع کننده و حتی نهاد متولی درگیر فساد شده‌اند.
اباذر رضانیا معلم مدیر انتشارات کتاب کوله پشتی است که چند سالی است با انتشار ترجمه کتابهای نویسندگان خارجی در ایران فعالیت می‌کند، او به عنوان یک ناشر بیشترین ضربه را از همصنفانش و در بازار داغ ترجمه‌های کپی شده از روی هم خورده است، به باور رضانیا فساد امرو زچنان ریشه در جان نشر دوانده است که ماصدیق بی‌شماری از آن را می‌توان یافت. متن این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
* تسنیم: نشر در کشور ما چند سالی است که هویت خود را به عنوان یک حرفه اقتصادی از دست داده و عموم افراد فعال در این حوزه معمولا از روی علاقه در آن حضور دارند، در این شرایط که فشار اقتصادی عرصه را هر لحظه بر ناشران تنگ‌تر می‌کند، برخی اقدامات که عمدتاً از خود صنف نشأت می‌گیرد، نیز مزید بر علت شده تا شاهد فروپاشی اقتصادی این حرفه باشیم. قاچاق کتاب یا انتشار غیر قانونی کتابهای ناشران و فروش آنها در بازار یکی از این اقدامات است. شما این مسئله را تا چه اندازه جدی و همه‌گیر می‌دانید؟
بله , متاسفانه در چند سال اخیر ما شاهد قاچاق کتابهای پرفروش هستیم، چون قاچاقیان منتظرند، کتابی پرفروش شود، آن را منتشر و با تخفیف خیلی بالاتر نسبت به کتاب اصلی روانه بازار کنند، این تخفیف بالا به این دلیله که آنها هیچگونه هزینه آماده‌سازی ندارند. از طرف دیگر هر ناشر اگر خوش شانس باشد هر چندسال شاید یک یا دو کتابش پرفروش شده تا بتواند جوابگوی هزینه‌های کتابهای فروش نرفته‌اش باشد. به همین دلیل اگر همان یکی دو کتاب منجر به نجات ناشر نشود، با همین وضعی که امروز دچارش هستیم روبرو می‌شویم. که اگر جدی گرفته نشود متاسفانه این پیکر نیمه جان نشر خیلی زود از بین خواهد رفت.
اراده قوی برای حل قاچاق کتاب وجود ندارد
قاچاق نشر مسئله مهمی است، اما متاسفانه همه گیر نشده است، چون اهمیت آن نه برای مردم بلکه حتی برای مسئولین شخص نشده است، چون اگر اراده قوی برای حل آن باشد، می‌توان مقابله کرد مانند بحث کپی رایت در حوزه سینما که با پیگیری‌ها و فرهنگ‌سازی‌هایی که شد امروز دیگر مسئله‌زا نیست.
* تسنیم: وزارت ارشاد و اتحادیه ناشران تهران تفاهم‌نامه‌ای برای مقابله با این پدیده امضا کرده‌اند، پیش از آن نیز اقداماتی جهت مقابله قانونی با این پدیده انجام شده بود، شما به عنوان یک ناشر تا چه اندازه این اقدامات را موثر می‌دانید؟
به هر حال برای گام اول این کار لازم بود، ولی کافی نیست باید دید در حوزه اجرا این تفاهمنامه چقدر مثمرثمر می‌تواند باشد, که البته تاکنون همکارانی که بیشتر در بحث قاچاق راضی نبودند.
نارضایتی ناشران متضرر از پاسکاری ارشاد و اتحادیه ناشران
درباره این موضوع من با یکی از دوستان که بیش از همه درگیر بود به صورت غیرمستقیم صحبت کردم، واقعیت این بود که از پاسکاری که بین ارشاد و اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران بود، ناراضی بود، اکنون در حوزه سینما و نمایش خانگی فرهنگ‌سازی شد و با وجود اینکه مسئله قاچلاق کاملا برچیده نشد، اما اراده قوی از طرف مسئولان, نیروی انتظامی و خود اهالی سینما به وجود آمد که می‌شود از این تجربه در حوزه کتاب هم استفاده کرد.
اما در حوزه کتاب باید پرسید که نتیجه این اقدامات و امضای تفاهمنامه چه شد!؟ چرا اطلاع رسانی نشد و با قاچاقیان دستگیر شده چه برخوردی انجام می‌شود و احکام صادره آنان چیست؟ این سوالاتی است که ارشاد و اتحادیه باید پاسخ دهند.
* تسنیم: یکی دیگر از مصداق‌های فساد در نشر این روزها بازار داغ ترجمه‌های کپی شده از یکدیگر است، بسیار دیده می‌شود ناشری با دریافت حق رایت کتاب، از ناشر خارجی اقدام به ترجمه کتابی می‌کند، به محض ورود کتاب به بازار و یا حتی در هنگام چاپ آن ناشر دیگری بدون اینکه حق رایت داشته باشد، اقدام به انتشار کتاب با همان ترجمه و یا ترجمه دیگری می‌کند، این می‌شود که در بازار با ترجمه‌های متعدد از یک کتاب مواجه می‌شویم شما به عنوان ناشر چه اندازه با این پدیده روبرو بودید؟
متاسفانه این قضیه در فضای نشر و در میان همکاران انتشاراتی بسیار شایع شده است، به نظر می‌رسد لازم است قانونی جامع برای این موضوع تدوین شود که پیگیری این مهم برعهده مسؤلان فرهنگی است، ممکن است عده‌‌ای بگویند زمان بر است، در این صورت می‌توان حداقل قانون کپی رایت را در زمینه کتابهای ترجمه اعمال کرد.
البته باید گفت، واقعیت امر این است که ظاهراً این عمل قانونی است، چرا که کتاب مجوز ارشاد دارد و ارشاد هم ترجمه را از لحاظ کپی و برابری بررسی نمی‌کند، کتاب‌ها تنها ممیزی می‌شود، بنابراین هیچ مانعی برای ناشرانی که آماده‌خور هستند وجود ندارد، پس اصل قضیه رنگ و لعاب قانونی دارد، ولی به شخصه چندین مرتبه از این مسیر ضربه خورده‌ام، در سال گذشته حق رایت چندین کتاب را در اختیار داشتیم که ناشران دیگری نیز بدون داشتن این حق آن را ترجمه و منتشر کردند.
نبود قانون بازار ترجمه‌های کپی را داغ کرده است
برای نمونه کتاب «صداهایی از چرنوبیل» با مجوز حق انتشار از نویسنده خانم الکسویچ منتشر شد، اما متاسفانه چند ناشر دیگر نیز این کتاب را بعد از ما منتشر کردند و عملاً ما نتوانستیم کاری از پیش ببریم، چون خلأ قانونی در این زمینه داریم، زیرا تنها آثاری که برای اولین بار (آثار ایرانی و غیر ایرانی) در ایران چاپ شوند، تحت حمایت مالکیت معنوی قانون مؤلفان و مصنفان قرار می‌گیرد. بنابراین در وهله اول قانون باید اصلاح شود تا بتوان به بقیه موارد آن رسیدگی کرد. اما اگر از همان ترجمه کپی شود، این می‌تواند قابل پیگرد باشد و مورد حمایت قانون مالکیت معنوی اثر قرار خواهد گرفت.
* تسنیم: اساسا‌ً این اقدام چه زیانی به اقتصاد نشر می‌زند و چرا می‌توان از آن تعبیر به فساد نشر داشت؟
این مسئله تبدیل به اپیدمى شده و تا زمانى که قانون کپى رایت وجود نداشته باشد، این مسائل وجود دارند. براى ما که در زمینه کپى رایت در دو سال گذشته فعال بودیم، زیاد این اتفاق پیش آمده است. مثلاً کتابى را که ما با نویسنده‌اش براى تمام آثارش قرارداد رسمى امضا کرده و برای انتشارش هزینه کرده بودیم و البته درباره انتشار نیز اطلاع رسانى انجام شده بود، ناشر دیگری منتشر کرد و ما مجبور شدیم، روند انتشار کتاب را متوقف کنیم. یا مثلا کتابى را ما در کتابخانه ملى ثبت کرده و در حال ویرایش بودیم، همزمان برای حق رایت نیز با ناشر اصلى وارد تعامل شده بودیم که دیدیم ناشر دیگرى آن را منتشر کرد. خب در این شرایط اصلاً پرداخت هزینه به ناشر اصلى در حالى که نسخه مشابه در بازار موجود است، عاقلانه نیست.
* تسنیم: برخی اهالی فرهنگ معتقدند، بخش دیگری از فساد نشر را ناشران این روزها با دریافت پول از مؤلفان تازه‌کار برای انتشار آثارشان رقم می‌زنند، چرا باید شاهد چنین پدیده‌ای در میان ناشران حتی حرفه‌ای‌ها باشیم، چه عواملی سبب شده تا نشر ما به این ورطه بیفتد؟
البته در این مسئله و نوع نگاه به آن اختلاف نظرهایی وجود دارد ،چون در واقع خیلی از همکاران را می‌شناسم که زیر بار چاپ کتابی نمی‌روند و نسبت به عدم موفقیت کتاب مطمئن هستند، ولی اصرار مولفان به چاپ کتاب باعث انتشار کتاب می‌شود و یا عدم توانایی مالی ناشر به چاپ کتاب و منوط کردن به پیدا شدن حامی مالی برای کتاب باعث بروز چنین پدیده‌هایی می‌شود، البته اخیراً بحث درست کردن رزومه در حوزه کتابهای دانشگاهی نیز منجر به مشاهده این موارد به کرات شده است.
لابی برخی ناشران با اعضای هیئت خرید کتاب ارشاد
* تسنیم: با وجود مشکلات اقتصادی متعدد در حلقه‌هلای نشر، طبعاً مصادیق دیگری از فساد نشر را نیز می‌توان برشمرد، همچنان که برخی ناشران هیئت خرید کتاب ارشاد را نیز عاری از فساد ندانسته‌اند، شما با چه مصادیق دیگری از فساد نشر روبرو شده‌اید؟
ببینید، در پاسخ به بخش نخست پرسش باید بگویم، خرید کتاب در وزارت ارشاد بسیار سلیقه‌ای شده است، متأسفانه من مصداق‌هایی دارم و دیدم که ناشری با لابی کردن با دوستان هیت خرید, توانسته کتابهایی را به سفارش مسؤلان هیت خرید چاپ و سپس به ارشاد بفروشد؛ این واقعا باعث تأسفه. البته روند خرید در این دولت بهتر شده ولی هنوز هم ایرادهایی وجود دارد، ارشاد می‌تواند در مسأله خرید از ناشرانی که اصول را رعایت می‌کنند و یا بحث کپی رایت را جدی می‌گیرند بیشتر حمایت کند.
اما در ذکر موارد دیگر فساد نشر می‌توان به وجود رانت در پخش کتاب و یا مهمتر وجود روابط به جای ضوابط در تخصیص دادن غرفه در نمایشگاه بین‌الملی کتاب تهران که متاسفانه بسیار سلیقه‌ای برخورد می‌شود اشاره کرد. مثلا ناشری با عناوین چاپ شده کمتر می‌تواند غرفه بزرگتر و با جانمایی خوب در نمایشگاه کتاب تهران به صرف داشتن رابطه با مسؤلان مربوطه, دریافت کند و موارد بیشمار دیگری مثل ارتباط داشتن بعضی از ناشران خاص با بعضی از کارمندان ارشاد برای پیشبرد اهداف خود در انتشار کتاب و....
انتهای پیام/
