سیاست خارجی ترامپ؛ از دادن نمره ۲۰ به پوتین تا سکوت درباره سرنوشت برجام
از جمعه گذشته، دونالد ترامپ، به عنوان چهل‌وپنجمین رئیس‌جمهور آمریکا، سوگند یاد کرد. انتقاد از سیاست خارجی اوباما پای ثابت تمام سخنرانی‌های وی بود و وعده‌های او حاکی از تغییرات گسترده در رویکردهای خارجی آمریکا هستند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، چین، روسیه و ایران سه کشوری بودند که بیشترین اظهار نظرهای ترامپ در حوزه دیپلماسی را به خود اختصاص دادند. وی خواهان مقابله با چین و ایران و دوستی بیشتر با روسیه شده است. سیاست خارجی وی دیگر مناطق جغرافیایی چون اروپا، ناتو، کشورهای حوزه خلیج فارس، آمریکای لاتین، یا جنوب شرقی آسیا را نیز در بر خواهد گرفت.
ترامپ همچنین موضوعاتی چون تجارت بین‌المللی، مقابله با آنچه رادیکالیسم اسلامی و یا پدیده مهاجرت را نیز در دستور کار سیاست خارجی‌اش قرار داده است.
در بخش اول بررسی سیاست خارجی ترامپ به رویکرد وی در قبال چین، روسیه، ایران و کره شمالی می‌پردازیم.
چین
دونالد جی. ترامپ می‌گوید چین در بسیاری از حوزه‌ها بالاخص در بخش تجارت از آمریکا پیشی گرفته است. وی در سخنرانی سال 2015 خود در زمان اعلام نامزدی ریاست‌جمهوری، چین را متهم به دامپینگ در صادرات و نیز کاهش مصنوعی ارزش پولش، یوآن، کرد. وی گفت که دولت وی در دادگاه‌های آمریکا و در سازمان تجارت جهانی علیه چین اقامه دعوی کرده و این کشور را به عنوان دولتی که ارزش پولش را دستکاری می‌کند معرفی خواهد کرد. ترامپ اعلام کرد که اگر چین این رفتار و سایر اقدامات غیرقانونی‌اش، شامل سرقت اسرار تجاری آمریکا، را ادامه دهد، وی تعرفه‌های بسیار سنگینی بر کالاهای چینی که وارد آمریکا می‌شوند، اعمال خواهد کرد.
ترامپ اعلام کرد که سعی خواهد کرد نرخ مالیات بر درآمد شرکت‌های آمریکایی را پایین آورده، بدهی‌های ملی را کاهش داده، و حضور نظامی آمریکا در منطقه آسیا و اقیانوسیه را افزایش خواهد داد. وی گفت که تمام این کارها منجر به تقویت موضع مذاکراتی آمریکا در مقابل پکن خواهند شد.
ترامپ در دسامبر 2016 یکی از سنن دیپلماتیک آمریکا را نقض کرده و در تماسی تلفنی به صورت مستقیم با تسائی اینگ-ون، رئیس‌جمهور تایوان، گفتگو کرد. وی بدین ترتیب اولین رئیس‌جمهور آمریکا شد که از سال 1979 تاکنون با این مقام گفتگو کرد. آمریکا در سی سال گذشته فقط روابط غیررسمی با تایوان داشته و این جزیره را به عنوان بخشی از چین به رسمیت می‌شناخت.
رامپ در روزهای بعدی اعلام کرد آماده است سیاست قدیمی چین واحد را در صورتی که چین آماده ارائه امتیاز در برخی مسائل مهم نباشد، کنار بگذارد. وی گفت: «نمی‌دانم چرا باید به سیاست چین واحد پایبند باشیم، مگر اینکه با چین در حوزه‌های دیگر شامل تجارت به توافقی دست یابیم.»
روسیه
ترامپ در کمپین انتخاباتی‌اش می‌گفت ولادیمیر پوتین به باراک اوباما احترام نمی‌گذارد و این امر روسیه را تشویق کرد که در اوکراین مداخله کند.
وی در سال 2015 گفت: «اوباما آنچه که باید را در اوکراین انجام نمی‌دهد.» وی البته جزئیاتی درباره اینکه سیاست آمریکا باید چگونه باشد ارائه نکرد. با این حال از دولت‌های اروپایی خواست از کی‌یف حمایت کنند.
ترامپ در اوایل سال 2016 پرسید که آیا سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، ائتلافی که دهه‌ها پیش علیه شوروی تشکیل شد، هنوز هم موضوعیت دارد یا نه. علاوه بر این، وی اعلام کرد که آمریکا هزینه بسیار بیشتری از سهمش در این ائتلاف پرداخت می‌کند. وی گفت: «این سازمان بسیار بوروکراتیک، بی‌نهایت هزینه‌زا بوده و شاید به قدر کافی منعطف نیست که با تروریسم مقابله کند. تروریسم بسیار متفاوت‌تر از آن چیزی است که ناتو برای مقابله با آن تشکیل شد.» ترامپ علی‌رغم این انتقادات گفت که به عنوان رئیس‌جمهور به تعهدات آمریکا در ناتو، شامل دفاع از دولت‌های بالتیک در صورت تهاجم احتمالی روسیه، پایبند خواهد بود.
ترامپ برخی مواقع نوع رهبری پوتین را ستایش کرده و اعلام داشته که از دیدار با وی خشنود خواهد شد. وی در سال 2015 گفت: «باید بگویم که در حوزه رهبری وی [پوتین] نمره 20 می‌گیرد اما رئیس‌جمهور ما عملکرد خوبی ندارد.» ترامپ گفته است که به دلیل پیش‌زمینه تجاری‌اش و نیز سفرهای متعددی که به مسکو داشته، احتمالا «روابط بسیار خوبی با پوتین»خواهد داشت.
ترامپ اعلام داشته که آمریکا باید به نیروهای روسیه اجازه دهد تا داعش را در سوریه نابود کنند. وی در سال 2015، حملات هوایی روسیه در سوریه را یک «چیز مثبت» توصیف کرد. ترامپ همچنین اعلام کرد که روسیه در منطقه دچار سرنوشت آمریکا خواهد شد. «ما در خاورمیانه گرفتار شدیم و روسیه نیز در منطقه گرفتار خواهد شد.» وی در جولای 2016، این ایده را که ارتش آمریکا در کنار ارتش روسیه به جنگ با داعش بپردازد را مطرح کرد. «آیا خوب نیست که ما با روسیه کنار هم آمده و داعش را نابود کنیم؟»
ترامپ در دسامبر 2016، ارزیابی‌های سیا مبنی بر اینکه هکرهای روسی احتمالا در انتخابات ریاست‌جمهوری به نفع ترامپ دخالت کرده‌اند را «احمقانه» خواند. وی اعلام کرد که سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا انگیزه‌های سیاسی دارند و بر اساس سوابق گذشته‌شان نمی‌توان به آنها اعتماد کرد. «اینها همان آدم‌هایی هستند که گفتند صدام حسین تسلیحات کشتار جمعی دارد.»
کره شمالی
دونالد جی. ترامپ می‌گوید دولت آمریکا باید توجه بیشتری به کره شمالی، کشوری مسلح به بمب هستهای، که توسط یک به گفته وی «احمق» رهبری می‌شود، نشان دهد. وی در می 2016 اعلام کرد که حاضر است با کیم جونگ اون دیدار و مذاکره کند.
پس از اینکه کره شمالی یک بمب هستهای را در ژانویه 2016 آزمایش کرد، ترامپ اعلام کرد که چین و کره جنوبی باید به پیونگ‌یانگ فشار بیشتری وارد کنند. وی گفت که چین «کنترل کامل» بر کره شمالی داشته و اگر پکن «مسأله را حل نکند، ما باید تجارت با چین را بسیار سخت گردانیم.» چند هفته بعد، پس از ارسال یک ماهواره توسط کره شمالی که غربی‌ها معتقد بودند در حقیقت تلاشی برای آزمایش موشک‌های بالستیک بود، ترامپ بار دیگر خواهان مداخله چین شد. «من چین را وادار خواهم کرد که [کیم جونگ اون] را به نحوی محو سازد.»
ترامپ در مارس 2016 گفت که احتمالا از تلاش ژاپن برای دستیابی به بمب هستهای در واکنش به تهدید کره شمالی، حمایت خواهد کرد. علاوه بر این، وی گفت که اگر ژاپن و کره جنوبی هزینه مالی بیشتری صرف دفاع از خودشان نکنند، آمده خارج کردن نیروهای آمریکایی از این کشورها خواهد بود.
ترامپ در سال 2000 نوشته بود که اگر کره شمالی به توسعه تکنولوژی تسلیحات هستهای ادامه دهد، این کشور را مورد حمله پیشگیرانه قرار خواهد داد: «قاطعانه به پیونگ‌یانگ می‌فهمانم که یا باید از مسابقه تسلیحات هستهای خارج شود یا منتظر به حمله‌ای مشابه آنچه رونالد ریگان به معمر قذافی در سال 1986 تحمیل کرد، باشد.»
ایران
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، بارها از توافق هستهای ایران انتقاد کرده و اعلام نموده که درباره آن بار دیگر مذاکره خواهد کرد. وی با تمام جنبه‌های این توافق، شامل مدت زمان، لغو تحریم‌ها و رژیم بازرسی‌ها مخالفت کرده است.
ترامپ طی یک سخنرانی در مارس 2016، ایران را «بزرگترین حامی تروریسم در جهان» خواهنده و وعده داد که به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا با «تلاش‌های آن برای بی‌ثبات کردن و تفوق بر منطقه» مقابله خواهد کرد. وی البته به جزئیات بیشتری درباره برنامه‌هایش اشاره‌ای نکرد.
وی طی سخنانی در بهمن‌ماه سال گذشته گفته بود: «ما با ایران توافق کردیم، این بدترین توافقی بود که در تمام عمرم دیده‌ام، این [توافق] یک رسوایی بود. نه تنها یک رسوایی بلکه مایه شرمساری بود.»
البته علی‌رغم انتقادهایی که ترامپ در رقابت انتخاباتی‌اش متوجه ایران و برجام می‌کرد، وی در حقیقت در سال‌های گذشته حامی گفتگو با تهران بود. وی در دسامبر 2011، در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان گفت: «ببینید، هیچ‌کس با ایران صحبت نمی‌کند. شاید، آنها یک امپراطوری شیطانی هستند، شاید آنها آدم‌های بدی باشند، اما هیچ کس با آنها گفتگو نمی‌کند.»
ترامپ اعلام کرده بود که حتی حاضر است با احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور ایران که به گفته وی «دلیل خوبی» برای نفرت از آمریکا داشت، مذاکره کند. ترامپ در مصاحبه با سی‌ان‌ان، ابراز نگرانی کرد که نبود مهارت‌های مذاکره‌ای لازم در اوباما ممکن است منجر به جنگ با ایران شود؛ جنگی که شاید اوباما فکر کند فرصتی برای انتخاب مجددش فراهم خواهد آورد.
بخش اعظمی از حمایت دونالد ترامپ از توافق با ایران را می‌توان در توئیتر وی یافت. وی در یک توئیت، گفته بود که دستیابی به توافق هستهای ممکن است زیرا تهران می‌داند که واشنگتن می‌تواند «آنها را به عصر حجر بازگرداند.» بین سال‌های 2012 تا 2015، ترامپ به صورت مداوم در رسانه‌های اجتماعی به اوباما پیشنهاد می‌داد که در مذاکرات با ایران «خونسرد» بوده و «به آرامی حرکت کند.»
اما وقتی که ایران و گروه 1+5 توافق موقت هستهای را در آذر 1392 منعقد کردند آن را «پوسیده»، «حماقت‌آمیز» و «یک توافق بد» خواند. ترامپ در سال 1395 و پس از انعقاد برجام، توافق هستهای نهایی، نیز همین اظهارات را بیان داشت.
ترامپ برای اولین بار بعد از پیروزی در انتخابات در گفتگو با تایمز لندندر مورد توافق هسته ای ایران نیز گفت: «من نمی‌خواهم بگویم که چه خواهم کرد با توافق ایران. نمی‌خواهم با کارت‌ها بازی کنم. ببینید، من سیاست مدار نیستم. نمی‌روم بیرون و بگویم که "من می‌خواهم چنین کنم". من عمل می‌کنم. کاری را انجام می‌دهم که باید انجام بدهم. توافق ایران من را خوشحال نمی‌کند. فکر می‌کنم یکی از بدترین توافق‌هایی است که تا به حال انجام شده. فکر می‌کنم یکی از احمقانه‌ترین توافق‌هایی است که تا به حال دیده‌ام. جایی که شما 150 میلیارد دلار را به ایران باز می‌گردانید! جایی که شما 1.7 میلیار دلار را به صورت اسکناس به ایران می‌دهید. آیا تا به حال 100 میلیون دلار را به صورت اسکناس 100 دلاری دیده‌اید؟ خیلی زیاد است . 1.7 میلیارد دلار به صورت اسکناس! در یک هواپیما. من درک نمی کنم.»
کلی‌گویی‌ها و نحوه بیان ترامپ، ارزیابی دقیق از آنچه که وی در آینده درباره ایران و توافق هستهای ممکن است انجام بدهد را دچار مشکل می‌سازد. اما زیر سؤال بردن توافق هستهای با توجه به اینکه کنگره آمریکا نیز اکنون زیر سیطره جمهوری‌خواهان قرار دارد، کار چندان سختی نخواهد بود و باید انتظار داشت که وی در آینده به نحوی به این موضوع بپردازد. البته وی از بکار بردن عباراتی چون پاره کردن توافق هستهای اجتناب ورزیده و به نظر نمی‌رسد که به صورت علنی درصدد نقض مفاد این توافق باشد.
آنهای پیام/