جای خالی دولت در نزاع بین تولیدکننده و مصرف‌کننده کاغذ
افزایش تعرفه واردات کاغذ بار دیگر دعوای میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را به راه انداخته، این بار هم دولت که باید نقش اصلی را بر عهده داشته باشد، خود را کنار کشیده و تولید و تجارت را به جان هم انداخته است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اردیبهشت ماه سال 92 بود که رهبر معظم انقلاب در بازدید از نمایشگاه کتاب تهران مهمترین راه‌حل کاهش قیمت کتاب را تولید هر چه بیشتر کاغذ در کشور عنوان و بر این تأکید داشتند که کارخانه‌های داخلی کاغذ ساماندهی شده و تولید کاغذ در کشور رشد یابد.
چند ماهی از این توصیه معظم له نگذشته بود که به دنبال بحرانی شدن بازار کاغذ، وضعیت نابسامان کارخانه‌های داخلی کاغذ که سال‌ها به آن مبتلا بودند با تغییراتی روبرو شد، اما هر چه این تغییرات به سمت رونق حرکت می‌کرد، اقبال عمومی نسبت به کاغذ داخلی تولید شده کمتر بود. امروز نیز با وجود گذشت دو سال از حاکم شدن آرامش نسبی بر بازار کاغذ و ثبات قیمت‌ها مشکلات کاغذ همچنان پابرجاست، یکی از مهمترین و جدی‌ترین این مشکلات که راه را بر نفس تولید داخلی بسته است، واردات بی‌رویه است. اگر دیرزمانی به دلیل گران شدن کاغذ با کمبود واردات روبرو بودیم، امروز حجم واردات چنان زیاد شده است که انبارهای فروشندگان مملو از کاغذهای اندونزی، چینی و هندی است. این در حالی است که کارخانه‌های داخلی که در رأس آنها چوب و کاغذ مازندران فعالیت می‌کند، با مشکل فروش مواجه هستند و کاغذهای تولیدیشان روی دست مانده است.
با وجود همه این مشکلات، چندی است که بحث افزایش تعرفه واردات کاغذ به منظور مقابله با واردات بی‌رویه و حمایت از تولید داخلی مطرح شده است، این پیشنهاد سال گذشته به کمیسیون ماده یک اتاق بازرگانی ارائه و با مخالفت نهادهای مصرف‌کننده کاغذ مواجه شد، پیشنهاد افزایش تعرفه از چهار درصد به 15 درصد بود که در نهایت پس از تشکیل چند جلسه با موافقت وزارت صنعت و مخالفت وزارت ارشاد اجرایی نشد.
حال دوباره و با تغییر مدیریت کارخانه چوب و کاغذ مازندران این بحث مطرح شده و پیشنهاد افزایش تعرفه از 5 به 10 درصد به کمیسیون ماده یک رفته است. چاپخانه‌داران، ناشران، لیتوگرافان، صحافان و مطبوعاتی‌ها با این پیشنهاد مخالفت جدی کرده و در نشسستی خبری اجرایی کردن آن را دست کردن دولت در جیبشان دانسته‌اند. از طرفی دیگر موافقان افزایش تعرفه واردات می‌گویند در سال‌های گذشته حجم واردات بی‌رویه موجب شده تا تولید داخل دپو شود، بنابراین با قوانین بازدارنده باید جلوی واردات اضافه را گرفت.
داودی‌پور رئیس تعاونی ناشران استان تهران که از مخالفان هرگونه افزایشی در تعرفه کاغذ است، می‌گوید: بارها گفته‌ایم که آقای دولت، آقایان کمیسیون فرهنگی و اقتصادی مجلس اگر می‌خواهید از کارخانجات تولید داخل حمایت کنید، چرا دست در جیب ما می‌کنید؟ دست در جیب خودتان کنید و از اینها حمایت کنید. ما این‌بار حتی نیم درصد افزایش تعرفه کاغذ را نخواهیم پذیرفت. سال 85 که تولید داخل حمایت شد، چه اندازه کیفیت بالا رفت که بار دیگر اعتماد کنیم، به بازار کاغذ شوک وارد کنیم، با گران شدن کتاب بسازیم تا کیفیت کاغذمان بالا رود؟ چاپ کتاب و روزنامه نیز نیازمند حمایت دولت است، چاپخانه‌ها نیز به ورشکستگی دچار می‌شود. از بیماری که خودش نیاز به خون دارد خون گرفتن چه معنایی دارد؟
وی ادامه می‌دهد: کاغذ ایرانی کاغذ مکانیکال است و این خود نخستین علت در پایین بودن کیفیت است، چرا که اگر کیفیت را تا حد ممکن نیز افزایش دهند، باز هم به پای کاغذ شیمیکال نمی‌رسد. برای همین هم یک نوع خمیر خشک شده وارد می‌کنند تا کاغذ مناسب تهیه کنند. البته در بسیاری از موارد تمام اتکای ما به جنگل‌های شمال است و دائم مشکل قطع درخت داریم. در همین زمینه کارخانه چوب و کاغذ مازندران را وادار کردند که چوب از روسیه وارد کند، مواد سفیدکننده کاغذ نیز از خارج وارد می‌شود که خود جریان مفصلی دارد، بنابراین باید بگویم زمانی که چرخه تولید داخلی‌مان به این شکل است ما خودکفا نیستیم، بلکه کاملاً نیازمند واردات خارج از کشور هستیم.
غلامرضا شجاع نماینده تشکل‌های چاپ استان‌های سراسر کشور در اظهارنظری عجیب در نشست بررسی تبعات افزایش تعرفه در اتحادیه چاپخانه‌داران برگزار شد، گفته است: تولید کاغذ در کشور توجیه اقتصادی ندارد و بهتر است که اگر این کارخانجات نمی‌توانند فعالیت کنند، تعطیل شوند.
شجاع: ما تولید کاغذ نداریم، بلکه مونتاژ کاغذ داریم
وی می‌گوید: عدم مدیریت در کارخانه‌های تولیدی موجب می‌شود که چنین پیشنهاداتی مطرح شود. متأسفانه ما در کشور کاغذ را تولید نمی‌کنیم، بلکه آن را مونتاژ می‌کنیم. ماشین‌آلات قدیمی و کهنه وارداتی، خمیر وارداتی از خارج را به کاغذ بی‌کیفیت تبدیل می‌کنند، نه ماشین تولیدات کاغذمان و نه مواد اولیه آن ایرانی نیست، در مقابل ما صنف مصرف کننده کاغذ مظلوم واقع می‌شویم چرا که یک طرف میز کارخانه‌های تولیدی قرار دارند و طرف دیگری دولتی‌ها نشسته‌اند بدون اینکه توجه کنند تولیدکننده داخلی توان رقابت با کاغذ خارجی را ندارند. بنابراین تولید کاغذ در کشور توجیه اقتصادی ندارد.
کوچکترین کیفیتی در کاغذ تولید داخل در سال‌های گذشته نبوده است.
شجاع می‌افزاید: متأسفانه کارخانه‌های تولید داخلی در سال‌های گذشته رقم‌های زیادی را به عنوان حمایت از دولت دریافت کرده‌اند. برای نمونه سال 85 طبق مصوبه شورای اقتصاد مبلغ زیادی به چوب و کاغذ مازندران و پارس تزریق شد تا کیفیت تولید را بالا ببرند اما کوچکترین کیفیتی که بتوان در محصول مشاهده کرد، وجود نداشته است.
روی دیگر سکه تعرفه کاغذ تولیدکنندگان هستند، تولیدکنندگانی که در شرایط اقتصادی تحریم با وجود مشکلات متعدد چرخ تولید را همچنان روشن نگه داشته و تولید داشته باشند. تولیدکنندگان که در سال‌های گذشته مورد انتقادات جدی مصرف‌کنندگان قرار داشته و نسبت به عدم کیفیت محصول خود بارها سرزنش شده‌اند، این‌بار راه حل جبران بخشی از مشکلات خود را افزایش تعرفه می‌دانند.
در سوی دیگر ماجرا عمده‌ترین دلیل مخالفت چاپخانه‌داران با افزایش تعرفه واردات کاغذ، گران‌تر شدن قیمت کاغذ وارداتی و در نتیجه متضرر شدن آنها مطرح شده است، هم‌چنین برخی نیز افزایش تعرفه واردات کاغذ را موجب گران‌شدن کتاب و در نتیجه حذف کامل آن از سبد مصرفی خانوار عنوان کردند. دلایلی که به نظر سید‌طاهر شبیری کارشناس حوزه کاغذ و دبیر پیشین سندیکای تولیدکنندگان کاغذ نمی‌تواند نتیجه افزایش تعرفه واردات کاغذ باشد.
او معتقد است که این فرهنگ‌سازی است که می‌تواند سرانه مطالعه را نجات دهد وگرنه توزیع رایگان کتاب نیز نمی‌تواند مخاطب را کتابخوان کند. شبیری در مقابل به مشکلاتی که تعرفه صفر واردات کاغذ برای تولیدکنندگان به وجود آورده اشاره کرده و از دولت می‌خواهد در راستای فرمایشات رهبر انقلاب مبنی بر حمایت از تولید داخلی کاغذ در کشور عمل کنند.
شبیری: دولت خود را کنار کشیده و صنعت و تجارت را به جان هم انداخته است
شبیری می‌گوید: استفاده از کاغذ وارداتی با تعرفه 15 درصد در چاپ و نشر کتاب تأثیر نامناسب نخواهد داشت، عده‌ای این بحث را مطرح می‌کنند که کتاب گران می‌شود و مخاطبان توانایی خرید آن را ندارد، این درست نیست. چرا که متأسفانه ما در این زمینه درست عمل نکردیم، سعی نشده تا فرهنگ کتابخوانی را نهادینه کنیم، امروز درصد قابل توجهی از مردم جامعه ما لباس مارک‌دار می‌خرند، ولی کتاب نمی‌خرند، چرا؟ چون نهادهای فرهنگی ما روی فرهنگ استفاده از کتاب کار نکرده‌اند. از سال 85 که حمایت از صنعت برداشته شد و تعرفه‌ای نیز برای واردات کاغذ نداشتیم، مگر کتابخوانی رشد کرد که افزایش تعرفه بخواهد مانعی برای رشد آن باشد؟ علاوه بر این برداشتن یارانه از صنعت به دلیل حمایت از مصرف کننده بود، تا توان خرید مردم افزایش یابد، اگر ما به گسترش کتابخوانی کمک کنیم، به ایجاد عناوین جدید و به تولید محتوای جدید و... بیاندیشیم، کسی درباره قیمت کاغذ حرفی نمی‌زند. مشکل امروز ناشران و چاپخانه‌داران ما این است که توانایی فروش کتاب به قیمت واقعی را ندارند، سعی می‌کنند هم هزینه‌ها را پوشش دهند و هم به شیوه‌ای قیمت‌گذاری کنند که بازار عکس‌العمل منفی نشان ندهد. ما وضعیت آنها را درک می‌کنیم، اما راه حل آنها، مقابله با من تولید کننده نیست. اساسا‌ً توسعه کتاب و کتابخوانی باید مورد حمایت دولت باشد، متاسفانه در تمام این سال‌ها تمام دولت‌ها خود را کنار کشیده و تولید و تجارت را به جان هم انداخته است.
دلایل متضرر شدن بخش تولید از واردات کاغذ
شبیری دلایل متضرر شدن بخش تولید از واردات کاغذ را چنین برمی‌شمارد: اول اینکه، واردت از ارزش افزوده معاف است و در مقابل تولید برای تامین مواد اولیه و قطعات باید ارزش افزوده 9 درصدی پرداخت کند. این ارزش افزوده هم شامل مواد اولیه و شیمیایی می‌شود هم شامل تجهیزات و دستگاه‌های مورد نیاز.دوم اینکه؛ تفاوت نرخ ارز (اورپرایس) که حاصل از وارد کردن کاغذ با ارز مبادله‌ای و فروش آن در بازار با نرخ آزاد است، نیز 14 درصد توانایی من تولید کننده را کاهش می‌دهد.سوم اینکه؛ گرفتن تسهیلات برای بخش صنعت و تجارت شرایط جالب توجهی ندارد. هم‌چنین تسهیلات برای بخش تجارت و تسهیلات برای بخش تولید اصلا متوازن نیست و برای تولیدکننده داخلی ایجاد رقابت نمی‌کند. نرخ بهره در بانک‌ها برای تولید بالاست. تمام این موارد موجب شده است تا من به عنوان تولید کننده با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم کنم و در مقابل برای وارد کننده منفعت ایجاد می‌کند که من را عقب بیاندازد.
روغنی رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ که چندی پیش خود نیز بحث افزایش تعرفه را مطرح کرده بود، معتقد است تعرفه 4 درصد یعنی صفر. حداقل برای دفاع از تولید و اشتغال پایدار باید تعرفه کاغذ 12 درصد باشد.
وی در پاسخ به انتقاداتی مبنی بر اینکه با افزایش تعرفه واردات کاغذ بازار بهم ریخته و کاغذ گران خواهد شد، گفت: اگر یک حساب و کتاب سرانگشتی داشته باشیم، با افزایش تعرفه واردات کاغذ به 12 درصد کاغذ تحریر و روزنامه بندی دو هزار تومان گران می‌شود. بدیهی است که این بندی دو هزار تومان رقم بزرگی نیست. مشکلات چاپخانه‌داران ما کاغذ و گران شدن دو هزار تومانی آن نیست، بلکه مشکل اصلی قدیمی بودن ماشین آلات است، دسترسی نداشتن به مواد اولیه مرغوب و ... است.
روغنی که چندی است، مسئولیت کارخانه چوب و کاغذ مازندران را واگذار کرده درباره کیفیت پایین کاغذهای داخلی عنوان می‌کند: امروز حتی در نهادهایی که باید از کاغذ مکانیکال استفاده کنند، (که کارخانه پارس آن را در داخل تولید می‌کند) تمایلی به استفاده از تولید داخلی وجود ندارد.به نظر من بیش از اینکه کیفیت مدنظر ناشران و کتابفروشان باشد، مطلوبیت مورد توجه قرار گرفته است. چرا که بارها دیده شده است در انتشار کتاب‌های فانتزی از کاغذ کرافت که کاغذ چاپ و تحریر نیست، استفاده می‌کنند و یا کاغذ فلوتینک (کاغذ مخصوص تولید مقوا) داخل کشور را خریداری کرده و با آن کتاب منتشر می‌کنند، از قضا قیمت بالاتری را نیز برای کتاب تعیین می‌کنند، در حالی که از کاغذ ارزان استفاده شده است.
به نظر می‌رسد، حل مشکلات کاغذ در کشور ما بیش از هر چیز به فرهنگ‌سازی نیاز دارد، ما هنوز فرهنگ صحیح استفاده از کاغذ را فرانگرفته‌ایم، این درست است که تولید داخلی ما نه به لحاظ کمیت و نه به لحاظ کیفیت جوابگوی نیاز نیست، اما راه‌حل آن آن تعطیلی کارخانجات نیست. از طرفی دیگر مصرف‌کنندگان ما به کلی کاغذ تولید داخل را کنار گذاشته و تنها با کاغذ وارداتی کار می‌کنند. این در حالی است که برای بسیاری از مصارف از جمله چاپ روزنامه، چاپ آگهی‌های تبلیغاتی و... که نیاز به عمر درازمدت ندارند، می‌توان از کاغذ تولید داخل استفاده کردو از سوی دیگر حمایت دستگاه‌های مصرف‌کننده کاغذ از تولید داخل می‌تواند منجر به افزایش کیفیت شود. مسیری که آموزش و پررورش با خرید چند هزار تنی از کارخانه چوب و کاغذ مازندران طی دو سال گذشته پیموده شاهد این مدعاست.
این در حالی است که دولت در قضیه کاغذ ورود مناسبی نداشته است، اگر هم در مدت زمانی بحث حمایت از راه‌اندازی کارخانجات تولید کاغذ بوده و دولت وارد شده است، بدون نیازسنجی و کارشناسی وضعیت موجود بوده است، چرا که دولت در یکسال گذشته عمدتاً از راه‌اندای کارخانجاتی که به تولید کاغذ سلولزی می‌پردازند، حمایت کرده است، بعدی که ما نه تنها در آن با مشکل مواجه نیستیم، بلکه تولید به اندازه کافی نیز داریم، در مقابل تولید کاغذ چاپ و تحریر که نقطه ضعف اصلی ما به شمار می‌رود، مورد غفلت واقع شده است.
به هر حال حمایت از تولید داخلی در شرایط امروز جامعه وظیفه هر ایرانی و مورد تأکید مقام معظم رهبری است، اینکه هر صنف و گروهی بخواهد به بهانه تامین منافع خود تولید داخلی را تهدید کند، معنایی ندارد. از طرف دیگر به نظر می‌رسد دولت نیز در قبال مسئله کاغذ هیچ موضع مشخصی به خود نگرفته است، وضع قوانین و سیاست‌های حمایتی درست از صنعت تولید می‌تواند تا اندازه‌ای مشکلات تولید کاغذ در کشور را حل کند، در مقابل نظارت درست روی واردات و تنظیم بازار موجب خواهد شد که قشر مصرف‌کننده کاغذ نیز از این شائبه که قربانی حمایت از یک یا چند کارخانه شده‌اند خارج شوند.
انتهای پیام/
