«حکمتیار»؛ کارنامه‌ای مملو از ناسازگاری، فرار و آوارگی
زمان زیادی از امضای توافقنامه صلح میان دولت افغانستان و گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی نگذشته است که یکی از شروط اصلی وی یعنی خروج از لیست سیاه شورای امنیت سازمان ملل برآورده شد؛ در حالی‌که کارنامه وی، سراسر عملیات‌های تروریستی است.
به گزارش دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم، گلبدین حکمتیار که به نظر برخی از مردم و کارشناسان افغان به جنایت جنگی متهم است و نام وی با جنگهای خونین دهه شصت و هفتاد خورشیدی گره خورده برای مردم افغانستان نیز تداعی‌کننده خاطرات بسیار است.
زمانی‌که حکومت وحدت ملی افغانستان تصمیم گرفت تا با اعطای امتیازات متعدد به حکمتیار و حزبش توافقنامه صلح را با او امضا کند تجمع‌های مدنی در کابل این اقدام را محکوم کردند و نیز واکنش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر مخالفت با حضور رهبر حزب اسلامی در کابل مشاهده شد.
+ مرتبط: برگزاری تظاهرات در کابل علیه امضای توافقنامه صلح دولت با حزب اسلامی حکمتیار
از سوی دیگر، باوجود این واکنش‌‌های منفی، عده‌ای هم بودند که به حضور گلبدین حکمتیار در کابل، خوشبین بوده و این رخداد را آغازی برای گشودن باب مذاکرات صلح با دیگر گروه‌های مخالف دولت می‌پندارند.
پس از رایزنی برای اعطای امتیازات حکومت وحدت ملی افغانستان به حزب اسلامی حکمتیار، حالا مهم‌ترین خواسته رهبر این حزب یعنی حذف نام از لیست سیاه سازمان ملل هم برآورده شده است.
برخی از مردم این کشور به این می‌اندیشند که آیا آمدن یک مخالف تمام‌عیار دولت به کابل، پیچیدگی‌های سیاسی افغانستان را کم خواهد کرد و یا به تنش‌های موجود خواهد افزود؟
گلبدین حکمتیار کیست؟
حکمتیار یکی از فرماندهان نظامی دوران مجاهدین و رهبر حزب اسلامی در سال 1326 در ولایت قندوز در شمال افغانستان متولد شد.
وی تحصیلات خود را در دانشکده مهندسی دانشگاه کابل آغاز کرد اما پس از مدتی کوتاه از آنجا اخراج شد و فعالیت‌های سیاسی‌اش را علیه حکومت وقت آغاز کرد.
او در سال 1349 به عضویت گروه «جوانان مسلمان» درآمد، زندانی شد و پس از آزادی و آغاز کودتای محمدداوود خان به پاکستان فرار کرد.
گلبدین حکمتیار مورد حمایت دولت پاکستان قرار گرفت و حملات چریکی خود را علیه حکومت محمدداوودخان آغاز کرد و با کودتای 1357، این حملات را علیه دولت کمونیستی حزب «دموکراتیک خلق» نیز ادامه داد.
وی از همین برهه به چهره‌ای شناخته شده مبدل شد و پس از مدتی به عضویت حزب «جمعیت اسلامی» به رهبری «برهان‌الدین ربانی» درآمد اما در سال 1358 از این حزب جدا شد و حزب اسلامی را تأسیس کرد که به گفته برخی با حمایت‌های دولت پاکستان نیز طرفداران زیادی بدست آورد.
در این دوران، رهبر حزب اسلامی کارنامه‌ای متفاوت از خود بر جای گذاشت؛ با این شاخص که بر طبل جنگ با تمام حکومت‌هایی که در افغانستان به قدرت رسیدند از حکومت محمدداوودخان و دولت حزب دموکراتیک خلق گرفته تا دولت مجاهدین، امارت طالبان و دولت پساطالبان کوبید.
وی طی این دوران، مذاکراتی هم با دولت‌هایی که علیه آن‌ها می‌جنگید داشته است تا جایی که به عنوان نخست‌وزیر دولت مجاهدین انتخاب شد اما از اقبال کم، سریعاً حکومت مجاهدین توسط گروه نوظهور طالبان سقوط کرد.
رهبری که تاحدودی منزوی شد
برخی نویسندگان تاریخ معاصر افغانستان معتقدند که حکمتیار نتوانست از شهرت و قدرتی که توسط حمایت‌های دولت پاکستان به دست آورد استفاده مطلوب ببرد و سهمی در کاهش نزاع‌های افغانستان داشته باشد، چه‌بسا که در برخی موارد عاملی برای تشدید جنگ‌ها قلمداد می‌شد. همین کارنامه تاحدودی موجب انزوای سیاسی‌اش در بیش از یک دهه اخیر شد.
با این حال، حزب اسلامی پس از سقوط گروه طالبان و گردهمایی جناح‌های مختلف به منظور مشارکت سیاسی در افغانستان، باز هم ساز مخالف سر داد و در تعدادی از حملات مسلحانه در زمان دولت حامد کرزی نیز دست داشت.
گفته می‌شود که در همین دوره در مواردی نیز موضع‌گیری‌های بی‌ثبات و مختلف در مسائل سیاسی - اجتماعی داشت.
تغییر رویکرد حکمتیار در رابطه با برخی اقوام و گروه‌های اجتماعی
حکمتیار در پیامی که به مناسبت عید فطر در سال 1392 منتشر کرد از تلاش خارجی‌ها برای تجزیه افغانستان به نفع اقلیت‌ها گفت و با لحنی تند، شیعیان و هزاره‌های افغانستان را به کوچ اجباری و نسل‌کشی تهدید کرد.
همچنین او از ولایت شدن «پنجشیر» و «دایکندی» ابراز نارضایتی کرد که این دیدگاه‌ها نشان‌دهنده تغییر رویکرد و قوم‌گرایی او با دغدغه اکثریت در برابر اقلیت تعبیر شده است.
مواضع حکمتیار در قبال همسایگان افغانستان
حکمتیار همواره مورد حمایت‌های مالی پاکستان بوده و از این منابع مالی، سهم بالایی در جنگهای مجاهدین علیه اشغال شوروی سابق و نیز جنگهای داخلی کابل در دهه هفتاد خورشیدی داشت.
رهبر حزب اسلامی به عنوان آخرین نخست‌وزیر افغانستان، پیش از به قدرت رسیدن طالبان در 1375 به ایران فرار کرد اما به دلایل مختلف از جمله در سال 1381 بخاطر مخالفتش با دولت جدید افغانستان از ایران نیز اخراج شد.
حکمتیار موضع تندی در قبال ایران اتخاذ کرد تا جایی‌که در سال 1394 ایران را «یک اسرائیل دیگر برای امت اسلامی» خواند.
او همچنین گفته بود که حاضر است نیروهای خود را برای همکاری با عربستان سعودی به یمن بفرستد.
مواضع سیاسی حکمتیار در قبال دیگر گروه‌های مسلح مخالف دولت افغانستان
رهبر حزب اسلامی در سال 1385 طی یک پیام ویدئویی که توسط شبکه «الجزیره» منتشر شد؛ گفته بود که حاضر است تحت رهبری القاعده به جنگ در برابر آمریکایی‌ها ادامه دهد.
رهبر حزب اسلامی با گروه طالبان نیز مواضع مختلف و بعضاً تنش‌آلودی داشت؛ حکمتیار پس از کشته شدن ملا اخترمحمد منصور در 1394 خواستار ایجاد ائتلاف با گروه طالبان شد و از فرماندهان این گروه خواست تا از جنگ دست بردارند و اهداف مشترک‌شان را با هم دنبال کنند.
چند ماه پس از چنین خواسته‌ای، گروه طالبان و نیروهای حزب اسلامی در ولایت میدان‌وردک، درگیری‌های شدید چند روزه را تجربه کردند.
وی مدتی بعد نیز رسماً از گروه داعش در افغانستان اعلام حمایت کرد و طی صدور بیانیه‌ای گفت که در صورت بروز جنگ میان طالبان افغانستان و گروه تروریستی داعش، از داعش حمایت می‌کند.
گلبدین حکمتیار از افراد خود خواسته بود که با افرادی که از صفوف طالبان خارج شده و به داعش پیوسته‌اند، همکاری کنند.
حکمتیار در جدال با نوستالژی هژمونی از دست رفته
او در آستانه سومین دور انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان پس از طابلان در سال 1392 گفت که از هیچ نامزدی حمایت نمی‌کند اما پس از مدتی از «قطب‌الدین هلال» یکی از کاندیداها اعلام حمایت کرد؛ البته کاندیدای مورد حمایتش اقبال ناچیزی در جلب آرای مردم داشت و با آرای پایین در انتخابات شکست خورد.
چنین موضعی از رهبر حزب اسلامی که عمرش را در بی‌ثباتی و مخالفت گذرانده است نشان از جدالی تازه با هژمونی از دست رفته‌اش و از همین رهگذر، علاقمندی به حضور در کابل داشت.
آخرین گفته‌‌ای که پیش از آغاز مذاکرات صلح بین حزب اسلامی و حکومت وحدت ملی از حکمتیار در خبرگزاری‌ها منتشر نیز این بوده: «با طالبان و القاعده ارتباطی ندارم؛ برای ریاست‌جمهوری آینده افغانستان نامزد معرفی می‌کنم.»
اما سؤالی که وجود دارد این است که رهبر حزب اسلامی، کارنامه سابقش را ادامه خواهد داد و یا تغییری در رویکردش شاهد خواهیم بود؟
+ مرتبط: متن کامل توافقنامه صلح دولت افغانستان و حزب اسلامی حکمتیار
انتهای پیام /.
