یادداشت‌های ماندگار+ عکس و فیلم
صبح امروز، ۲۰ بهمن‌ماه، تقریظ‌های رهبر معظم انقلاب بر چهار کتاب دفاع مقدس منتشر شد. تقریظ‌نویسی ایشان سنتی است که از گذشته وجود داشته و انتشار آنها به کتابخوانی نسل جوان و انتخاب کتاب خوب کمک فراوانی کرده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»، ششمین پاسداشت ادبیّات جهاد و مقاومت صبح امروز، بیستم بهمن‌ماه، در همدان برگزار شد. در این مراسم تقریظ رهبر معظم انقلاب بر چهار عنوان کتاب حوزه ادبیات دفاع مقدس رونمایی و از نویسندگان و راویان این آثار تجلیل شد.
وضعیت کتابخوانی در کشور طی سالهای گذشته وضعیت مناسبی نیست، کاهش شمارگان کتاب و رسیدن آن به 100 نسخه آن هم برای جمعیتی 80 میلیونی چیزی شبیه به فاجعه است. هرچند طی سالهای اخیر تلاش‌هایی برای افزایش سرانه مطالعه ایرانی‌ها و جلب توجه آنها به‌سمت کتاب صورت گرفته است، اما کارشناسان بر این باورند که محرک‌های این‌چنینی بیشتر درمان مقطعی است و نمی‌توان از آن انتظار داشت که تأثیری عمیق بر مخاطب بگذارد.
یکی از رویدادهایی که در سالهای اخیر محرک مخاطبان به‌سمت کتاب بوده است، انتشار تقریظ‌های رهبر معظم انقلاب بر کتابهای شاخص در حوزه‌های مختلف و عمدتاً دفاع مقدس است. هرگاه تقریظی از ایشان منتشر می‌شود، توجه جامعه به‌خصوص نسل جوان به‌سمت این کتاب‌ها جلب می‌شود. این موضوع را حتی می‌توان درباره عناوینی که ایشان میان بیاناتشان اشاره فرموده‌اند نیز دید.
در این سال‌ها کتابهای متعددی در حوزه دفاع مقدس نوشته و منتشر شده‌اند که توانسته‌اند در این بازار بی‌رونق کتاب، توجه مخاطبان را به‌سمت خود جلب کنند، کتاب‌هایی که شاید برخی بر این باور بودند که دوره انتشار آنها گذشته است، اما آمار فروش آنها چیز دیگری می‌گفت.
یک عاشقانه آرام در جنگ
می‌توان میدان جنگ را از سال 67 تا همین الآن کش داد و کش داد و میان همین دایره روایت‌های مختلف از جنگ شنید. «دختر شینا» روایت یکی از همین خاطرات ناگفته است، روایت زنی که جنگ آوار شد در خانه‌اش و با خاطراتش گره خورد.
بهناز ضرابی‌زاده در اولین تجربه از خاطره‌نویسی به‌سراغ زندگی یکی از همسران شهید استان همدان، شهید حاج ستار ابراهیمی هژیر رفته است. «دختر شینا» حاصل گفت‌وگوی چند ماهه نویسنده با قدم‌خیر محمدی کنعان، راوی «دختر شینا» است که از دوران کودکی راوی در روستای قایش شهرستان رزن آغاز می‌شود تا به ازدواج او با صمد یا همان حاج ستار ابراهیمی هژیر و بعد جنگ ادامه می‌یابد. نقطه ثقل و محوری کتاب همانند بسیاری دیگر از خاطرات دفاع مقدس، جنگ و وقایع رخ‌داده از آن است، اما با وجود این، هر لحظه از لحظات و ایام دختر شینا آن‌قدر جذاب و خواندنی است که نمی‌توان از آنها گذشت. نویسنده توانسته با استفاده از خاطرات قدم‌خیر، فضاسازی و شخصیت‌پردازی کند؛ به‌طوری که مخاطب با خواندن اثر با شخصیت‌ها همراه می‌شود، با شادی‌های آنها شاد و با اندوه آنها غمگین می‌شود. کتاب به‌خلاف تصور اولیه که شاید از حجم اثر برداشت خواهد شد، دور تندی ندارد و خاطرات به‌جا انتخاب و ذکر شده است، از این جهت مخاطب وقتی کتاب را به دست می‌گیرد، به نویسنده اطمینان می‌کند که تمام آنچه را باید سر حوصله یاد می‌کند.
این اثر عاشقانه‌ای است آرام در جنگ از روایت قدم‌خیر محمدی کنعان، همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی (هژیر). رهبر معظم انقلاب در این تقریظ بر نقش زنان در دفاع مقدس تأکید کرده و فرموده‌اند: «رحمت خدا بر این بانوی صبور و باایمان؛ و بر آن جوان مجاهد و مخلص و فداکاری که این رنجهای توانفرسای همسر محبوبش نتوانست او را از ادامه‌ی جهاد دشوارش باز دارد.
جا دارد از فرزندان این دو انسان والا نیز قدردانی شود».
***
داستان بلدچی شانزده‌ساله جنگ
کتاب «وقتی مهتاب گم شد» نوشته حمید حسام، از جمله این آثار است که تلاش دارد تا با استفاده از دیالوگ و بیشتر بر مبنای توصیف جزئیات و صحنه‌پردازی، خاطراتی از جنگ را روایت کند. کتاب همانند بسیاری دیگر از آثار با بهره‌گیری از عناصر داستان‌نویسی، نثری روان و جذاب دارد که با کارهای اولیه حسام تفاوت چشمگیری دارد. کارهای اخیر حسام در مقایسه با آثار اولیه او، نثری پخته‌تر دارد و این پختگی و تکامل را می‌توان در کتابی مانند «وقتی مهتاب گم شد» دید. اگر مخاطبی کارهای حسام را پیگیری کرده باشد، این تفاوت‌ها به‌خوبی در نظرش مجسم می‌شود.
حسام در این سال‌ها تلاش کرده تا با ثبت خاطرات همدانی‌های حاضر در جنگ، چهره فرماندهان و تأثیرگذاران این شهر در جنگ را بیشتر معرفی کند. در نظر گرفتن آثار او کنار خاطراتی که دیگر نویسندگان همدان از سربازان و زنان این شهر در این سال‌ها منتشر کرده‌اند، می‌تواند در فهم تأثیر جنگ بر یک شهر کمک کند. «وقتی مهتاب گم شد» نیز چنین خاصیتی دارد. کتاب شامل خاطرات جمشید (علی) خوش‌لفظ، از حاضران در جنگ است. نویسنده ابتدا مخاطب را به کوچه کوچه پس‌کوچه‌های محله شترگلو می‌برد و با شیطنت‌های راوی و به‌قول معروف آتش سوزانده‌های او آشنا می‌کند. خاطرات از دوران کودکی آغاز می‌شود و تا زمانی که انقلاب می‌شود، ادامه می‌یابد و پس از آن، با مهمترین بخش زندگی راوی که همان جبهه است، آشنا می‌شویم.
کتاب در بخش‌های نخست، تکامل شخصیت یکی از سربازان جنگ را به تصویر می‌کشد، از شیطنت‌های خوش‌لفظ آغاز می‌شود و در ادامه، شخصت راوی کم‌کم به شخصیتی بزرگ تبدیل می‌شود که سعی دارد با فاصله گرفتن از شیطنت‌های بچه‌گانه، به جمع بزرگان بپیوندد. اولین تلاش‌های او برای جدا شدن از دوران کودکی و به خیل بزرگترها پیوستن نیز در کارهایی مانند دست‌کاری شناسنامه و یا شرکت در تظاهرات‌ها خود را نشان می‌دهد. گویا جنگ، خوش‌لفظ را همانند بسیاری دیگر از نوجوانان این کشور به‌یک‌باره بزرگ می‌کند.
رهبر معظم انقلاب در تقریظی بر این کتاب نوشته‌اند:
بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحیم
بچّه‌های همدان؛ بچّه‌های صفا و عشق و اخلاص؛ مردان بزرگ و بی‌ادّعا؛ یاران حسین (علیه السّلام)؛ یاوران دین خدا ... و آن‌گاه مادران؛ مردآفرینان شجاع و صبور ... و آن‌گاه فضای معنویّت و معرفت؛ دل‌های روشن، همّت‌ها و عزم‌های راسخ؛ بصیرت‌ها و دیدهای ماورائی ... اینها و بسی جویبارهای شیرین و خوشگوار دیگر از سرچشمه این روایت صادقانه و نگارش استادانه، کام دل مشتاق را غرق لذّت می‌کند و آتش شوق را در آن سرکش‌تر می‌سازد.
راوی، خود یک شهید زنده است. تنِ به‌شدّت آزرده او نتوانسته از سرزندگی و بیداری دل او بکاهد، و الحمدلله ربّ العالمین. نویسنده نیز خود از خیل همین دلدادگان و تجربه‌دیدگان است. بر او و بر همه آنان گوارا باد فیض رضای الهی؛ ان‌شاء‌الله. 95/10/18
درباره نگارش این کتاب، آنچه نوشتم کم است؛ لطف این نگارش بیش از اینها است. مقدّمه کتاب یک غزل به تمام معنی است. 95/10/18
***
طرحی نو در ثبت تاریخ شفاهی جنگ
«آب هرگز نمی‌میرد» دربردارنده خاطرات جانباز و پیشکسوت دوران دفاع مقدس حاج میرزا محمد سلگی است که با استفاده از تاریخ شفاهی و با انجام مصاحبه‌هایی در چندین فصل به‌نگارش سردار حمید حسام و مصاحبه‌گری جمشید طالبی و حمید حسام از انتشارات صریر به انتشار رسیده است. این اثر اسلوبی تازه و طرحی نو در تاریخ شفاهی است که با محوریت خاطرات سردار میرزا محمد سلگی و روایت جمعی از رزمندگان گردان حضرت ابوالفضل و چهار فرمانده لشکر انصار الحسین(ع) به سامان رسیده است که این روش برای جامعیت روایت با توجه به اینکه راوی روایت خاطرات خود را حدیث نفس می‌دانست انجام شد. استشمام عطر علقمه را از خاطرات علمدار گردان حضرت ابوالفضل(ع) در این کتاب می‌توان دریافت.
حاج میرزا محمد سلگی راوی کتاب آب هرگز نمی‌میرد متولد نخستین روز فروردین ماه سال 1335 از روستای هادی‌آباد در فاصله 25کیلومتری شهرستان نهاوند است که سومین فرزند خانواده شیخ علی‌محمد سلگی است. فصل اول کتاب به معرفی راوی و نحوه بزرگ شدن او در خانواده‌ای مذهبی در روستا و ارادت مردم لرزبان این خطه به حضرت ابوالفضل(ع) و شخصیت‌های عاشورایی می‌پردازد، در بخشی از فصل دوم راوی از روستا برای کار نقاشی ساختمان به‌همراه برادرش به تهران سفر می‌کند، در بخش‌هایی از این قسمت به دوران انقلاب و فرهنگ حاکم در پوشش زنان و دختران و فرهنگ غربی نیز اشاره می‌شود که در شهر فرنگ، تهران آن زمان حاکم بود و راوی در سال 54 عازم خدمت سربازی می‌شود و در سایر فصول نیز به فعالیت‌ها و مصاحبه‌های انجام شده و عملیات‌های آن دوران پرداخته می‌شود.
نکته قابل توجه دیگر داستان ذکر قسمتی از روایت‌ها با گویش مردم خطه نهاوند به‌زبان لری است که نگارنده کتاب در برخی قسمت‌ها که زبان برای خواننده نامفهوم است توضیحاتی را در پاورقی به‌خوبی آورده است، همچنین تعدادی از مصاحبه‌های انجام شده با اعضای خانواده و فرماندهان دوران دفاع مقدس و همرزمان حاج میرزا در پاورقی آمده است.
نگارنده به‌خوبی موفق شده تصویرسازی از شخصیت‌ها و مکان‌ها را با توصیفات خود در ذهن خواننده جای دهد. این کتاب از فرهنگ عاشورایی، نمادهای عاشورا و وفاداری به ائمه معصومین(ع) برگرفته شده که در مصاحبه‌های این کتاب حدود 50 نفر شرکت داشتند و چینش خاطرات آن بر اساس زمان، عملیات‌ها و اولویت‌بندی انجام گرفته است.
رهبر معظم انقلاب که به‌تازگی مطالعه این اثر را به اتمام رسانده‌اند، در تقریظی بر این اثر نوشته‌اند:
بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحیم
سلام بر یاران حسین (علیه السّلام) و سلام بر لشگر انصارالحسین همدان؛ و سلام بر شهیدان، دلاوران، فدائیان، شیران روز و عابدان شب؛ و سلام بر شهید زنده میرزا محمد سُلگی و بر همسر باایمان و صبور او؛ و سلام بر حمید حسام که دردانه‌هایی چون سُلگی و خوش‌لفظ را به ما شناساند. ساعتهای خوش و باصفائی را با این کتاب گذراندم و بارها با دریغ و حسرت گفتم:
درنگی کرده بودم کاش در بزم جنون من هم / لبی تر کرده زان صهبای جام پرفسون من هم
هزاران کام در راه است و دل مشتاق و من حیران / که ره چون می‌توانم یافتن سوی درون من هم ...
در میان کتابهای خاطرات جنگ، این، یکی از بهترین‌ها است. نگارش درست و قوی، ذوق سرشار، سلیقه و حوصله، همّت بلند، همه با هم دست به کار تولید این اثر شده‌اند. کتاب خانم ضرّابی در شرح حال شهید عالی‌مقام علی چیت‌سازیان نیز دارای همین برجستگی‌ها است. این دو نفر از ستارگان اقبال همدانند.
بهمن 95
***
سفر به جهان آشفته یک زن در جنگ
«گلستان یازدهم» خاطرات زهرا پناهی روا، همسر علی چیت‌سازیان از سرداران شهید استان همدان است. کتاب در 17 فصل تدوین شده و از زمان تولد فرزند شهید آغاز می‌شود تا این روزهای راوی ادامه می‌یابد. کتاب در مقایسه با «دختر شینا» جذابیت بیشتری برای خواندن دارد. اگر در کتاب قبلی ضرابی‌زاده این روایت ساده و شیرینی خاطرات بود که مخاطب را به‌سمت خود جلب می‌کرد، در «گلستان یازدهم» نثر نویسنده به پختگی بیشتری رسیده؛ به‌طوری که ضرابی‌زاده تلاش دارد تا با استفاده از تکنیک‌های جدید، فضای متفاوتی را ایجاد کند. ایجاد جریان سیال ذهن در روایت خاطرات، فضاسازی، حفظ لهجه شخصیت‌ها در کتاب و شخصیت‌پردازی با استفاده از گفت‌وگو از جمله تکنیک‌هایی است که در این کتاب بیشتر از «دختر شینا» قابل درک است.
پناهی روا از جمله همسران شهیدی است که فرزندش پس از شهادت همسر، متولد می‌شود. ضرابی‌زاده نیز کتاب را با همین قسمت از زندگی راوی آغاز می‌کند، به نظر می‌رسد که یکی از جذاب‌ترین بخش‌های کتاب را در فصل نخست با عنوان «زندگی‌ام فیلم می‌شود» انتخاب و روایت می‌کند. نویسنده با این انتخاب خواننده را ناگزیر می‌کند که در فصل‌های بعد به‌دنبال شخصیت غایب و در عین حال حاضر شهید بگردد؛ در واقع ضرابی‌زاده با این انتخاب خواننده را در وسط ماجرا رها می‌کند تا در فصل‌های بعد شخصیت اصلی را بهتر بشناسد.
فصل‌های بعد نیز به دیگر بخش‌های زندگی پناهی روا اختصاص دارد؛ بخش‌هایی که با شهید چیت‌سازیان ارتباط مستقیم دارد. «گلستان یازدهم» چهره دیگری از یکی از شهدای دفاع مقدس را نشان می‌دهد، مردی که در خانه‌اش یک همسر مهربان است، با تکیه‌کلام‌های منحصر به خودش، و در بیرون از خانه یکی از بسیجی‌های امام خمینی(ره) که اگر جنگ 20 سال دیگر هم طول بکشد، باید در جبهه باشد.
رهبر معظم انقلاب در تقریظی بر این اثر فرموده‌اند:
بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحیم
این روایتی شورانگیز است از زندگی سراسر جهاد و اخلاصِ مردی که در عنفوان جوانی به مقام مردان الهی بزرگ نائل آمد، و هم در زمین و هم در ملأ اعلیٰ به عزّت رسید ... هنیئاً له.
راوی ــ شریک زندگی کوتاه او ــ نیز صدق و صفا و اخلاص را در روایت معصومانه‌ی خود به‌روشنی نشان داده است.
در این میان، قلم هنرمند و نگارش آکنده از ذوق و لطف نویسنده است که به این همه، جان داده است. آفرین بر هر دو بانو؛ راوی و نویسنده کتاب. 95/10/21
پس از اعلام خبر یادداشت رهبر معظم انقلاب بر کتاب «گلستان یازدهم» این اثر در طول چند هفته گذشته به چاپ سوم رسید. چندی پیش مراسم رونمایی از این کتاب در حوزه هنری برگزار شد.
مراسم رونمایی از تقریظ‌های مقام معظم رهبری بر این چهار عنوان صبح امروز با حضور مردم همدان در این شهر برگزار شد. در این مراسم، سردار سرلشکر محمد‌علی جعفری فرمانده‌کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، محسن مؤمنی شریف رئیس حوزه هنری، نویسندگان و راویان آثار و جمعی از اهالی فرهنگ و ادب حضور داشتند.
انتهای پیام/*