نگاهی به نتایج رقابت منطقه‌ای ایران و عربستان و دلیل پیام به تهران
با نگاهی به نتیجه رقابت منطقه‌ای ایران و عربستان در پرونده‌های یمن، بحرین، عراق، سوریه و لبنان می‌توان دریافت که چرا شورای همکاری خلیج فارس خواستار آغاز مذاکرات راهبردی با ایران شده و پاسخ عملی ایران چه خواهد بود.
به گزارش گروه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، روز چهارشنبه ششم بهمن ماه بود که "شیخ صباح الخالد الصباح" وزیر خارجه و معاون اول نخست وزیر کویت با پیام امیر این کشور برای حسن روحانی رئیس جمهور ایران، به تهران سفر کرد.
معاون نخست وزیر کویت در خصوص این پیام گفت: محتوای این نامه درباره همکاری میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با ایران است.
در همین رابطه نیز "خالد الجار الله" در حاشیه مراسم روز ملی در سفارت استرالیا در کویت بر اظهارات حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان مبنی بر این که کویت جزو هشت کشوری است که برای میانجگیری میان ایران و عربستان وارد عمل شده است، تأکید کرده بود.
روابط ایران و برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس به تبعیت از عربستان سعودی با آغاز بیداری اسلامی در منطقه دچار تغییر و تحولاتی شد و زمینه‌های اختلاف و پتانسیل رقابت منطقه‌ای با این تحول بزرگ آشکار شد.
نقطه اوج این چالش در روابط دو کشور که به بحران تبدیل شد را باید موضوع تعرض به دو نوجوان ایرانی در روز 17 فروردین ماه 1394 پس از شرکت در حج عمره، اعدام شیخ نمر النمر در روز دوازدهم دی ماه و سرانجام حمله به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد در همان روز دانست.
در پی این حمله بود که عربستان سعودی و بحرین روابط دیپلماتیک خود را قطع کردند و برخی دیگر کشورهای عرب سفیرانشان را از تهران فراخواندند، البته بعدها کشورهای کم اهمیتی مانند جیبوتی نیز روابط خود را قطع کردند.
با قطع روابط ایران و عربستان که از سوی عربستان انجام گرفت، جنگ سرد بین دو کشور به اوج خود رسید و می‌توان بحرین، یمن، سوریه، عراق و لبنان را عرصه‌های این جنگ سرد طی چند سال گذشته خواند که نتایج آنها برای طرفین می‌تواند روند تحولات در منطقه و نیز روابط دو کشور را تنظیم و تبیین کند.
بحرین: آتش زیر خاکستر برای آل خلیفه و آل سعود
5 سال از قیام مردم بحرین سپری شده و این انقلاب در حالی وارد ششمین سال خود میشود که رژیم آل خلیفه با کمک نیروهای سپر جزیره(نیروهای نظامی عربستان و امارات)، مزدوران پاکستانی و مغز متفکر و تصمیم گیر انگلیسی دست به سرکوب این قیام زده و بسیاری از چهره‌های دینی و سیاسی این کشور را بازداشت کرده تا انقلاب را خاموش کند.
بارزترین چهره این انقلاب که در زندان رژیم آل خلیفه به سر می‌برد در حال حاضر شیخ عیسی قاسم رهبر معنوی این کشور است که بیش از 200 روز است که در منزل از سوی نیروهای آل خلیفه در محاصره به سر می‌برد و در دادگاهی تابعیت بحرینی وی لغو شده و چنانچه از منزل خارج شود، بازداشت خواهد شد.
آل خلیفه اگرچه به ظاهر توانسته این انقلاب را مدیریت کند اما جنایات این رژیم باعث محکومیت و انزوای بین‌المللی آن شده به طوریکه مجامع جهانی بیانیه‌های بسیاری در محکومیت این رژیم صادر کرده‌اند.
وضعیت بحرین به نوعی آتش زیر خاکستر تبدیل شده که هر لحظه امکان فوران دوباره آن وجود دارد بخصوص اینکه انقلابیون که طی 5 سال گذشته خط و مشی مسالمت آمیز را دنبال می‌کردند، تهدید کرده‌اند که با بازداشت شیخ عیسی قاسم راه و روش دیگری را دنبال خواهند کرد.
می‌توان گفت بحرین یک نقطه بحرانی برای عربستان است که نتوانسته بر آن مدیریت کند.
یمن: ویتنامی برای عربستان سعودی
6 فروردین 1394 با حملهٔ هوایی ائتلافی از کشورهای منطقه به رهبری عربستان سعودی به یمن با نام عملیات طوفان قاطعیت (عاصِفة الحزم) جنگ عربستان با مردم انقلابی یمن آغاز شد.
این عملیات در پشتیبانی از دولت عبد ربه منصور هادی و بر ضد انصارالله و پشتیبانان علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور پیشین یمن صورت گرفت که صنعا پایتخت یمن و بیشتر مناطق شمال یمن را در اختیار دارند.
قرار بود این عملیات ظرف مدت کوتاهی به پایان برسد و ضمن بازگرداندن انقلابیون به خانه‌های خود، عبد ربه منصور هادی را به قدرت بازگردانند.
با گذشت 2 سال از این جنگ همه جانبه علیه ملت یمن و تحمیل 12 هزار کشته و 20 هزار زخمی به مردم یمن اما عربستان نتوانست به هیچیک از اهداف خود برسد.
هنوز هادی به قدرت بازنگشته، مقاومت یمن نه تنها تسلیم نشده بلکه در مرزهای عربستان با مزدوران سعودی می‌جنگد و به آنها تلفات وارد می‌کند و شهرهای مرزی عربستان را تحت تاثیر قرار داده و نیز موشک‌های مقاومت همچنان عمق خاک عربستان را هدف می‌گیرد.
می‌توان گفت که عربستان بعد از 2 سال نتوانست به هیچیک از اهدافش برسد و روز به روز بیشتر در باتلاق یمن گرفتار میشود.
لبنان: برآورده شدن خواسته مقاومت بعد از 2 سال کشمکش
لبنان از آذرماه 1395 که سعد حریری مامور تشکیل دولت جدید شده بود تا آذر ماه سال جاری بدون دولت مستقر اداره می‌شد که این موضوع مشکلات زیادی را برای این کشور به همراه داشت و عملاً امور اصلی و مهم راکد شده بود.
اواخر آذرماه بود که میشل عون به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد تا مسیر تشکیل دولت هموار شود و در دی ماه دولت لبنان شکل گرفت. نکته مهم اینکه علت طولانی شدن این روند، اختلاف جریان 14 مارس و حامی منطقه‌ای آن یعنی عربستان با جریان 8 مارس متشکل از طرفداران مقاومت بود که باعث شده بود نامزدهای هر یک از آنها برای رسیدن به پست ریاست جمهوری با مسائلی روبرو شوند. در این بین میشل عون که گزینه مقاومت بود سرانجام به ریاست جمهوری رسید و سعد حریری مسئول تشکیل کابینه شد.
بسیاری از ناظران بین‌المللی و اروپایی، رسیدن میشل عون به ریاست جمهوری را پیروزی مقاومت در لبنان بین جریان 8 مارس و 14 مارس و نیز مقاومت در منطقه بین ایران و عربستان خواندند.
عراق: اخراج سفیر سعودی و تنزل سطح روابط ریاض- بغداد
عراق بعد از سقوط صدام حسین و خروج نیروهای آمریکایی شاهد گسترش روابط با ایران به شکلی بی سابقه بوده است. این روابط در سطوح سیاسی، نظامی و اقتصادی به اندازه‌ای رشد داشته که برخی کشورهای منطقه را پریشان کرده است. در حال حاضر رفت و آمد مقامات سیاسی عراق و ایران در سطوح عالی به امری عادی و متداول تبدیل شده و روابط اقتصادی هم با همسایه ترک اختلاف کمی دارد. روابط ایران با ترکیه بالغ بر 14 میلیارد دلار است و روابط ایران با عراق حدود 13 میلیارد دلار برآورد میشود.
عربستان پس از مدت‌ها کشمکش مجبور به پذیرش واقعیت جدید عراق شد و تصمیم گرفت بعد از 25 سال روابط دو کشور را به سطح سفیر ارتقا دهد تا راهبرد خود را با تاکتیکی جدید دنبال کند.
اما «ثامر سبهان» که در دی ماه سال 1394 فعالیت خود را در عراق آغاز کرد، بارها با اظهارنظرها و مواضع خود، خشم و اعتراض مردم و سیاستمداران عراقی را برانگیخت.
سبهان مدعی شده بود که نیروهای داوطلب مردمی عراق در میان مردم این کشور از محبوبیت برخوردار نیستند.
وی همچنین ایران را به تفرقه‌افکنی در جهان عرب متهم کرده و در صفحه مجازی خود نوشت: «ایران میخواهد آشوب ایجاد کند و با به راه‌انداختن جنگ شیعه و سنی، اعراب را نابود کند. ایران هیچ اعتقادی به عرب‌های شیعه ندارد؛ عرب‌های شیعه هم اعتقادی به ایران ندارند.»
این اظهارات مداخله‌جویانۀ سبهان واکنش گروههای مردمی عراق را به همراه داشت و سرانجام وزارت خارجه عراق از دولت عربستان خواست تا وی را تغییر دهد. دولت عربستان نیز سبهان را به سمت وزیر دولت در امور خلیج‌فارس منصوب کرد و با کاهش روابط دیپلماتیک خود با عراق، عبدالعزیز الشمری، وابستۀ نظامی سفارت عربستان در آلمان، را به عنوان کاردار عربستان در بغداد تعیین کرد.
عربستان برای تغییر فضا به سود خود امید زیادی به تحرکات سبهان داشت که با اخراج وی سرخوردگی آل سعود در عراق نیز مانند سایر کشورهای ذکر شده بوجود آمد.
سوریه: صرف هزینه بسیار و کنار گذاشته شدن از پروسه آتش بس
با آغاز بحران سوریه، عربستان شروع به ارسال تجهیزات و تروریست به این کشور کرد تا به گمان خود بشار اسد را ظرف کمتر از 3 ماه سرنگون کند. آل سعود میلیاردها دلار هزینه کردند تا یک کشور همپیمان مقاومت و ایران را به سود خود تصاحب کند اما سرانجام این هزینه‌های میلیارد دلاری بعد از 6 سال این شد که در مذاکرات آتش بس و نیز پروسه اخیر روند مذاکرات برای رسیدن به تفاهم جایی نداشته و عملاً از سپهر سیاست سوریه کنار گذاشته شده است.
6 سال جنگ در منطقه و کارنامه‌ای پر از شکست
حالا 6 سال از بیداری اسلامی و تحولات منطقه‌ای گذشته و جنگ سرد ایران و عربستان در منطقه با نتایجی که برای همگان مشخص است دنبال شده و میشود. با مروری کوتاه بر این اتفاقات شاید بتوان به این سوال پاسخ داد که چرا شورای همکاری خلیج فارس که رهبری آن را عربستان بر عهده دارد خواستار آغاز گفت‌وگوهای راهبردی با ایران است و احتمالاً شاید به واسطه همین تحولات نیز بتوان پاسخ عملی ایران به این درخواست را دریافت.
هر چند وزیر کویتی از استقبال ایران از این نامه و امید به تغییر وضعیت سخن گفته اما به نظر نمی‌رسد که نتیجه مورد نظر عربستان در این سیاست جدید در قبال جمهوری اسلامی حاصل شود.
گزارش از علی حیدری
انتهای پیام/