دلالان آثار «جا‌تنگ‌کُنی» می‌خرند / دلم خوش نیست که نمایشگاه برگزار کنم

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا؛ «جلیل رسولی» خوشنویس مطرح کشور در گفت‌وگویی صمیمانه ضمن مرور فعالیت‌هایش در خوشنویس و هنر، از تجربیات خاص خود  سخن گفت. بخش اول این مصاحبه که پیش از این منتشر شد؛ در اینجا قابل رویت است. در بخش اول رسولی از تجربه طراحی لوگوی فیلم محمد رسول الله (ص) گفت و ضمن اشاره به زندگینامه هنریش گفت: زمان پیش از انقلاب من را شیخ مسلک می‌دانستند.

تسنیم: به نظر می‌رسد گالری‌ها کم فروغ شده‌اند و انگار دیگر حرف جدیدی در خوش‌نویسی وجود ندارد. نظر شما چیست؟

در حال حاضر نمایشگاه‌هایی که  کارتش برای من می­‌آید؛ نمی‌­روم، چون می‌­گویم این 20 تا کار مشابه همان‌هایی است که من 30، 40 سال پیش این کارها را انجام دادم. در کار هنر باید یک خلاقیتی وجود داشته باشد و این خودش برای من یک امتیاز بوده است. چون خیلی تحقیق می­کنم و جستجو می­کنم، مثلاً نمایشگاهی که برگزار می‌­کنم قطعاً دریچه‌­­هایی روبروی من باز می‌کند. مثلاً پس از کار فکر می‌کنم چه کارهایی می‌­شود با این کرد!

عده‌ای فکر می‌­کنند که خوش­نویسی جای رشد ندارد ولی به نظر من ما اول «ب» بسم‌الله هستیم، یعنی خیلی جا دارد برای انجام کارهای نو، ضمن اینکه خط دیگر از دست من خسته شده است، یعنی هر بلایی که بوده سر خط و خوشنویسی آوردم، خودم این را درک کردم، نه اینکه بخواهم خودنمایی کنم، یک واقعیتی است در کارم. بالاخره 35 نمایشگاه انفرادی فقط در ایران داشتم، 27،28 نمایشگاه در کشورهای خارجی داشتم، کشورهای عربی کلاً  به خاطر اینکه از روی کتاب­های من کار می‌­کنند، به کار من خیلی علاقمند هستند.

تسنیم: شما علاوه بر افتخارات داخلی، داور مهم‌ترین رویداد خطاطی جهان نیز هستید! چرا این موضوع کم‌تر مطرح شده است؟

حالا فرقی هم دارد که من در اِرسیکای ترکیه داور هستم؟ شما می‌دانید بنیاد نخبگان من را به عنوان نخبه انتخاب کرده است؟ علت این است که من خیلی کم مصاحبه می‌کنم.

تسنیم: از ارسیکا بگویید!

من چند سالی است که  نماینده ایران در ارسیکا هستم و برای من خیلی احترام قائل هستند چون ورک­شاپ من را در ابوظبی، در کویت دیدند، آدم­های زرنگی هستند هر کسی را نمی­‌آورند و انتخاب نمی‌­کنند، همین که نام شما در ارسیکا بیاید خیلی مهم است، ارسیکا اینطور نیست که رفیق‌­بازی باشد، مثلا ما 7 داور آنجا، گاهی برای یک صدم میلیمتر 6 ساعت با هم بحث می­کنیم، یقه هم را می­‌گیریم البته در مورد خط نستعلیق من را کامل قبول دارند، ولی در خط ثلث و نسخ و ریحان و کوفی خیلی، 8 روز داوری ما طول می­کشد، 8 مرحله نمره میدهیم، خیلی کار جالبی است و خیلی خوشحال هستم آنجا نماینده ایران هستم و خیلی به من محبت دارند.

ارسیکا موسسه خیلی معتبری در ترکیه است که  برای خوشنویسی احترام بخصوصی قائل هستند، البته 3سالانه است، هر سال نیست، هم وقت می­‌گذارند و هم پول خرج می­‌کنند.

 به خط خیلی بها می‌­دهند بازار داغی هم دارد. کسانی که آنجا خطاطی می­‌کنند فروش کارشان فوق­‌العاده است. یک داور  از مصر خُزیل، یک داور از سوریه، یک داور از عراق دکتر رُوزان ، یک داور از آفریقا، دو داور هم از ترکیه و من هم از ایران هستم.

تسنیم: آفریقا هم مگر خط عربی دارد؟ نحوه برخورد ارسیکا با آثار ارسالی را شرح دهید.

خط مغربی می­‌نویسند، من هم زیاد دلخوشی ندارم و اصولاً برای ما کاربردی ندارد ولی هست. اولاً اینها یک کلکسیون گنج دارند، یعنی هر ساله، فراخوان می­‌دهند و از همه دنیا شرکت می­‌کنند مثلا عربی که مقیم آلمان است، خط می‌­دهد، در کشورهای عربی همه خط می‌نویسند، فکر نکنید فقط در ایران نوشته می­‌شود، خط می‌­دهند و فرم کارشان اینگونه است که شما که خط­تان را می‌­فرستید، برنده شوید خط شما به شما داده نخواهد شد و برنده هم نشوید خط به شما داده نخواهد شد، یک گنجینۀ جمع کردند،  کلکسیون عظیمی دارند، خط­های عالی، مخصوصاً کسانی که برنده می­‌شوند واقعا بی‌­نظیر هستند. طی 7، 8 روزخیلی مرتب و منظم انجام می­‌شود و بعد یک کاتالوگ از آن چاپ می­‌شود که عکس داوران ابتدای آن است و بعد خط­هایی که برنده شدند به ترتیب، خیلی تمیز و شیک. شهرتش خیلی خوب است و اعتبار خوبی دارد یعنی هر کس که در آنجا برنده شود قطعاً برایش یک اعتبار است.

این دوره من را جزء هیات امنا انتخاب کردند. به خوشنویسی در هر صورت خدمت می­‌کنند یعنی اعتبار می­‌دهند، یعنی برای خوشنویسان ارزش قائل هستند. ما در مدیریت این کارها خیلی ضعف داریم ولی آنها خیلی قوی هستند و اگر بخواهیم از آنها ایراد بگیریم سخت است.

تسنیم: اوضاع کار و رفاقتتان با خوشنویسی چگونه است؟

البته الان ما را  فراموش کردند و ما به نوعی فراموش شده‌­ایم. من الحمدلله هیچ وقت جز خدا به کسی احتیاج نداشتم چون آنقدر خداوند به من لطف کرده است که کارم را از جواهر بهتر می‌­خرند. چون من اعتقاد دارم هنر ودیعه­ای است که خداوند به هر کس دلش بخواهد می‌­دهد، اصلا اعتقاد دارم خداوند آدم­ها را انتخاب می‌­کند البته من روزی 17، 18 ساعت کار کردم. من سالهای 57، 58 اینقدر کار می‌­کردم که  قفسه سینه‌ام درد م‌ی­گرفت و از درد باید دراز میکشیدم. بعضی اوقاتخانم من شام حاضر می‌کرد اتا بروم سر سفره،غذا سرد می‌­شد. دوباره گرم می­­‌کرد، نه یکبار بلکه من سالها اینگونه کار کردم، بعد خانم من به این نتیجه رسید که باید لقمه لقمه به من غذا بدهد، چون دست من درگیر بود. نه اینکه فکر کنید برای پول کار می­‌کردم، چون شتابی داشتم، یکی از دوستان من می‌­گفت از نظر کار کردن شمر هم جلودار تو نیست.

تسنیم: نظر همسرتان در مورد هنر شما چیست؟ رقیبهای شما را قبول دارد یا خوشنویسی را شریک زندگی شما می‌داند؟

 شما الان از خط یک نفر جلوی خانم من تعریف کنید، می­‌گوید اگر خط خوب می­‌خواهید رسولی؛ این خیلی مهم است، یکی از لطف­هایی که خداوند به هر هنرمندی می‌کند این است که باید همسرش نسبت به کارش علاقه‌مند و همراه باشد اگر اینطور نباشد، نمی­‌تواند طاقت بیاورد، بعضی اوقات من کارهایم را می‌­فروشم می‌گوید: حیف بود چرا فروختی؟!

تسنیم: اساساً  قشر عادی جامعه در حال حاضر هنرهای دیگر را دوست دارند با اینکه هنر تجسمی هنر ماست و می‌­توانیم درباره آن صحبت کنیم، ولی هر چقدر هنر سینما الان سالهاست که جا افتاده اقبال مردم از هنرهایی که تاریخچه قدیمی­‌تری دارند کم شده است.  نمی­‌گوییم که این اقبال به سینما بد است ولی منظور این است که توجه مردم به هنرهای خودمان کم شده است، از طرفی مجموعه­‌دارهای ما  سعی می‌­کنند آثار را خریداری کنند، گالری­هایشان را ببرند خارج از ایران، یعنی طوری شده است که هنر ما صادر می­شود و انگار در بین مردم عادی انگار دیده نمی‌­شود. این خالی شدن گالری­ها و بازدید کم از طرف مخاطبان عادی جامعه یک مشکلی به وجود آورده، آن مشکل این است که مردم با هنر ایرانی غریبه شده‌­اند، این در سالهای پیش به چه ترتیبی بود?

اگر در مورد نقاشی خط بخواهیم صحبت کنیم، دست خیلی زیاد نبود، زمانی که ما خدمت استادحسن رحمة­ الله  می‌­رسیدیم، 7، 8 نفر بودند که چند سال بعد من موزه هنرهای معاصر نمایشگاه داشتم و به من مدرک یک استادی دادند، در کتاب جان­جانان خودم هم آوردم، که برای من خیلی مهم است و شخصی فقط این را به من دادند که خیلی نسبت به محبت کردند، آن زمان دست اینقدر زیاد نبود بله شب اول من آنجا 5، 6 کار فروختم خیلی مهم بود، اصلا در فضای هنری تهران خبرش پیچید، با اینکه سن من هم کم بود، الان دست در نمایشگاه نقاشی خط ، خیلی زیاد شده و کارها ریشه ندارد، تمام کپی است، اشکال کار این است که کپی می­کنند، الان در حال حاضر نسبتاً بازار کار نقاشی خط داغ است، اینها می­ آیند کپی می­کنند و کارهای خیلی آبکی و سطح پایین، نمی­خواهم بگویم کارهای همه بد است، کار من خوب است، اصلا چنین نظری در کار نیست، داریم بررسی می­کنیم چرا این اتفاق افتاده است، مثلا طرف کار درست می­کند، نه خط می­شناسد، نه فرم می­شناسد، نه رنگ می­شناسد، فقط یک بوم بزرگ برداشته و چند «ب» داخل آن نوشته! این نمی­شود ممکن است بتوانید سر یک نفر کلاه بگذارید ولی بالاخره، مردم می­بینند و بعد خوشنویسی هنر ملی ماست و هنری است که نباید فراموش شود یعنی یک هنری است که باید من هنرمند باید خودم را مدام تقویت کنم و کار کنم و چه آنهایی که مسئول هستند و پشت میز نشستند و موقعیت مقامی دارند و باید هنرمندان را تقویت کنند که اتفاق بیفتد و همه باید کمک کنند تا این کار به روزگار خوشی برسد که خیلی جا دارد ما الان خیلی بیشتر از این پیش برویم.

الان گالری­ها هم مختص یک ­آدم­های مختصی شده است، کسانی که می­روند گالری، آدم­های حرفه­ای هستند، عوام کمتر می­روند مگر اینکه عبور کنند، به قولی یک خبرنگار از یک نفر پرسید کارها چطور است؟ گفت والا من نمی­دانم اینجا کجاست باران می­آمد من آمدم داخل! این شکلی هستند کسانی که می‌­آیند ولی کسانی که علاقمند باشند، دو دسته داریم، یک دسته هستند که علاقه‌مند هستند ولی پول ندارند کار بخرند، هر نمایشگاهی اتفاق بیفتد آنها می‌­روند، اینها علاقمند هستند و لذت می­برند، یک عده­ای هم داریم که کلکسیونر هستند، یعنی کار می­‌خرند و آنها هم یک آدم­های خاصی هستند که اخیراً به اینجا رسیدند که سرمایه‌­گذاریِ خوبی­ است و خیلی روی این کار سود بردند، مثلا کار را چند سال پیش از من خریده و امسال نمایشگاه گذاشته و چندین برابر فروخته است ولی بعضی این راه را اشتباه می‌­روند، یعنی می­روند [البته این حرف سری است نباید بگویم] کارهای جاتَنگُنی می­‌خرند، فکر می­کند دارد سرمایه­‌گذاری می­‌کنند، ولی کاری نیست که ریشه داشته باشد، تابلو باید عیار داشته باشد، کار هنر موقعی ارزشمند میشود که عیار داشته باشد.

تسنیم: به نظر می‌رسد این چرخه اقتصادی حاصلی برای هنرمند ندارداگر معتقدیم هنر ارزشمند است پس باید بخشی از اقتصادی که شکل می‌­گیرد به دست هنرمند برسد. غیر از این است؟

یک مقدار دلال­ بازی هم است، بعضی از هنرمندان شاید به حقشان نرسند، ولی بعضی از هنرمندان می‌­رسند، بعضی از اوقات نگاه می­‌کنیم می­‌گویم شاید به نسبت این همه زحمتی که کشیدم شاید حق من بیشتر از این حرفها بوده، ولی بعضی اوقات می‌­گویم روزی را باید خدا بدهد، به زور که نمی‌­توانی بگیری،  به خودم آرامش می‌­دهم و می­‌گویم روزی تو را خداوند تعیین کرده یعنی آن چیزی که باید به تو برسد می‌­رسد، خودت را اذیت نکن، یعنی اگر این نگاه را انسان نداشته باشد خیلی جاها اذیت می‌­شود.

تسنیم:گالری­دار یک اثری را خریده با یک مبلغی و حالا این اثر قیمتی شده و حالا در حراج آن را می­فروشد حالا آثاری که ارزش دارند، احساس شخصی من این است که آن اثر تا ابد یک هنرمند دارد و هر کس آن را بخرد و قیمتش را بالا ببرد آن هنرمند باید از آن نفع ببرد، چون آن هنرمند این را خلق کرده است.

در ایران این قانون نیست، مثلا الان 9 کار من را تمبر کردند، در کتاب جان­‌جانان هم چاپ کردم، در کتاب باغ ­ملکوت هم است، آن زمان گفتم حق تالیف چه؟ گفتند وضع تو که خوب است!

تسنیم:حق تالیف تمبرها را هم به شما ندادند؟

ندادند. گفتم من پولدار باید حق من را بدهید دیگر. اسم در هنر خیلی مهم است، در کارهایی که در حراج به فروش می­‌رسد اسم خیلی مهم است، ما الان کارهای خوبی داریم می­‌گویند این کار فلان کس است، چشم­‌ بسته خریده می‌شود، بالاخره کسی که اسمش مطرح شده است زحمت کشیده، همین طوری که نیامده است اما آن طرف هم باید دیده شود ولیکن جامعه فعلاً اینطوری است. آدم اگر بخواهد قد علم کند فقط باید خدا کمکش کند، جدی می‌­گویم، امسال 55­مین سال است که دارم کار می­کنم.

تسنیم: شما متولد چه سالی هستید؟

1326، سال دیگر 70 سالم می­شود، در کار هنر آدم باید خیلی ریاضت بکشد، این را بدانید که کسانی که کارشان خوب است و اسم و رسم دارند، بدانید قطعاً خیلی زحمت کشیده‌­اند، من خیلی زحمت کشیدم و صادقانه هم کار کردم و اعتقاد دارم هنرم را خدا به من داده است واقعاً برای خودش خرج کردم و لاغیر، شما نمی­‌توانید در کارهای من کاری را پیدا کنید رنگ و بوی خدا در آن نباشد، امکان ندارد، چون که معتقدم این سرمایه را خدا به من داده است، خیلی افراد بودند کار به من سفارش دادند، پول خوبی هم م‌ی­دادند، ولی انجام ندادم، زمانی هم بوده که به پولش نیاز داشتم، به همین دلیل اعتقاد دارم خدا به انسان برکت می­‌دهد، چون خدای ناظر کار است و می­‌بیند و از حالات و احوال شما خبر دارد. در جای جای قرآن گفته است من از نیت شما باخبر هستم چه انجام بدهید، چه انجام ندهید.

تسنیم: نگاه مردم به آثارتان چگونه است؟

یکی از لطف­های خدا به من این است که محبوبیتم بیشتر از مشهوریتم است. یک دوستی داشتم به من می­‌گفت تو چقدر حسن و حسین می­نویسی؟ یا آیه قرآن. گفتم تو چه کلامی می­‌خواهی به من ارائه کنی از آیه قرآن، از سوره حمد، من چه بهتر بنویسم؟ مثلا سوره حمد نوشتم، یک خانم آمده می‌­گوید این مذهبی است، می­‌گویم مذهبیِ چه؟ این کلام خداست، مثلا می‌­گویند این کارها مذهبی است و خریدار ندارد. متاسفانه اینطور شده است.

تسنیم: نوگرایی را در ضددینی می‌­بینند؟

بله خیلی اینگونه هستند، می‌­گویم این حافظ را که می­‌بینید از قرآن نشات گرفته، سعدی و مولانا، تمام این اشعار آنها هم از قرآن نشات گرفته است، چیزی نیست که بگوییم حافظ مست بوده یک شعری گفته، نه؛ خوشنویسی ما از این کلمات شروع می‌­شود، تفاوت هنر خوشنویسی این است که شما باید وضو بگیرید شروع کنید به کار کردن، هنرهای دیگری وجود دارد که باید عرق بخورید کار کنید، جنس کار خط این است، کار خط یک کار عرفانی و روحانی است، یعنی آدم باید خودش از ابتدا درست شود، خودش را تصفیه کند و پاک کند تا کارش هم تصفیه و پاک شود.

تسنیم: چرا خط و خوشنویسی روح عرفانی دارد؟ چرا نسبت به هنرهای دیگر این برتری را دارد؟

برای اینکه خوشنویسی ارتباط مستقیمی دارد با کلمات خط، الان یک خوشنوسی بخواهد یک خط بنویسد، شما به یک بچه قلم و مرکب بدهید می‌­نویسد بسم­‌الله‌­الرحمن‌­ا‌لرحیم. این نشان می­‌دهد جنس کار اینگونه است. یک خوشنویس یک مطلب خوب را برای نوشتن انتخاب می‌­کند حالا من این همه زحمت کشیدم خطم را به یک پایه خوب رساندم حالا آن را خرج یک مطلب بد بکنم؟ چنین چیزی نمی‌­شود.

تسنیم: جایی نشده که دلتان بخواهد در زمینه کاری خودتان اتفاقی در ایران بیفتد و به مشکلی بخورید؟ یا پیشنهادی برای مسئولین آن نهاد یا ارگان داشته باشید؟

من الان 3 سال است نمایشگاهم آماده است ولی دلم خوش نیست که نمایشگاه برگزار کنم نمی­‌دانم چرا.

تسنیم: شرایطش فراهم است؟

من کارهایم قاب شده است، نه احتیاج مالی به کسی دارد که بگویم برای من پول خرج کنید ولی 3 سال است کار کردم و آماده است ولی دوست هم ندارم توضیح بدهم برای چه.  

 انتهای پیام/