بهترین گزارش تاریخی نسبت به تاریخ جمع آوری قرآن

حجت‌الاسلام عبدالکریم بهجت‌پور، رئیس گروه علوم قرآنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا با بیان اینکه در موضوع «جمع قرآن» سه مکتب سخن گفته‌اند، افزود: این سه مکتب شامل مکاتب شیعی، اهل سنت و شرق‌شناسان است که در بین این سه مکتب، شرق‌شناسان علاقه فراوانی به این موضوع نشان دادند.

وی با اشاره به اینکه در دانشنامه علوم قرآن این سه دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است، گفت: در این مدخل ابتدا دیدگاه شیعیان و اهل سنت را ذیل عنوان جمع قرآن در نگاه مسلمانان قرار دادیم و بین دیدگاه این دو مکتب به صورت مرتب مقایسه انجام دادیم و بعد مدخل دیگری به نام «جمع قرآن در نگاه شرق‌شناسان» بیان کردیم و به سؤالات آن پاسخ دادیم.

بهجت‌پور با اشاره به اینکه در هر بخش 5 محور مورد توجه قرار گرفت، افزود: این محورها به ترتیب، جمع قرآن در زمان پیامبر(ص)، جمع قرآن در زمان خلفای اهل سنت، جمع قرآن در زمان عثمان، بررسی اینکه آیا گردآوری آیات در سوره‌ها و گردآوری سوره‌ها به دستور پیامبر(ص) بود یا اجتهاد دیگران در آن دخیل بود یا خیر؟ بنابراین در این مدخل موضوع جمع قرآن از نگاه تاریخی در سه دوره پیامبر(ص)، خلیفه اول و دوم و دوره خلیفه سوم اهل سنت مورد بررسی قرار گرفت.

وی با بیان اینکه دیدگاه شرق‌شناسان مشهور را مورد بررسی قرار دادیم، گفت: دیدگاه شرق‌شناسان معروفی مانند نولدکه، بل، وایل، بلاشر و ... در موضوع جمع قرآن را مطرح کردیم و یک به یک به مسائل و شبهات آنها پاسخ گفتیم.

رئیس گروه علوم قرآنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه در این سه مکتب سه نگاه وجود دارد، افزود: مکتب اهل سنت قائل است که جمع قرآن در زمان ابوبکر و با نظارت خلیفه دومشان انجام شد و این متن در زمان عثمان تکثیر شد و به طور رسمی مردم را به یک قرائت واحد دعوت کردند. اما به نظر پیروان مکتب اهل‌بیت(ع) قالئند جمع و تکمیل قرآن در زمان رسول اکرم(ص) انجام شده است.

بهجت‌پور با اشاره به اینکه پیروان مکتب اهل‌بیت(ع) درباره جمع قرآن دو نظر دارند، اظهار کرد: به نظر پیروان مکتب اهل‌بیت(ع) دو نظر وجود دارد: اول  اینکه به رغم نگارش متن قرآن در زمان پیامبر گرامی اسلام(ص)، مصحف رسمی به بعد از دوران حضرت موکول شد. یعنی قرآن با نظارت حضرت مکتوب می‌شد منتها به دلایل مختلفی کار مجلد کردن آن به حضرت امیرالمؤمنین(ع) واگذار شد. بنابراین تا لحظات آخر عمر پیامبر(ص)، قرآن نوشته می‌شد. اما برخی علما اصرار بر تدوین و تنظیم و تکمیل قرآن در زمان رسول گرامی اسلام(ص) دارند. در نهایت باید گفت اغلب علمای شیعه معتقدند تدوین نهایی به بعد از حیات پیامبر(ص) منتقل شد. بنابراین می‌گویند تألیف و نگارش قرآن در زمان حضرت، اما در بین دو جلد قرار دادن آن به دوران پس از حیات رسول گرامی اسلام(ص) باز می‌گردد.

وی در بیان دیدگاه شرق‌شناسان در موضوع  تاریخ جمع قرآن گفت: آنها قائلند نگارش و تدوین و جمع قرآن تا زمان عثمان فاصله افتاده است. بر اساس این دیدگاه که عمدتاً بر اساس منابع اهل سنت است، می‌گویند کار پیامبر(ص) گردآوری نبوده و اجازه نگارش بخش‌هایی از آن را نداده است. درباره بخش‌های بعد هم می‌گویند آنچه در مصحف ابوبکر است،  شخصی بوده است و نگارش رسمی و جدی تا سال حدود سی‌ام پس از هجرت باقی ماند که در آن زمان عثمان و پیروان آنها قرآنی را ارائه کردند که به همین شکل کنونی است.

بهجت‌پور در بیان جمع‌بندی موضوع تاریخ جمع قرآن در مقاله خود گفت: در مجموع، مکتب اهل‌بیت(ع) درباره جمع قرآن را مورد توجه و توضیح قرار دادیم و روشن کردیم بهترین گزارش تاریخی نسبت به جمع قرآن، مربوط به همین مکتب است. قرآن به فراوانی از همان ابتدا با نظارت پیامبر(ص) توسط کاتبان معتبر مکتوب شده است. خود پیامبر(ص) نیز نسخه‌ای رسمی از قرآن را نزد خود نگه می‌داشتند و این نسخه مکتوب هنگام وفاتشان به حضرت علی(ع) واگذار شد.

وی با اشاره به مصحف امیرالمؤمنین(ع) گفت: بعد از ارتحال پیامبر(ص) در تاریخ می‌خوانیم که امیرالمؤمنین(ع) مصحفی را به صحابه ارائه کردند که مورد قبول واقع نشد، اما به این معنا نبود که دیگران قرآن را جمع نکرده بودند بلکه قرآن با متن‌های دقیق و متقن نگاشته شده در زمان پیامبر(ص) رواج پیدا کرد و مورد استناد مردم بود. نکته مهم اینکه اهل‌بیت(ع) بعد از آن به همین مصحف موجود استناد می‌کردند و از سوی دیگر روایتی از امام علی(ع) بیانگر تأیید همین مصحف موجود است. حضرت در روایت فرمودند: «ان القرآن لا یحاج الیوم؛ امروز هیچ کس نسبت به قرآن جدال و محاجه نکند.»

انتهای‌پیام/