"غار ماهی کور" لرستان تنها زیستگاه ماهی کور در جهان+ تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، سرزمین چهارفصل استان لرستان به دلیل جاذبه‌های طبیعی، توریستی و گردشگری به‌عنوان پایتخت طبیعت ایران شناخته‌شده است این سرزمین خوش آب‌ و هوا در میان کوه‌های سر به فلک کشیده زاگرس قرار گرفته که نمایشگاهی از تنوع آب‌ و هوایی، کوه، رود، جنگل، دشت، چشمه، آبشار و گل‌های دیدنی ایجاد کرده است.

استان لرستان با زیبایی‌های چشم‌نواز خود همچون نگینی زیبا در دل کوه‌های سر به فلک کشیده اشترانکوه قرار گرفته که به‌واسطه این زیبایی‌ها و آب‌ و هوای مطبوعش، هر ساله در فصل بهار و تابستان پذیرای گردشگران و علاقه‌مندان بسیاری است.

ماهی کور غار از شگفتی‌های آفرینش

اما از زیبایی‌های طبیعت چشم‌نواز لرستان که بگذریم آثار شگفت‌انگیز و منحصربه‌فردی مانند «غار ماهی کور» در این استان وجود دارد که زیستگاه ماهیانی فاقد چشم و دارای بدنی شفاف است، این‌گونه ماهی تنها از "غار ماهی کور" در منطقه تنگ هفت لرستان یافت شده است.

این‌گونه ماهی به‌طور کامل کور است و هیچ‌گونه آثاری از چشم خارجی در آن‌ها مشاهده نمی‌شود، ماهی کور غار به لحاظ داشتن بدنی شفاف و بدون چشم از عجایب خلقت نام‌گرفته و در دنیا منحصربه‌فرد است این‌گونه ماهی چون در آب‌های زیرزمینی و در تاریکی غار زندگی می‌کند به "ماهی کور غاری" معروف است.

محسن امیری کارشناس مسئول زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط‌زیست استان لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: در سنوات گذشته دو گونه ماهی کور در این غار کشف شد، این گونه‌ها اندمیک بوده که در جهان وجود ندارد و تنها در این نقطه از استان لرستان یافت می‌شود.

کشف 3 گونه ماهی کور غار

وی بابیان اینکه غیرازاین دو گونه، یک‌گونه متفاوت دیگر توسط عیدی حیدری محیط بان منطقه کشف و به نام وی نام‌گذاری شده است افزود: این سه گونه با عنوان «Garratyphlops»، «Garralorestanensis» و «Eidinemachelius» نام‌گذاری شده‌ است.

کارشناس مسئول زیستگاه‌ها و امور مناطق محیط‌زیست استان لرستان عنوان کرد: ماهیان کور غار فاقد چشم بوده، سطح بسیار شفاف و کریستالی دارند به‌طوری‌که بافت و محتویات داخل بدن این‌گونه ماهیان مشخص است.

وی با بیان اینکه اندازه این‌گونه ماهیان بیشتر از شش تا هفت سانتی‌متر نیست تصریح کرد:  این‌گونه ماهیان چون داخل غار زیست دارند و نور نمی‌بینند در ساختار و رنگ آن‌ها تأثیر گذاشته است، ماهیان کور غار خاص این منطقه هستند که در سال 82 به‌عنوان آثاری طبیعی ملی معرفی و جز مناطق چهارگانه تحت مدیریت حفاظت محیط‌زیست قرار گرفت.

امیری با اشاره به اینکه برداشت ماهیان کور تخلف محسوب می‌شود و جریمه نقدی دارد گفت: ایجاد راه دسترسی سد بختیاری از معضلاتی است که این‌گونه ماهیان را تهدید می‌کند چرا که خیلی از افراد می‌توانند با خودرو در این منطقه تردد کنند که این امر شرایط را برای حفاظت دشوار کرده است.

وی اظهار داشت: این‌گونه ماهیان در طبقه گونه آسیب‌پذیر قرار دارد؛ متأسفانه تاکنون در راستای تکثیر ماهیان کور غار مطالعاتی صورت نگرفته و برآورد جمعیتی نیز انجام نشده است.

سال 1308 در زمان احداث پروژه راه‌آهن تهران - جنوب دو نفر طبیعی‌دان دانمارکی که به همراه مهندسان این پروژه به لرستان سفرکرده بودند پس از بررسی در مورد سرشاخه رود سیرم و جویبار کایرود، به یک حفره آبی در نزدیکی روستای لون می‌رسند و در آنجا با یک نوع ماهی کور مواجه می‌شوند، پس از انتقال چند نمونه از ماهی‌ها به دانمارک آن‌ها را به نام «ایرانو سیپریس» به ثبت می‌رسانند ولی از ارائه محل کشف ماهی کور خودداری می‌کنند.

لرستان تنها زیستگاه «ماهی کور» در جهان

بعد از این کشف یک محقق انگلیسی به نام آنتونی جان اسمیت از طرف دانشگاه آکسفورد، در روز 26 خرداد سال 1330 به دنبال کشف محل ماهی کور به شهر کرمان سفر می‌کند، اما پس از سه ماه تحقیق با دست‌خالی به انگلیس باز می‌گردد و پس از 26 سال بعد متوجه می‌شود که ماهی مورد نظرش نه در قنات‌های کرمان بلکه در کوه‌های زاگرس وجود دارد و بر این اساس در سال 1356 به دنبال رد پای دانمارکی‌ها به منطقه پاپی لرستان سفر می‌کند و موفق به کشف محل ماهی کور می‌شود و چند نمونه از آن‌ها را با خود به انگلیس می‌برد.

در میان ماهیانی که اسمیت در سفر دوم خود به انگلیس برده است، یک نمونه نظیر همان نوعی که قبلاً دانمارکی‌ها کشف کرده و به نام ایرانو سیپریس به ثبت رسانده‌اند و گونه دیگری که توسط اسمیت کشف‌ شده با نام وی تحت عنوان «پاراچوبیتس اسمیتی» به ثبت می‌رسد.

اسمیت چند سال بعد برای بار سوم با یک گروه غواصی زبده به ایران می‌آید و در داخل حوضچه درون غار به کاوش بیشتری می‌پردازد و موفق به یافتن تعدادی ماهی کور دیگر می‌شود اسمیت نیز همانند کاوشگران دانمارکی از افشای محل غار خودداری می‌کند و هیچ نشانی از محل کشف ماهی کور به دیگران ارائه نداد تنها در کتابی که بعداً تحت عنوان «بازگشت ماهی کور سفید» تألیف می‌کند به این مطلب که غار ماهی کور در کوه‌های زاگرس قرار دارد اکتفا می‌کند.

مسیر دسترسی به غار ماهی کور

غار ماهی کور در شمال غربی روستای لون در حوالی ایستگاه «تنگ هفت» از توابع بخش پاپی شهرستان خرم‌آباد قرار دارد که راه دسترسی به این غار هم از طریق جاده و هم از طریق راه‌آهن قابل‌دسترس است و از بین قطارهای مسیر لرستان فقط قطار عادی تهران -اهواز و قطار محلی دورود - اندیمشک، در ایستگاه «تنگ هفت» توقف دارند.

از این ایستگاه باید پیاده به سمت شمال در راستای رود سزار تا پل سیرم و سپس ازآنجا به سمت غرب و روستاهای لون و للری ادامه داد تا پس از حدود چهار ساعت پیاده‌روی، در نزدیکی روستای لون به غار ماهی کور رسید، با ایجاد سد بختیاری این جاده زیرسازی و آسفالت شده که هم‌اکنون خودروهای سواری می‌توانند خود را به 300 متری غار برسانند.

زیستگاه ماهی کور در آب‌های زیرزمینی است و به دلیل اینکه دهانه غار ماهی کور به سطح آب‌های زیرزمینی اتصال دارد، ماهی کور در طول شب‌ها به نزدیکی سطح آب در دهانه غار می‌آید و تنها در روزهای گرم سال در نزدیکی آب‌های سطحی زمین دیده می‌شود و دمای آب محل زندگی این ماهی از پنج‌تا 28 درجه سانتی‌گراد متغیر است.

در سال 82 طرح مقدماتی غار ماهی کور به‌عنوان اثر طبیعی - ملی تهیه و پس از انجام مراحل قانونی در سال 84 در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست مطرح و طی مصوبه شماره 262 در سال 84 به‌عنوان نخستین اثر طبیعی ملی استان لرستان تصویب و به ثبت رسید چراکه دو گونه نادر و منحصربه‌فردی از ماهیان کور که در هیچ کجای دنیا مشابه آن دیده نشده در این غار زندگی می‌کنند.

مشخصات دو گونه شگفت‌انگیز ماهی کور

اختلاف این دو گونه در این است که «ایرانوسیپریس» دو جفت سبیلک، یک جفت روی لب بالا و جفت دیگر در گوشه‌های دهان و کمی نیز فلس دارد ولی «پاراچوبیتس اسمیتی» سه جفت سبیلک دارد که دومین جفت از آن‌ها به‌خوبی رشد کرده و به انتهای سومین جفت می‌رسد و فلس هم ندارد.

ماهی کور فاقد ارزش غذایی برای انسان است اما به‌عنوان منابعی از ذخایر ژنتیکی نادر در بسیاری از پژوهشکده‌ها مورد ارزیابی و مطالعه قرارگرفته‌اند و نکته دیگر اینکه این ماهی در محلی غیر از زیستگاه اصلی‌اش بیشتر از یک ماه زنده نخواهد بود.

گونه ماهی کور در فهرست قرمز «iucn» و در ردیف گونه‌های در معرض انقراض قرار دارد.

گزارش از فاطمه بیرانوند/ عکس از عیدی حیدری

انتهای پیام/