غفلت از بازار کشورهای همسایه /سرمایه‌گذاری جدی در حوزه چاپ افست نداریم
جلال ذکایی با اشاره به وضعیت صنعت چاپ در سالی که گذشت از ظرفیت‌هایی که می‌توان با جذب بازارهای همسایه برای تولید کالاهای چاپی استفاده کرد، سخن گفت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، صنعت چاپ که در سال‌های اخیر به تبع مشکلات اقتصادی موجود در صنایع کل کشور بیش از سایر صنایع متضرر شده است، در سال 95 نیز با رکود مواجه بود، اگرچه صنایع چاپ و بسته بندی تا حدودی نسبت به چاپ نشر و افست وضعیت بهتری را سپری کردند، اما در نهایت باز هم صنعت چاپ روی خوشی ندید.
تنها اتفاق مبارک برای صنعت چاپ در سال جاری امضای تفاهم نامه وزارت ارشاد و وزارت صنعت برای تولی گری صنعت چاپ از سوی وزارت صنعت بود. اقدامی که فعلاً در مرحله امضای تفاهم نامه بوده و هنوز خبری ازعملیاتی شدن آن نیست. درباره وضعیت صنعت چاپ در سالی که گذشت با جلال ذکایی مدیر اسبق دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر انتشارات سروش گفت‌وگویی داشته‌ایم. متن این گفت‌وگو به شرح ذیل است.
* تسنیم: وضعیت صنعت چاپ در سال 95 به لحاظ اقتصادی و تجربه‌های جدید چگونه بود؟
ما قائلیم به اینکه صنعت چاپ به نوعی از بدنه کل صنایع کشور است، هر زمان که ما شاهد رشد در بخش‌های دیگر صنعتی باشیم، این رشد در صنعت چاپ نیز دیده خواهد شد، صنعت چاپ چون یک صنعت میان بخشی است، به مجرد اینکه هر اتفاقی در سایر صنایع رخ دهد، در صنعت چاپ نیز دیده می‌شود.
اگر چنانچه اتفاقی در صنایع بالا دستی رخ دهد تا به صنعت چاپ منتقل شود مشمول زمان خواهد بود، اما در صنایع دارویی، بهداشتی، نشر و مطبوعات چنانچه رشدی رخ دهد، انتقال آن به صنعت چاپ زمان کمتری می‌برد، با توجه به شرایطی که در حوزه صنعت نشر و مطبوعات حاکم است که در نتیجه آن شاهد رکود شدیدی هستیم، چاپخانه‌های فعال در این زمینه از شرایط رکود بیشتر متأثر است.در چاپ بسته‌بندی اگرچه وضعیت باز هم چنگی به دل نمی‌زند، اما به مراتب بهتر از چاپ افست است.
در حوزه افست ما در سال گذشته سرمایه‌گذاری جدیدی را شاهد نبودیم، تنها در حوزه چاپ لیبل دو واحد تجهیزات خود را گسترش دادند که آن هم ناشی از تمایل صنایع دارویی و بهداشتی به سمت تولید لیبل بود. البته حجم واردات مربوط به این حوزه هم بیشتر شده است و دست اندرکاران به این سمت رفتند.
* تسنیم: آیا رقمی از تعطیلی چاپخانه‌ها در سال 95 در دست است؟
تعطیلی قاعدتاً باید وجود داشته باشد، رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران قائل به این است که تعداد چاپخانه‌های تعطیل شده در این چند سال رقم قابل توجهی هستند، به هر حال وقتی نتوانند هزینه‌ها را بدهند، یا تعطیل می‌کنند و یا تغییر کاربری می‌دهند، این نکته را نیز باید گفت که تعطیلی معمولا متوجه چاپخانه‌های خرد است وگرنه چاپخانه‌های بزرگ به هر شکل از عهده مشکلات بر خواهند آمد.
* تسنیم: به وضعیت چاپخانه‌های افست اشاره کردید، راهکار برون‌رفت چاپخانه‌های افست از وضعیت بحران از نظر شما چیست؟
چاپخانه‌های افست باید متناسب با نیازهای روز سرمایه‌گذاری را تغییر دهند و دستگاه‌های خود را بروز کنند، وقتی بازار به سمت دیجیتالی شدن حرکت کرده است، چاپخانه‌های افست می‌توانند در کنار چاپ افست تجهیزات دیجیتال را به کار بگیرند، تا به نیاز مشتری پاسخ دهند.
طبیعی است اگر چاپخانه‌ها می‌بینند بازار به سمت و سوی دیگری می‌رود متناسب با آن سرمایه‌گذاری کنند، یک نکته نیز حائز اهمیت است و آن اینکه ما از بازارهای کشورهای همسایه غفلت کرده‌ایم، یا کمتر به دنبال جذب آن‌ها بودیم، این جریان وجود دارد که کشورهای همسایه به دنبال این هستند که نیازشان را از کشورهای دیگر تأمین کنند، در امارات چندین چاپخانه تأسیس شده که به کشورهای خاورمیانه سرویس می‌دهند.
در نمایشگاه چاپ و بسته‌بندی دبی که هر دو سال یکبار برگزار می‌شود، عمده بازدیدکنندگان از کشورهای خاورمیانه هستند که هم بازار کار را محک می‌زنند و هم به دنبال سفارش کار هستند، اما در نمایشگاه چاپ و بسته بندی تهران هیج اتفاقی از این بابت حتی جذب بازار سرمایه رخ نمی‌دهد، ما از کشورهای همسایه شرقی و غربی و کشورهای دور نیز بازدیدکننده نداریم، نمایشگاه تهران بیشتر یک نمایشگاه داخلی گپ و گفت است، تا بازار بین المللی.
من ناشران و چاپخانه‌دارانی را سراغ دارم که به این سمت رفتند و بازار موفقی داشتند، اما اغلب چاپخانه‌داران ما به دلیل عدم آشنایی با چگونگی ورود به این بازارها و جذب سرمایه نمی‌توانند در این زمینه وارد شوند، برخی حتی دانش لازم برای کشف این بازارها و بروز کردن دانش خود را نیز ندارند، چجون بضاعتشان محدود است.
این جا وظیفه اتحادیه صادر کنندگان خدمات چاپ است که اطلاعات لازم را در اختیار گذاشته و زمینه را فراهم کند، اما وقتی به سایت این اتحادیه مراجعه می‌کنیم، هیچ اطلاعات درستی نسبت به بازارهای صادراتی وجود ندارد. در حالی که از جمله وظایف اتحادیه است که گروههای مطالعاتی تشکیل داده، مهمانانی را از کشورهای مقصد دعوت کند، گروههای بازاریابی به کشورهای مقصد بروند و زمینه را فراهم کنند، مسئولان اتحادیه ما معمولا از نمایشگاه‌هایی بازدید می‌کنند که هیچ منفعتی برای ما ندارد.
ما در عراق و افغانستان حضور جدی نداریم این کم کاری اتحادیه هاست . اگر چاپ ما کنسرسیوم تشکیل دهد، چند چاپخانه بزرگ افست سرمایه‌گذاری کرده و گروههای تجاری را دعوت کنند، این بازار به سادگی قابل دسترس است. تنها یک همت می خواهد. حداکثر 5 چاپخانه یک بخش سفارشات خارجی راه‌اندازی کرده و این امور را پیگیری کنند. علاقه‌مندان بسیاری در خارج از کشور برای کار با ایران وجود دارند.
* تسنیم: در بخش صادرات ما در سال 95 چه وضعیتی داشتیم؟
اولاً بخش جدی از صادارت چاپی ما هیچ وقت در آمارها منعکس نمی‌شود، چون بخشی از آن صادرات همراه با کالاست، زمانی که ما شیرینی و شکلات صادر می‌کنیم، در بسته‌بندی که در داخل کشور تولید می‌شود، صادر می‌کنیم اما این صادرات هیچ وقت در آمار دیده نمی‌شود. آن چیزی که به عنوان آمار صادراتی ذکر می‌شود، بصورت خالص و برای مصارف صادراتی تولید شده است.
* تسنیم: مهمترین اتفاق در زمینه صنعت چاپ در سال گذشته امضای تفاهم نامه ارشاد با وزارت صنعت بود، از نظر شما این تفاهم نامه چه تاثیری بر صنعت چاپ می‌گذارد؟
: رفتن صنعت چاپ تحت مسئولیت وزارت صنعت امری سهل و ممتنع است، اگر چناچه درست عمل شود، می‌تواند یک حسن به شمار رود، اما اگر غفلت کنند وضع بدتر می‌شود، چنانچه همان چیزی که در تفاهم نامه آمده است، عمل شود، یعنی تأسیس، نظارت فنی و تکنولوژیکی در حوزه وزارت صنعت باشد و ارشاد به نظارت محتوایی بسنده کند، منشا خیر است اما دستورالعملی که اداره چاپ و نشر اخیراً پیشنهاد کرده است دوباره سیطره وزارت ارشاد بر چاپ را تداعی می‌کند.