نمی‌توان گفت کار ارکستر سمفونیک نازل است / باید بضاعت، پول و امکاناتمان را ببینیم
علی مرادخانی در نخستین بخش گفت‌وگویش با تسنیم به بررسی مسائل مربوط به ارکسترها می‌پردازد و معتقد است که آنچه ارکسترها در حال حاضر ارائه می‌کنند قابل قبول است.
خبرگزاری تسنیم - موسیقی ایران در سال 1395، فراز و نشیب‌های بسیاری داشت. فراز و نشیب‌هایی که هر کدامشان دیگر به تاریخ پیوسته و باید از آنها درس گرفت تا سالی بهتر را برای موسیقی ایران رقم زد.
ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی هر کدام شرایط تازه‌ای را تجربه کردند. کنسرت‌هایی لغو شد. مجوزهایی صادر شد. برای نخستین بار در تاریخ هنر ایران کنسرت‌هایی در بالاترین سطح به صورت رایگان آن هم برای شهرستان‌ها برگزار شد. برخی از بزرگان موسیقی هم از میان ما رفتند تا فقط هنرشان برایمان به یادگار بماند. برخی هم جان لنون را با بندِ پوتینشان مقایسه کردند. برخی هم از موسیقی سنتی به موسیقی پاپ روی آوردند. جشنواره موسیقی فجر هم تقریبا با پس‌رفت روبه‌رو شد.
در این میان نامی که اهالی موسیقی بیش از همه چشم امید به آن دارند تا شاید اوضاع موسیقی را در سال جاری بهتر از گذشته کند، علی مرادخانی است. مرادخانی اکنون معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است و این سِمت را از آغازِ دولت حسن روحانی برعهده داشته است. البته مرادخانی در معاونت هنری وزارت ارشاد باید بر تئاتر، هنرهای تجسمی و مد و لباس هم نظارت و برای آنها هم برنامه ریزی کند.
حدود چهار سال است که مرادخانی این سِمت را دارد و برخی معتقدند ماه‌های آخر حضور او در این پُست است. از طرفی انتخابات ریاست جمهوری نزدیک است و ممکن است رئیس جمهور کنونی تغییر کند و در عین حال اگر دولت کنونی هم بر روی کار باقی بماند باز هم امکان تغییر در معاونت هنری وزارت ارشاد هست.
گفت‌وگویی با علی مرادخانی داشتیم تا رخدادهای سال گذشته را با او بررسی کنیم و برنامه‌هایش برای سال جاری را مرور کنیم.
در بخش نخست این گفت‌وگو پرسش‌هایی درباره‌ی اوضاع ارکسترها با او در میان گذاشته‌ایم:
تسنیم: ارکسترها در سال 1394 سالی پرکار داشتند و از نظر تعداد اجراها برنامه‌ای مُدون داشتند که در سال 1395 شاهد این برنامه‌ی منظم نبودیم. در سال 1396 قرار است چه اتفاقی برای ارکسترها رخ دهد.
وقتی از بودجه صحبت می‌کنیم یعنی تامین هزینه‌هایی که ارکسترها بتوانند به کارشان ادامه دهند. سالی که ما به معاونت هنری آمدیم کارگاهی تعطیل شده‌ای وجود داشت. همان طور که می‌دانید احیای یک کارگاه سخت‌تر از ایجاد آن است؛ چرا که هر جایی ایرادهایی هست و هر کسی هم برای خودش دیدگاهی دارد. هنرمندان هم هر کدام برای خودشان صاحب‌نظرند و شاید در بسیاری از موارد هم حق با آنان باشد. اما از ما باید معدل کار را در نظر بگیریم.
سال نخست شروع به کار کردن روی این زمینه کردیم تا آهسته آهسته مسائل مربوط به ارکسترها را حل و فصل کنیم. من قول دادم که در احیای ارکسترهای سمفونیک و ملی کوشا باشیم و تمام تلاشمان را هم در این زمینه کردیم. در سال‌های اول دوستان بر سر دستمزدها و بیمه‌ها حرف داشتند و بر روی ماهیت ارکسترها هم حرف بود که ارکسترها دولتی بمانند یا غیردولتی شوند. در گذشته که چیزی به عنوان ارکستر ملی وجود نداشت؛ در سال‌هایی که من در دفتر موسیقی بودم این ارکستر را با آقای فخرالدینی شکل دادیم.
در آن سال‌ها بیشتر اعضای ارکستر پُست دولتی داشتند و نوازندگان رسمی ارکستر بودند. برخی از آنان بازنشست شدند و رفتند و آرام آرام هم پُست‌ها ستاره‌دار شد؛ یعنی با بازنشست شدن این افراد دیگر آن پُست هم از بین می‌رود. در آن سال‌ها دولت می‌خواست بدنه‌اش را کوچک‌تر کند و حجم پرسنلی‌اش را کاهش دهد.
وقتی ما می‌خواستیم ارکستر را احیا کنیم باید از نو خیلی چیزها را اداره کرد. از یک سو برخی از نوازندگان کارمند دولت بودند و باید براساس ضوابطی خاص می‌آمدند و می‌رفتند و از طرف دیگر نوازندگان جوان هم براساس موارد ذکر شده در قرارداد باید در ارکستر حاضر می‌شدند. هماهنگی این موارد طول می‌کشید.
به هر حال این دو ارکستر را به بنیاد رودکی سپردیم و کار خودشان را آغاز کردند. الان به جایی رسیده‌ایم که ارکسترها کارشان را انجام می‌دهند و سرماه هم حقوق نوازندگان پرداخت می‌شود.
سالی که در دفتر موسیقی منصوب شدم، یک روز در اتاقم بودم و شنیدم که نوازندگان ارکستر سمفونیک در مقابل درِ اتاقم نشسته‌اند. وقتی بیرون رفتم بسیاری از نوازندگان ارکستر را دیدم که می‌گفتند ما سه ماه است حقوقمان را نگرفته‌ایم. گفتم مگر چنین چیزی امکان‌پذیر است؟ به هر حال مشکلشان را بررسی و حل کردیم.
شُکر خدا در حال حاضر به جایی رسیده‌ایم که سرماه نوازندگان ارکستر می‌توانند حقوق‌هایشان را بگیرند. اخیرا هم سفری استانی در اسفند ماه داشتند و امیدواریم این سفرها آرام آرام بیشتر شود و حتی سفرهای خارجی هم برای ارکستر ترتیب داده شود. در این سفرهای خارجی است که مبادلات فنی و تکنیکی رخ می‌دهد.
تسنیم: بودجه‌ی ارکستر در سال 1396 چه میزان افزایش می‌یابد.
سال گذشته بودجه‌ای که گرفتیم برای ادامه‌ی حیات ارکسترها بود و مقداری کمتر از آن چیزی بود که انتظار داشتیم. طبق قولی که ما گرفتیم قرار بر این بود که دولت پولی بدهد که ارکسترها را احیا کنیم. ولی در حد بضاعت دولت خوب بود. در آن سال برای کل فعالیت‌هایمان حدود 2 میلیارد تومن گرفتیم.
تسنیم: چه سالی؟
سال 1393. ولی این کافی نیست. آهسته آهسته کار به جایی رسید که میزان پولی که می‌گیریم با پولی که به نوازندگان پرداخت می‌شود سر به سر شود ولی بعد از این باید به فکر کارهای بزرگ‌تر بود. در زمینه ارکستر سمفونیک تهران مشکلات کمتری داریم چرا که رپرتوار برای این ارکستر زیاد است. اما در ارکستر ملی باید کار تولید شود و آهنگساز اثر بنویسد. این کار هم هزینه‌های بسیاری دارد و برای سال 96 می‌خواهیم سرمایه‌گذاری خوبی بکنیم. در سال‌های گذشته از ارکستر ملی چندان استقبال نمیشد و مهمترین دلیلش تکراری شدنِ آثار بود. اما می‌خواهیم به سمتی برویم که فضایی متنوع ایجاد شود و ارکسترها بتوانند کارشان را با تنوع انجام دهند.
تسنیم: رقم بودجه را در سال‌های 94 و 95 نگفتید.
این رقم‌ها را به طور دقیق از مدیر کل موسیقی بپرسید. من روی سیاست‌ها صحبت می‌کنم.
تسنیم: معمولا روال بر این است که بودجه در هر سالی نسبت به سال گذشته‌اش، کاهش نداشته باشد و حتی افزایش هم داشته باشد.
اصولا نباید کاهش داشته باشد.
تسنیم: اما تعداد اجراهای ارکستر سمفونیک تهران در سال 1395 قابل مقایسه با سال قبلش نیست. بی‌شک تعداد اجراها در سال 94 بسیار بیشتر از سال 95 بود.
نباید تنها به تعداد اجراها نگاه کرد. مهم این است که ارکستر منظمی باشد که هر موقع لازم باشد به روی صحنه برود. نکته مهم این است که این ارکسترها کارشان را در طول سال پیش ببرند. ما هم نباید اجراها را بیش از اندازه کنیم که مردم اشباع شوند.
تسنیم: در سال 94 آقای رهبری مدیر هنری ارکستر سمفونیک بود و یک سال هم کار کرد و بعد از او هم آقای شهرداد روحانی آمد. از این تغییرات در کشور ما در همه زمینه‌ها بسیار است. اما مشکل اصلی این است که هر کسی بیاید همه چیز را از نو شروع می‌کند. همین صحبتی که شما می‌کنید که آرام آرام کارهای ارکستر در حال انجام است و ارکستر دارد راه می‌افتد. در حالی که پیش از آمدن شهرداد روحانی ارکستر راه افتاده بود و خیلی مسائل مشخص بود. تنها تغییر رهبر ارکستر نباید باعث شود که یک ارکستر تمام کارش را از اول و دوباره آغاز کند. در سال 95 متاسفانه تعداد اجراها بسیار کمتر از سال گذشته شد.
کاری که الان ارکستر می‌کند کار خوبی است و اگر بهتر از این هم بشود ما استقبال می‌کنیم. شما نمی‌توانید بگویید کار ارکستر نازل است. ممکن است نسبت‌ها کمی تفاوت کند که این هم طبیعی است و هر آدمی نسبتی را ایجاد می‌کند. ما میانگینی را تعریف می‌کنیم و سعی می‌کنیم همیشه به سمت بالاتر حرکت کنیم. این انتظار را هم داریم که ارکستر با بضاعت و با جوانگرایی که کرده بتواند کارش را ادامه دهد.
گاهی ما در سال بیش از 1000 نوازنده در دانشگاه‌هایمان فارغ‌التحصیل در رشته‌های مختلف موسیقی داریم که باید برایشان زمینه فعالیت و کار را فراهم کنیم. ارکستر سمفونیک به عنوان ارکستری بزرگ باید بتواند از بهترین جوانان ایران استفاده کند.
خیلی وقت‌ها بزرگان ما حرفشان این است که اشتغال برای همه باید ایجاد شود، یا ازدواج برای همگان باید ایجاد شود. خب باید دید که ما کجا هستیم و در این زمینه‌ها چه کرده‌ایم. در این حوزه هم ما دنبال این هستیم که ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی را با کیفیت مناسب داشته باشیم. شما در کمال‌گرایی که دارید انتظار دارید که بهترین ارکسترهای جهان را داشته باشیم. ما هم از خدا می‌خواهیم اما باید به بضاعتمان، پولمان و امکاناتمان توجه کنیم.
تسنیم: الان در قراردادهایی که با نوازندگان امضا شده حقوق و بیمه برای نوازندگان ارکسترها تامین است.
سیاست ما این است که حقوق نوازندگان را تا جایی که ما می‌توانیم تامین کنیم و در عین حال بیمه هم باشد. چرا که بیمه برای آینده‌ی این جوانان بسیار مهم است. وقتی بیمه باشند حضور در ارکستر جزء سوابق کاری و رزومه‌ی کاریشان محسوب می‌شود.
تسنیم: قبلا در زمینه بیمه‌ی نوازندگان مشکلاتی وجود داشت که تمام روزهای یک ماه در بیمه‌ی آنان محسوب نمیشد.
اون مبحث قانونیِ ماجراست. ما خارج از قاعده‌ی تامین اجتماعی نمی‌توانیم عمل کنیم. ما باید در چهارچوب مقدورات و مقررات عمل کنیم.
تسنیم: رفتن ارکستر به شهرستان‌ها اتفاقی خوبی است. در واقع این مهم رویایی بود برای اهل هنر که روزی این ارکسترها بتوانند در همه‌ی شهرهای کشور به روی صحنه بروند و برای مردم اجرا داشته باشند. اسفند سال گذشته ارکستر ملی به رهبری فریدون شهبازیان به خرم‌آباد رفت و در آنجا اجرایی موفق داشت. اجراها و سفرهای دیگری هم برای سال جاری ترتیب داده شده است. اما در این میان هستند مدیران کلِ ارشاد استان‌ها که با سفرهای استانی ارکسترها و کلا برگزاری کنسرت‌های موسیقی در شهرستان‌ها موافق نیستند و همکاری لازم را در این زمینه ندارند. شما برای حل این معضل چه کرده‌اید.
ما به دنبال این هستیم که این اجراهای صحنه‌ای را در همه جای کشور به نحو مطلوبی داشته باشیم. در جاهای مختلف نظرهای مختلفی وجود دارد که لزوما نظر مدیران کل ارشاد نیست و ممکن است در برخی استان‌ها نظرهای مختلفی باشد که در سال 96 سعی می‌کنیم این مسائل را حل و فصل کنیم.
تسنیم: یعنی ارکستر در سال جاری به تمام شهرستان‌ها می‌رود.
سعی می‌کنیم تا جایی که امکان داشته باشد و در هر شهری که فضای مناسبی برای اجرای ارکسترها باشد، این کار را عملی کنیم.
----------------------------
گفت‌وگو: یاسر شیخی یگانه
----------------------------
ادامه دارد...