مرور تاریخی؛ از بنی‌صدر تا روحانی/روسای جمهور ایران چگونه انتخاب شدند؟

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم، آرام آرام به 29 اردیبهشت و انتخاب دوازدهمین سکاندار دولت نزدیک می‌شویم و انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم حال و هوای خاصی به فضای کشور بخشیده است.

جمهوری اسلامی ایران از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاکنون، 7 رئیس‌جمهور در 11 دوره به خود دیده است. دو رئیس جمهور اول ایران نتوانستند دوران چهار ساله مسئولیت خود را به پایان برسانند؛ رئیس‌جمهور اول برکنار شد و از ایران گریخت و دومین رئیس‌جمهور نیز توسط منافقین به شهادت رسید. اما هریک چهار رئیس‌جمهور بعدی، دو دوره پیاپی در این سمت بودند.

در آستانه دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، آمار یازده دوره پیشین انتخابات را مرور می‌کنیم.

* اولین دوره و بنی‌صدری که زود عزل شد

اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری 5 بهمن 1358 برگزار شد و طی آن ابوالحسن بنی‌صدر با 10 میلیون و 753 هزار و 752 رای یعنی 77.99 درصد آرا توانست رئیس‌جمهور ایران شود. احمد مدنی نیز پس از بنی‌صدر بالاترین میزان رای را کسب کرد. در این دوره از انتخابات 124 نفر ثبت‌نام کردند.

تعداد واجدان شرایط رای دادن در این دوره 20 میلیون و 993 هزار و 643 نفر و  تعداد رای دهندگان: 14 میلیون و 152 هزار و 887 نفر بود. براین اساس در این دوره از انتخابات 67.86% از مردم مشارکت داشتند.

ابوالحسن بنی‌صدر (وزیر دارایی وقت)، حسن حبیبی (وزیر علوم و آموزش عالی وقت)، کاظم سامی سرپرست جمعیت شیرخورشید سرخ ایران، صادق خلخالی، مسعود رجوی، سید احمد محسن (استاندار خوزستان) از چهره‌های شاخصی بودند که به کارزار رقابت آمدند.

ریاست جمهوری بنی‌صدر تنها 17 ماه به طول انجامید. وی در این مدت به تدریج با تمامی نهادهای انقلابی وارد فاز مقابله شد و در کنار عدم توجه به مصوبات قانونی مجلس به حمایت از گروه‌هایی چون منافقین پرداخت. اینچنین بود که ابتدا در 20 خرداد 1360 با حکم امام خمینی (ره)  از فرماندهی کل قوا برکنار شد. 11 روز بعد یعنی در 31 خرداد 1360 لایحه عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر برای ادامه ریاست جمهوری در مجلس به تصویب رسید. سرانجام در اول تیرماه 1360 متعاقب تصویب لایحه، امام در پاسخ به نامه رئیس مجلس‌، بنی‌صدر را از ریاست جمهوری عزل کرد.

* دومین دوره؛ رئیس‌جمهور شهید

برکناری ابوالحسن بنی صدر از ریاست جمهوری، دولت محمدعلی رجایی را زودتر از زمان قانونی 4 ساله روی کار آورد. این دوره از انتخابات در 2 مرداد  1360 برگزار شد و محمدعلی رجایی با 12 میلیون و 770 هزار و 50 رای و با کسب 90 درصد آرا به ریاست‌جمهوری رسید. در این دوره که 4 رقیب نهایی از بین 71  ثبت‌نام کننده، با یکدیگر رقابت می‌کردند، عباس شیبانی نفر دوم شد.

رقبای شهید رجایی در این دوره عباس شیبانی ، علی اکبر پرورش و حبیب اللّه عسگراولادی بودند.

تعداد واجدان شرایط در دوره دوم انتخابات ریاست‌جمهوری 22 میلیون و 687 هزار و 17 نفر و تعداد رای دهندگان 14 میلیون و 573 هزار و 803 نفر بودند. درصد مشارکت در این دوره 64.2 درصد بود.

سال 60 یکی از پرتنش ترین سالهای پس از انقلاب بود، درگیری میان حکومت و سازمان مجاهدین خلق ایران ادامه یافت و به غائله 30 خرداد 60 منجر شد، تنها 8 روز پس از آن آشوب (7 تیرماه) و در دفتر حزب جمهوری انفجاری رخ داد و شهید بهشتی به همراه 72 نفر از اعضای این حزب جمهوری به شهادت رسیدند.

* سومین دوره و انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای

دور سوم انتخابات ریاست جمهوری پس از شهادت شهید رجایی در دهم مهرماه 1360 و با فاصله کمتر از 70 روز با دوره قبلی برگزار شد و در آن  22  میلیون و 439 هزار و 930 نفر واجد شرایط رای دادن بودند.

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در این دوره با 15 میلیون و 905 هزار و 987 رای از مجموع  16 میلیون 847 هزار و 817 رای، یعنی 95.03 درصد آرا رئیس‌جمهور ایران شدند.

مشارکت در این دوره حدود 74.2 درصد بود و  سیدعلی اکبر پرورش، حسن غفوری‌فرد و سیدرضا زواره‌ای رقبای مقام معظم رهبری در این دوره بودند.

حکم تنفیذ حضرت آیت الله خامنه‌ای در تاریخ 17 مهرماه 1360 توسط امام (ره) صادر شد.

* چهارمین دوره؛ مهر تایید بر انتخاب قبلی

چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، 25 مرداد 1364 در حالی برگزار شد که شورای نگهبان از میان 50 نامزد انتخابات،صلاحیت حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای ،حبیب‌الله عسگراولادی و سیدمحمود کاشانی را تایید کرده بود. در دوره چهارم انتخابات ریاست جمهوری 25 میلیون و 993 هزار و 802 نفر واجد رای دادن بودند که 14 میلیون و 238 هزار و 587 نفر شرکت کردند.

در این انتخابات آیت‌الله خامنه‌ای بار دیگر با 12 میلیون و 205 هزار و 12 رای برابر 85 درصد شرکت‌کنندگان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران شد.

* دوره پنجم و دولت سازندگی

پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ششم مرداد ماه سال 1368 برگزار شد که شورای نگهبان از 79 کاندیدای ریاست جمهوری صلاحیت دو نفر از آنان یعنی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و عباس شیبانی را تایید کرد .

در انتخابات پنجم ریاست جمهوری که مصادف با رحلت معمار کبیر انقلاب شده بود، 30 میلیون و 139 هزار و 598 نفر واجد شرایط رای دادن اعلام شدند که 54 درصد این تعداد یعنی 16 میلیون و 452 هزار و 677 نفر پای صندوق های رای حاضر شدند.

آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی با کسب حدود 15 میلیون و 500 هزار رای که 94 درصد کل آرا را شامل می شد، به عنوان پنجمین رییس جمهوری قانونی کشور انتخاب شده است.

* دوره ششم و کمترین مشارکت مردم در انتخابات

در انتخابات ششم ریاست جمهوری که 21 خرداد 1372 برگزار شد، 33 میلیون و 156 هزار و 55 نفر واجد شرایط رای دادن شناخته شدند که تنها 51 درصد آنها یعنی 16 میلیون و 796 هزار و 787 نفر پای صندوق‌های رای حاضر شدند تا کمترین مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری در این دوره رقم بخورد.

در این دوره هاشمی رفسنجانی با کسب 10 میلیون و 566 هزار و 499 رای یعنی حدود 63 درصد آرا، برای دومین بار رئیس جمهور ایران شد.

* هفتمین دوره انتخابات در دوم خرداد

هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در دوم خرداد ماه سال 1372 برگزار شد که در این انتخابات از مجموع 36 میلیون و 466 هزار و 487 نفر، 29 میلیون نفر یعنی 79.9 درصد مردم شرکت کردند.

238 نفر در این دوره برای ریاست جمهوری اعلام آمادگی کردند که شورای نگهبان از میان آنان صلاحیت سیدمحمد خاتمی، علی‌اکبر ناطق نوری، سیدرضا زواره و محمد ری‌شهری را احراز کرد.

در این دوره، سیدمحمد خاتمی توانست با کسب 20 میلیون و 78 هزار و 178 رای که 69 درصد کل آرا را شامل می‌شد، به ریاست جمهوری برسد.

* دوره هشتم و انتخاب دوباره دولت اصلاحات

هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در هجدهمین روز از خرداد ماه سال 1380 برگزار شد که برای این دوره 814 نفر ثبت‌نام کردند. شورای نگهبان از این تعداد صلاحیت 10 نفر را تایید کرد.

سیدمحمد خاتمی، احمد توکلی، علی شمخانی، عبدالله جاسبی، سیدمحمود کاشانی، حسن غفوری فرد، سید منصور رضوی، سیدشهاب الدین صدر ، علی فلاحیان و سیدمصطفی هاشمی‌طبا در این دوره  با یکدیگر به رقابت پرداختند و سیدمحمد خاتمی با کسب 21 میلیون و 659 هزار و 53 رای (77.12 درصد آرا) برای بار دوم بر مسند ریاست‌جمهوری تکیه زد.

در این دوره 42 میلیون و 170 هزار و 230 نفر واجد شرایط رای دادن شناخته شدند که 28 میلیون و 155هزار و 969 نفر که (معادل 66.67 درصد) در شعب اخذ رای حاضر شدند.

* احمدی‌نژاد فاتح دوره نهم

در نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که در 28 خردادماه 1384 برگزار شد. در این دوره یک هزار و 14 نفر خواهان راه‌یابی به پاستور بودند که شورای نگهبان در نهایت صلاحیت پنج نفر از آنها یعنی علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، محمود احمدی‌نژاد، مهدی کروبی، محمدباقر قالیباف و علی لاریجانی را تایید کرد. مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده نیز توسط شورای نگهبان تایید صلاحیت نشده بودند با حکم حکومتی مقام معظم رهبری در این رقابت شرکت کردند.

41 میلیون و 878 هزار و 646 نفر واجد شرایط رای‌دادن معرفی شدند که از این تعداد، 29 میلیون و 400 هزار و 857 نفر یعنی 62.84 درصد، پای صندوق‌های رای حاضر شدند.

در پایان این انتخابات هیچ کدام از کاندیداها نتوانستند، حد نصاب لازم را برای ریاست‌جمهوری کسب نکردند بنابراین اکبر هاشمی‌رفسنجانی با شش میلیون و 159 هزار و 453 رای ( معادل 21.10 درصد آرا) و محمود احمدی‌نژاد با پنج میلیون و 710 هزار و 354 رای ( معادل 19.48 درصد آرا ) به دور دوم انتخابات راه یافتند.

مرحله دوم انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری در سوم تیرماه 1384 با رقابت محمود احمدی‌نژاد و اکبر هاشمی‌رفسنجانی برگزار شد که در نهایت احمدی نژاد توانست از مجموع 27 میلیون و 959 هزار و 253 رای ماخوذه، با کسب 17 میلیون و 248 هزار و 782 رای، هاشمی رفسنجانی را پشت سربگذارد و با کسب 62.82 درصد آرا به عنوان نهمین رئیس جمهور ایران انتخاب شود.

* انتخابات دوره دهم

 دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، جمعه 22 خرداد 1388 برگزار شد. در این دوره 475 نفر برای کاندیدا شدند اما شورای نگهبان صلاحیت چهار نفر یعنی محمود احمدی نژاد،میرحسین موسوی، محسن رضایی و مهدی کروبی را تایید کرد.

 در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری با اصلاح قانون، حداقل سن واجد شرایط رای دادن به 18 سال ارتقا یافت و تعداد رای دهندگان کاهش یافت.

انتخابات دوره دهم با حضور بسیار باشکوه و کم سابقه مردم روبرو شد به گونه ای که از مجموع  46 میلیون و 199 هزار و 997 نفر واجد شرایط رای دادن ، 39 میلیون و 199 هزار و 997 نفر( معادل 85 درصد از واجدان شرایط) پای صندوق‌های رأی حاضر شدند.

محمود احمدی‌نژاد در این دور با رای 24 میلیون و 527 هزار و 516 توانست حدود 64 درصد آرا را به خود اختصاص دهد و برای دومین بار متوالی رئیس جمهور ایران شود. انتخابات سال 88 رکورد مشارکت مردم را بعد از انقلاب شکست.

اغتشاشات پس از اعلام نتایج انتخابات از مهم‌ترین وقایع برگزاری این دوره بود که سبب به وجود آمدن خسارت‌های فراوان در عرصه سیاسی و بین‌المللی برای نظام جمهوری اسلامی شد.

* دوره یازدهم و دفن اتهام تقلب

یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری 24 خردادماه سال جاری با حضور پرشور مردم برگزار شد. در این دوره 50 میلیون و 483 هزار و 192 نفر حائز شرایط رای دادن بودند که از این تعداد 36 میلیون و 704 هزار و 156 نفر معادل 72.7 درصد پای صندوق‌های رای حاضر شدند.

 686 نفر در این دوره خواهان پست ریاست جمهوری بودند که شورای نگهبان 8 نفر از آنها یعنی سعید جلیلی، محمدباقر قالیباف، علی‌اکبر ولایتی، محمدرضا عارف، غلامعلی حدادعادل، محسن رضایی، سیدمحمد غرضی و حسن روحانی احراز صلاحیت کرد.

محمدرضا عارف و غلامعلی حدادعادل چند روز قبل از انتخابات از ادامه رقابت انصراف دادند و حسن روحانی توانست با کسب 18 میلیون 613 هزار و 329 رای معادل 50.71 درصد رقبای دیگر خود را پشت سر گذاشت و یازدهمین رئیس جمهور اسلامی ایران شود.

براین اساس در میان 7 رئیس جمهور منتخب گذشته در یازده دوره ریاست‌جمهوری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با 95 درصد آرای شرکت‌کننده در انتخابات بیشترین میزان آراء را در دوره سوم کسب کردند و حسن روحانی رئیس‌جمهور یازدهم نیز با کسب 50.71 درصد آرا با کمترین درصد رای به ریاست‌جمهوری رسید.

همچنین کمترین میزان مشارکت مردم در یازده انتخابات ریاست‌جمهوری مربوط به ششمین دوره ریاست جمهوری در 21 خرداد 72 با حضور 66 درصد واجدین شرایط و بالاترین میزان مشارکت مردمی در دهمین دوره ریاست جمهوری در 22 خرداد 88 با حضور 85 درصد واجدین شرایط بود.

انتهای پیام/