سهم ناچیز ادبیات معاصر در کرسی‌های ایرانشناسی دانشگاه‌های کانادا
بررسی وضعیت کرسی‌های ایرانشناسی در دانشگاه‌های کانادا نشان می‌دهد که در این مراکز نیز همانند دیگر مراکز، عمده تمرکز بر ادبیات کلاسیک است و ادبیات معاصر فارسی با وجود ظرفیت‌های موجود، سهم ناچیزی دارند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، کانادا کشوری است چند فرهنگی و مهاجرپذیر و بر همین اساس همه ساله افراد زیادی از گوشه و کنار جهان به این کشور مهاجرت می‌کنند که بخش قابل توجهی از آنان را افراد با تحصیلات عالیه تشکیل می‌دهند. ایرانیان و به طور خاص ایرانیان تحصیل‌کرده یکی از گروه‌های مهاجری هستند که از سال 1996 به بعد روند مهاجرت آنان رو به فزونی نهاده است. هم اینک طبق آمارهای غیر رسمی جمعیتی بالغ بر 500 هزار ایرانی در کانادا زندگی می‌کنند که شمار زیادی از آنان در شهرهای اتاوا، ونکوور، تورنتو و مونترال متمرکز شده‌اند. این جامعه بزرگ پس از گذار سالیان اولیه مهاجرت که بیشتر توجه‌ها معطوف به استقرار و تثبیت زندگی جاری بوده است، به‌تدریج برای پر کردن خلأ فرهنگی و هویتی خود و نسل‌های بعدی خود، تشکل‌ها و نهادهای فرهنگی، هنری، آموزشی و دینی در شهرهای مختلف ایجاد کرده است.
مطالعات شرق‌شناسی و به‌صورت ویژه ایرانشناسی و به تبع آن زبان و ادبیات فارسی(به استثنای مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل) نه قدمت چندانی در مراکز آکادمیک کانادایی داشته و نه گسترده و متعدد بوده است. حتی امروزه با توجه به تعداد رو به رشد ایرانیان در کانادا و حضور بسیار چشمگیر آنان در مراکز دانشگاهی (اعم از استاد و دانشجو) و همچنین علاقمندی بسیاری از افراد غیر فارسی زبان به یادگیری زبان و ادبیات فارسی، زیاد و در حد انتظار نیست. در این نوشتار سعی شده است تا به طور خلاصه به آخرین وضعیت این دانشگاه‌ها پرداخته شود.
دانشگاه کنکوردیا Concordia University
مرکز مطالعات ایرانشناسی دانشگاه کنکوردیا یکی از چهار مرکز تحقیقات جدیدی بوده که توسط شورای دانشکده هنر و علوم این دانشگاه در اوایل سال جاری ایجاد شده است. دانشگاه کنکوردیا یکی از ده‌ها دانشگاه در سراسر دنیا است که در زمینۀ مطالعات ایرانشناسی به صورت جدی فعال است. این مرکز درصدد افزایش پژوهش‌های مشترک و فرصت‌های آموزشی کارشناسی ارشد در زمینۀ مطالعات مربوط به ایرانشناسی است. گروه مطالعات ایرانشناسی تشکیل شده از گروه‌های ادیان، جامعه شناسی و انسان شناسی کلاسیک، زبان معاصر و زبانشناسی است. مدیریت این مرکز به عهده دکتر ریچارد فولتز است.
مهم‌ترین اهداف این مرکز عبارتند از : ایجاد فضای فیزیکی، اعطای بورس‌های تحصیلی، برگزاری سخنرانی‌های عمومی توسط محققان و ترویج فرهنگ ایرانی.
این دانشگاه همچنین به تازگی عضو انجمن بین‌المللی مطالعات ایران شده است که یک سازمان غیر دولتی و غیر سیاسی است که به دنبال ارتقای استانداردهای بورس تحصیلی و حمایت از مبادلات در میان اعضای آن است.
درس‌ها:
ادبیات فارسی کلاسیک (3 واحد)
برگزیده‌ای از شعر و نثر فارسی از آغاز فارسی کلاسیک تا قرن 19 که دانشجویان را با زبان، اندیشه و فرهنگ تمدن ایران آشنا می‌کند.
رومی و مثنوی (3 واحد)
تفحصی در عرفان اسلامی بر اساس شاهکار عرفان فارسی یعنی مثنوی جلال الدین رومی. دیدگاه های صوفیسم، دکترین یا آیین اسلامی، و عرفان مقایسه‌ای در قرائت این آثار، به کار بسته می‌شود؛ گرچه در این درس از ترجمه متون استفاده می‌شود، فارسی زبانان تشویق می‌شوند که به متون اصلی فارسی مراجعه کنند.
استاد یا اساتید برجسته
• دکتر لیندا کلارک از دپارتمان مذهب؛ زمینه تحقیقاتی: زبان و ادبیات فارسی، شیعه، عرفان، حقوق اسلامی، مطالعات زنان
• پروفسور مارک حیل از دپارتمان زبان شناسی، زبان های مدرن و کلاسیک. زمینۀ تحقیقاتی: زبان های قدیمی ایرانی، زبان شناسی تطبیقی هندی و اروپایی
• مانیا سعدی‌نژاد: زبان ایران باستان و اسطوره شناسی، هنر ایرانی.
دانشگاه یورک York University
دانشگاه یورک ( تورنتو) نسبتاً جدیدالتأسیس است. این دانشگاه به سال 1959 از دل دانشگاه تورنتو در آمد و تا چند سال تابع دانشگاه تورنتو بود، و دانشجویان این دانشگاه یا کالج یورک که در محل کنونی کمپوس گلندون آغاز به کار کرد مدرک و دانشنامه خود را از دانشگاه تورنتو دریافت می‌داشتند. از سال 1959 ، این گروه کوچک دانشگاهی در عرض کم‌تر از 50 سال تبدیل به سومین دانشگاه بزرگ کانادا از نظر حجم استاد و دانشجو شد. دانشکده هنرهای آزاد و مطالعات حرفه‌ای دانشگاه یورک به تاریخ 13 ماه می 2010 در گزارشی به سنای دانشگاه پیشنهاد نمود رشته درسی جدیدی فارسی به دپارتمان زبان و ادبیات و زبانشناسی افزوده شود.
این دپارتمان هم‌اکنون در زمینه زبان‌های ذیل واحد درسی ارائه داده و فعال است: عربی، چینی ، آلمانی، یونانی کلاسیک، یونانی مدرن، عبری، هندی، ایتالیایی، کرئول جامائیکی، ژاپنی، کره ای، لاتین، پرتقالی، روسی، اسپانیایی،سواحلی، تمیل و ییدیش.
دروس:
• زبان فارسی مقدماتی
این درس مقدماتی است بر فارسی کنونی(مدرن) و برای دانشجویانی است که هیچ آشنایی ای با این زبان نداشته‌اند. هدف آن گسترش مهارت و توان پایه ای شنیداری، گفتاری، خواندن و نوشتن ابتدایی به زبان فارسی. کسانی که با زبان فارسی آشنایی دارند نمی‌توانند جهت این درس ثبت نام کنند. زبان تدریس: انگلیسی و فارسی
• ادبیات و فرهنگ فارسی
این درس به بررسی فرایند تاریخی، فرهنگی و اجتماعی که فرهنگ و تمدن ایرانی را شکل بخشیده می‌پردازد، از پارس باستان گرفته تا ایران کنونی. این درس ترجمان ادبیات فارسی را مطالعه و تجزیه و تحلیل می‌کند. مبنای مورد مطالعه در چارچوب تاریخی، اجتماعی و سیاسی‌شان قرائت می‌شود تا تاریخ ایران و چگونگی پدید آمدن فرهنگ عمیقاً تفهیم شود.زبان تدریس: انگلیسی
استاد یا اساتید برجسته:
دکتر خاطره شیبانی
دانشگاه سیمون فریزر Simon Fraser University
در وب سایت این مؤسسه آمده که کارآموزی و تدریس زبان‌های مهم دنیا را مانند زبان‌های چینی، ژاپنی، یونانی و از جمله دو درس فارسی... ارائه می‌دهد.
دروس:
• مقدمه‌ای بر فارسی 1 ( 3 واحد)
واحد فارسی یک الفبای فارسی را به همراه واژه‌شناسی، ساخت شناسی و نحوشناسی ( روش ونظم کلمات و ارتباط آنها با هم در یک جمله) آموزش می‌دهد. دانشجویان خواندن و نوشتن مقدماتی را یاد می‌گیرند و می‌توانند جملات ساده را ترجمه کنند. در این درس از مراجع فرهنگ و تاریخ فارسی به منظور کمک در یادگیری زبان استفاده می‌شود.
• مقدمه‌ای بر فارسی دو (سه واحد)
هدف اصلی این واحد بالا بردن توانایی دانشجو در خواندن متون ساده، نگارش و مهارت مکالمه است. این درس همچنین بر دایره لغات فارسی را افزوده و به خواندن متون پیچیده و درک متون ادبی و فارسی محاوره‌ای کمک می‌کند. این امر با یادگیری مهارت‌هایی مانند تندخوانی، یادداشت برداری و تفسیر متون میسر می‌گردد. این واحد بر یادگیری دستور زبان و لغات فارسی تأکید اساسی دارد.
استاد یا اساتید برجسته:
مدرس این دروس مهران نورافکن است.
کالج گلندون دانشگاه یورک
کالج گلندون دانشگاه یورک در مکانی جدا از کمپوس اصلی یورک قرار گرفته است. دانشگاه یورک در بدو تأسیس به سال‌های 1960 میلادی در این مکان آغاز به کار کرد. به سرعت که گسترش یافت و بزرگ شد به کمپوس فعلی کیل Keele منتقل شد که در زمین وسیعی دور از مرکز شهر بتواند رشد کند، بطوری که اکنون بیش از 50 هزار دانشجو دارد.
این کالج از حدود 10 سال پیش یک مرکز آموزشی فرا واحدی Extended Learning ایجاد کرد.
دروس:
فارسی: یادگیری در مورد فرهنگ ایران و گسترش اطلاعات زبانی از طریق شنیدن و صحبت کردن از ویژگی‌های این درس است. این درس در ترم پاییز 2011 و ترم زمستان و بهار 2012 ارائه می‌شود.
مدرس:
مدرس این درس دکتر شجاع الدین ضیائیان است.
دانشگاه تورنتو (University of Toronto)
دانشگاه تورنتو یکی از پربارترین و غنی ترین برنامه‌های ایران شناسی و فارسی‌شناسی را در کانادا دارد. به‌ویژه در چهارچوب دپارتمان تمدن‌های خاور نزدیک و میانه. دپارتمان خاورنزدیک و میانه به تاریخ یکم جولای 1996 با تلفیق دو دپارتمان مطالعات خاورنزدیک و مطالعات خاورمیانه و اسلامی که تا آن هنگام مجزا بود تشکیل شد.
در این دپارتمان درس‌هایی که در زمینۀ زبان فارسی ارائه می‌شوند فراوان و گوناگون هستند. علاوه بر دروس زبان فارسی، دانشجویان می‌توانند درباره تاریخ ایران (تاریخ گذشته و معاصر)، سیاست، و دین‌های مربوطه واحد درسی گرفته و مطالعه کنند.
دروس:
برنامه لیسانس (کارشناسی)
• فارسی مقدماتی NML260 Y1
زبان فارسی که یکی از شاخه‌های خانوادۀ زبان‌های هند و اروپایی است، امروزه زبان رسمی ایران و تاجیکستان و یکی از دو زبان رسمی افغانستان است (فارسی دری). روش تدریس عملی است و هدف این درس تسلط سریع بر مقدمات دستور زبان و کسب توانایی خواندن و نوشتن سخن گفتن روان در سطح ابتدایی است. این درس ضمناً پایه درس زبان فارسی کلاسیک است .
مدرس: طالقانی
• فارسی متوسط NML360 Y1
این درس شامل قرائت، تجزیه و تحلیل دستور زبان، و برگردان گزیده‌هایی از نثر فارسی معاصر در سطح دشواری متوسط است . این درس دانشجویان را برای درس‌های ادبیات فارسی کلاسیک و ادبیات فارسی معاصر آماده می‌کند.
مدرس: طالقانی
• ادبیات کلاسیک فارسی NML460 Y1
بررسی ادبیات فارسی عمدتاً سروده‌های فارسی ( شعر فارسی)، سده‌های 15-10 میلادی بر پایۀ گزیده‌هایی از رودکی، نظامی، سعدی، رومی، حافظ و شاهنامه فردوسی.
معرفی نثر فارسی و تجزیه و تحلیل علم مبانی بیان در شعر فارسی نزد شاعران کلاسیک .
• شعر مدرن فارسی NML461 H1
نگرشی به اشعار و آثار مدرن شعر فارسی.
مدرس: طالقانی
• نثر مدرن فارسی NML462 H1
نگرشی بر آثار گوناگون نثر جدید. متن‌های گوناگون نثر فارسی بررسی می‌شوند.
مدرس: طالقانی
• تحول تاریخی زبان فارسی NML463 H1
تحول فارسی کهن ( 551 پیش از میلاد) تا فارسی میانی (331 پیش از میلاد) تا فارسی مدرن ( سده های هفتم میلادی) : شکل‌گیری واژگان و دستور زبان. بحث و گفت‌وگو بر پایۀ متن‌هایی از تاریخ دانان، زبان‌شناسان، و دستور زبان‌شناسانی که زبان را به گونه نظامی می‌انگارند که بر اثر عوامل درونی و برونی چون عوامل سیاسی، دینی و مذهبی، مهاجرتی، دادوستدی، و غیره تغییر می‌یابد. (این درس یکسال درمیان ارائه می‌شود )
مدرس: طالقانی
درس‌های فوق لیسانس و دکترا
• فارسی مقدماتی NMC2200Y = NML260Y
زبان فارسی ( فارسی) که یکی از شاخه‌های خانواده زبان‌های هند و اروپایی است، امروزه زبان رسمی ایران و تاجیکستان، و یکی از دو زبان رسمی افغانستان است (فارسی دری). روش تدریس عملی است و هدف این درس تسلط سریع بر مقدمات دستور زبان و کسب توانایی خواندن و نوشتن و سخن گفتن روان در سطح ابتدایی است. این درس ضمناً پایه درس زبان فارسی کلاسیک است.
مدرس: طالقانی
• فارسی متوسط NMC2201Y
این درس شامل قرائت، تجزیه و تحلیل دستور زبان، و برگردان گزیده‌هایی از نسل فارسی معاصر در سطح دشواری متوسط است. این درس دانشجویان را برای درس‌های ادبیات فارسی کلاسیک و ادبیات فارسی معاصر آماده می‌کند.
مدرس: طالقانی
• ادبیات کلاسیک NMC2220Y
بررسی ادبیات فارسی کلاسیک از آغاز پیدایش زبان ادبی فارسی نوین در قرن 10 تا قرن 15 میلادی بر پایه متون برگزیده. چون شعر نقش برجسته‌تری بر ادبیات سده‌های میانی دارد، لذا شاعرانی چون رودکی، فرودسی (شاهنامه)، خاقانی، نظامی، سعدی، مولانا، حافظ و جامی مورد مطالعه قرار می‌گیرند. دانشجویان با خط عربی – فارسی و نثر فارسی و تجزیه و تحلیل علم معانی بیان آشنا می‌شوند. متونی از نثر فارسی مطالعه خواهد شد درمورد نقدهای ادبی سده‌های میانی و نیز بیوگرافی و زندکینامه شاعران چون نظامی عروضی(چهار مقاله) و دولتشاه ( تذکره الشعرا) .
مدرس: م. سابتلنی
• ادبیات فارسی پند و اخلاق در سده های میانی MMC 2221H
بررسی ادبیات سده‌های میانی در باب کشور داری و اخلاق و ادب که ریشه در ادبیات کهن فارسی اندرز و اخلاق دارد. ادبیات اخلاق و ادب فارسی منبع مهمی است برای درک دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی اسلامی در قرون وسطی(سده‌های میانی) پیشینه‌های هندی- ایرانی و عربی این ادبیات مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت، نیز زمینه‌ها و چهارچوب سیاسی که در آن این متن‌ها توسط افراد به نگارش درآمده است. متن‌های مورد بررسی عبارت خواهد بود از گزیده‌هایی از قابوسنامۀ کیکاوس، سیاست‌نامه نظام الملک، اخلاق ناصری نصرالدین طوسی، اخلاق مشیری حسین واعظ کاشفی، و سلوک‌الملوک خونجی. رساله‌های فارسی درباب اخلاقیات صوفی که مفهوم جوانمردی و فتوت را پیش می‌کشد، چون فتوتنامه سلطانی کاشفی نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت.
مدرس: م. سابتلنی.
• شعر عرفانی فارسی NMC 2222H
مقدمه‌ای بر تصویرها و سمبل‌های شاعرانۀ صوفی‌گرایی فارسی با قرائت گزینه‌هایی از شاعران عرفانی بزرگ قرن‌های 15-11 میلادی چون سنائی، عطار، رومی و جامی. متناوباً بر حسب علایق دانشجویان، ممکن است سمیناری تشکیل شود که به بررسی یکی از مؤلفان به طور خاص بپردازد. علاوه بر قرائت متن‌های فارسی، آثار هانری کربن، هلموت ریتر و آن‌ماری شیمل در تفسیر آیین عرفان و خداشناسی صوفیان مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
مدرس: م . سابتلنی
• مثنوی مولانا NMC 2223H
نقد و تجزیه و تحلیل گزیده‌هایی از مثنوی معنوی جلال‌الدین بلخی که "بی‌تردید بزرگترین شاعر اسلامی عرفانی" است و شاهکار او در جهان فارسی‌گرای قرون وسطی موقعیت یک اثر متعارف را کسب کرده است. متون مثنوی در چهارچوب آیین‌های عرفانی اسلامی، علم تفسیر و تعبیر کتب مقدس در تفسیر باطنی قرآن، و در چهارچوب ادبیات شاعرانۀ تصوف یا صوفی‌گرایی مورد مطالعه قرار می‌گیرد . گرچه همۀ متن‌ها در اصل به زبان فارسی است، دانشجویان دین‌های مشابه و یا عرفان که هیچ آشنایی به این زبان ندارند می‌توانند با استفاده از ترجمۀ انگلیسی این متون، و فراگیری متون ثانوی و اضافیی که به ایشان داده خواهد شد و با شرکت در بحث‌های سمینار از این درس بهره گیرند. همۀ متن‌های مورد مطالعه برگرفته از ترجمه ر . ا. نیکلسون همرا ه با یادداشت‌های مترجم است.
مدرس: م. سابتلنی
• اسطوره‌های فارسی، افسانه‌های اسلامی و تمثیل‌های عرفانی NMC 2224H
موضوع این درس، بررسی چگونگی استفاده تمثیلی از مایه‌های برگرفته از جهان‌شناسی زرتشتی و تاریخ حماسی فارسی است در آثار حکیمان و فیلسوفان و شاعران فارسی – اسلامی چون ابن سینا، سهروردی و عطار است، تا مفاهیم عرفانی و خداشناسانه اسلامی نمایان شود. این درس شامل بحث درباره برخی داستان‌های شاهنامه و افسانه‌های قرآنی(قیاس الانبیاء) است، همچنین آیین‌های جهان‌شناسانۀ اسلامی و صوفی‌گرایی است. متن‌های اصلی مورد مطالعه، رساله‌های فارسی سهروردی است؛ لذا دانستن زبان فارسی کلاسیک الزامی است. مع‌ذالک دانشجویانی که زمینۀ عربی و یا عرفان اسلامی دارند می‌توانند این درس را بادلگرمی بگیرند زیرا این آثار در نسخه‌های چاپی فارسی- انگلیسی نیز در دسترس است.
مدرس: م. سابتلنی
• پروفسور ریوان ساندلر، حوزه فعالیت: ادبیات فارسی قرن بیستم، نویسندگان زن معاصر
• آزیتا طالقانی، حوزۀ اصلی فعالیت: ادبیات و زبان فارسی
• پروفسور ماریا سابتنلی؛ حوزۀ اصلی فعالیت: زبان و دبیات فارسی کلاسیک، تاریخ و فرهنگ ایران سده‌های میانی و آسیای مرکزی
دانشگاه مک گیل(McGill University)
مؤسسۀ مطالعات اسلامی در دانشگاه مک گیل در چهار سطح برای دانشجویانی که هیچ‌گونه اطلاعاتی در مورد زبان فارسی ندارند و یا دانشجویانی که اطلاعات محدودی دارند دوره‌های زبان فارسی برگزار می‌کند. این کلاس‌ها در دو سطح کارشناسی و کارشناسی ارشد ارائه می‌شوند.
دروس:
• ادبیات فارسی ISLA 388
بررسی ادبیاتی که در جهان فارسی‌زبان از میانه سدۀ دهم تا پایان دهه بیستم پدید آمد. متون بسیاری از شعر و نثر مورد مطالعه و ترجمه قرار می‌گیرند.
• فارسی مقدماتی (ISLA 541)
در طول سال اول، دانشجویان را هر دو بخش "فارسی مقدماتی" با دستور زبان و واژگان پایه به منظور توانایی در برقراری ارتباط با زبان فارسی آشنا می‌شوند. در پایان این دوره، دانش‌آموزان قادر به درک، خواندن، نوشتن و گفتن جملات ساده به زبان فارسی هستند. علاوه بر این، آنها تا حدی با فرهنگ و آداب و رسوم ایران آشنا خواهند شد.
• فارسی میانه (ISLA 542)
در این دوره دانشجویان به بحث و بررسی متون مختلف زبان فارسی می‌پردازند. علی الخصوص دو مهارت خواندن و نوشتن زبان آموزان در این دوره تقویت می‌شوند. همچنین از طریق بحث‌های کلاسی و سخنرانی‌های فردی مهارت شنیداری و گفتاری آنها ارتقا می‌یابند.
• فارسی پیشرفته (ISLA 644)
با فرض موفقیت در گذراندن دوره میانه این دوره با هدف آشنا کردن دانش‌آموزان با فضای ادبیات فارسی کلاسیک (از قرن 10 ام تا قرن بیستم) برگزار می‌شود.
مدرس: حسین مهدی‌زاده
دانشگاه آلبرتا(University of Alberta)
در گذشته دانشگاه آلبرتا در چهارچوب دانشکده علوم انسانی خود و دپارتمان زبان‌های مدرن و مطالعات فرهنگی، درس زبان فارسی ارائه می‌داد که عبارتند از پارسی مقدماتی 1 و 2 و فارسی متوسط 1 و 2 که در سال 2011-2010 برگزار شد. مدرس این دروس احمد ثابت قدم بود. در این درس دانشجویان از امکانات لابراتوار زبان بهره مند و در کنار آموزش زبان دانشجویان با فرهنگ ایران زمین نیز آشنا می‌شدند.
متاسفانه در سال تحصیلی 2011-2012 هیچ واحد درسی در زمینه آموزش زبان فارسی در این دپارتمان ارائه نشده است.
دانشگاه بریتیش کلمبیا (University of British Columbia)
مرکز زبان هاف فرهنگ‌ها و سفر در دانشگاه بریتیش کلمبیا به ارائۀ 21 زبان می‌پردازد. در میان این زبان‌ها زبان فارسی هم ارائه می‌شود. این دروس به صورت آزاد ارائه می‌شوند و واحد درسی ندارند.
دروس:
• فارسی مقدماتی 1و 2
• نوشتن و خواندن فارسی: این درس بر عوامل ضروری و مؤثر در ارتباطات، خواندن و نوشتن فارسی تکیه دارد. در خاتمه این درس دانشجو قادر به خواندن الفبای فارسی و متون فارسی است.
دانشگاه کارلتون (Carleton University)
شهر اتاوا
در این دانشگاه تدریس زبان فارسی به صورت غیر رسمی از سال 2010 توسط رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در کانادا آغاز شده است. دروسی که در این برنامه ارائه می‌شوند عبارتند از فارسی مقدماتی و متوسط که هر یک از این دروس بر جنبه مکالمه و نوشتن زبان فارسی تأکید دارند.
انتهای پیام/