راه‌های عملی احیای موقوفات و اشاعه فرهنگ «وقف»
با توجه به نقش پیدا و ناپیدای موقوفات باید افق جدیدی برای ایفای نقش «وقف» و آثار آن بگشاییم و آن ایجاد بسیج همه جانبه و گسترده برای احیاء امر وقف و موقوفات است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ هرجایی که مسئله «وقف» مخصوصاً در محافل دینی مطرح شود، صحبت از این است که رواج سنت حسنه «وقف» در میان مردم به هر علتی، ضعیف یا به فراموشی سپرده شده و علاقه‌مندی مردم در این مورد به بی‌توجهی تبدیل شده است؛ در این شرایط چه کنیم تا فرهنگ «وقف» در جامعه دینی ما مجدداً احیاء و زنده شود؟
با توجه به نقش پیدا و ناپیدای موقوفات باید افق جدیدی برای ایفای نقش «وقف» و آثار آن بگشاییم و آن ایجاد بسیج همه‌جانبه و گسترده برای احیاء امر وقف است؛ مطالعه آمار موقوفات و امور خیریه در کشورهای توسعه یافته اسلامی حکایت از آن دارد که تعامل بین موقوفات و توسعه همیشه در طول تاریخ برقرار بوده و هست.
آگاهی مردم از آثار و برکات موقوفات در زمان گذشته، باعث تشویق آنها به توسعه «وقف» در زمان حال و آینده خواهد شد.
سنت حسنه وقف و شبه وقف، از جهتی یک سنت و حرکت جهانی است و راه‌کارهای مناسب جهانی لازم دارد تا در سراسر جهان احیاء شود و از جهتی یک سنت محلی، قومی و دینی است که به آن محل، قوم، دین و فرهنگ مربوط می‌شود.
«احیاء موقوفات» یک اصطلاح مبهم با برداشتهای متعدد
اصطلاح «احیاء وقف» یا «احیاء موقوفات» یک اصطلاح کلی و مبهم و دارای ابعاد مختلف است که می‌توان از آن برداشتهای متعدد کرد.
هر چند ناکامیها و تجربه‌های تلخی که از سرگذشت وقف (به حق یا به ناحق و به مرور زمان ) در ذهن مردم جای گرفته، به سادگی از ذهن آنها زدوده نشده و نیاز به تلاش فراوان و مستمر و دراز مدت دارد تا به فراموشی سپرده شود اما به نظر ما احیاء مجدد وقف، امری شدنی است و در دراز مدت امکان رونق مجدد و گسترش بازار «وقف» وجود دارد.
برای احیاء سنت حسنه وقف قبل از همه باید بررسی شود چه عواملی باعث توسعه فرهنگ وقف در گذشته شده و چه عواملی باعث رکود آن شده است تا پس از کسب شناخت و آگاهی به کمک عوامل موثر در تقویت صعود، با عوامل تضعیف و رکود مبارزه کرده و عوامل پیشرفت را تقویت کرد و اشاعه داد.
با توجه به شناختی که در مورد این عوامل کسب شده، راه‌کارهای پیشنهادی برای «احیاء مجدد سنت حسنه وقف» را به شرح ذیل ارائه می‌کنیم:
1- آگاهی دادن و ارشاد مردم:
یعنی آگاهی و ارشاد راستین مردم زیر نظر صالحان و متخصصان و آگاهان به امور «وقف» انجام گیرد؛ مثلاً هر ماه چند دقیقه در رادیو و تلویزیون به موضوع وقف و معرفی واقفان قدیم و جدید و نقش مؤثر خدمات آنها در بهبود وضعیت جامعه پرداخته شود.
2- وقف برای ارشاد و تبلیغ:
با توجه به اینکه واقفان در گذشته برای هر نیازی که احتمال داده‌اند مورد احتیاج است (حتی برای کوزه شکسته)، رَقبه‌ای وقف کرده‌اند، بسیار به جا است که واقفان در موارد آتی، رَقبه یا رقباتی که درآمد فراوان هم داشته باشد به منظور احیاء و تبلیغ راستین این سنت حسنه، وقف کنند.
3- تبلیغ عملی و قانع‌کننده:
هرچند طرح مسئله وقف از طریق ارائه سخنرانی و مقاله، تألیف کتاب و مجله و نیز به وسیله سینما، رادیو، تلویزیون و ... لازم است، ولی کافی نیست زیرا برای تشویق به انجام امور معنوی، دینی و ایمانی، مردم عمل می‌خواهند و نه فقط حرف و ما باید عملاً به جامعه اسلامی نشان دهیم که زحمات واقفان و خیران و اموالی که آنان فی‌سبیل‌الله وقف کرده‌اند، حیف و میل نمی‌شود و واقعاً در راه همان هدفی که واقفان تعیین کرده‌اند، مصرف شده و می‌شود.
4- مطرح کردن مسئله وقف در کُتب درسی:
نظر به اینکه فرهنگ مطالعه روزنامه و مجله و کتابخوانی در جامعه ما به حد کافی رواج ندارد بنابراین یکی از بهترین راه‌های ارشادی، درج مطالبی در زمینه معرفی فرهنگ وقف، در حدود نیم صفحه از کتب دروس اجتماعی کلیه سالها و رشته‌ها اعم از ابتدایی، راهنمایی، دبیرستانی و دانشگاهی است و نیز بیان اینکه عموم مدارس، دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها، بیمارستانها و... از آثار و برکات وقف است.
موثرتر وقتی است که حداقل یک سوال امتحانی از دروس اجتماعی به موضوع «وقف» تخصیص یابد.
5- طرح مسئله وقف در منبرها:
مطرح کردن خیرات و برکات امر وقف در منبرها به ویژه در ماه مبارک رمضان و محرم و نیز قبل از خطبه‌‌های نماز جمعه توسط متخصصان و صالحان و معتمدانی که مردم آنها را قبول دارند، از جمله روشهای مناسب برای ترویج فرهنگ وقف است.
6- جهت دادن به درآمد موقوفات:
به درآمد و منافع موقوفات با مشورت متخصصان اقتصادی و یا در نظر گرفتن اهداف واقف در کارهای تولیدی، توسعه‌ای و اشتغال‌زایی جهت داده شود.
7- مبارزه مستقیم و مستمر با حیف و میل کردن موقوفات:
نظارت استرشادی «یعنی نظارت مستمر و پیگیر سازمان اوقاف بر کلیه موقوفات عام بدون استثنا و بر موقوفات خاص در صورت تقاضا از طرف موقوف‌علیهم یا متولی»کامل سازمان اوقاف بر طبق قوانین و آیین‌نامه‌های یکنواخت ابلاغ شده و ثبت در کامپیوتر بدون استثنا که زیر نظر متخصصان دوره‌دیده انجام شود و اعلام به مردم و تقاضای ارائه انتقاد و پیشنهاد از سوی مردم از راه‌هایمبارزه مستقیم و مستمر با حیف و میل کردن موقوفات است.
8- نظارت استرشادی:
اینکه گفته شد استرشادی و نه نظارت استصوابی به جهت این است که متأسفانه مردم ما فعلاً به دخالت دولت در امر موقوفات، خوشبین نیستند.
9- تنظیم خلاصه پرونده برای هر موقوفه:
یعنی رسیدگی مجدد به پرونده‌های موقوفات موجود، سازمان دادن، بازسازی و تعیین کمبود هر پرونده و تنظیم یک خلاصه پرونده برای هر یک از موقوفات، بطوری که محتوای پرونده در آن خلاصه پرونده انعکاس یافته باشد.
10- تجدید نظر در تشکیلات سازمان اوقاف:
بازنگری و تجدیدنظر متخصصان و خبرگان در تشکیلات سازمان اوقاف، نمودار سازمانی و نحوه کار سازمان به منظور تسهیل در انجام کار به طوری که مراجعه کننده معقول و منطقی در کوتاه‌ترین زمان پاسخ خود را به صورت کامل و واضح دریافت کند و ناراضی از سازمان اوقاف بیرون نرود.
11- تشکیل صندوق انتقادات:
تشکیل یک صندوق و یک مرکز خاص برای جمع‌آوری نظرها، پیشنهادها و انتقادهای مردم و اعلام آن در رسانه‌ها (که خود یک تبلیغ شایسته است.)
عمل به وقف‌نامه مناسب‌ترین راه احیاء «وقف»
12- عمل به وقف‌نامه:
مناسب‌ترین راه اشاعه و احیاء فرهنگ وقف، عمل به وقف‌نامه است؛ به این معنی که اگر به اصل وقف‌نامه عمل شود و درآمد موقوفات، در چهارچوب وقف‌نامه صرف و خرج شود؛ مردم آثار و برکات وقف را می‌بینند و به انجام وقف تشویق می‌شوند اما اگر مردم ببینند که مال موقوفه حیف و میل می‌شود و بر طبق نظر واقف عمل نمی‌شود و موقوفات مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرند، قطعاً نه تنها خود از عمل وقف منصرف می‌شوند، بلکه دیگران را نیز منصرف می‌کنند.
برگرفته از کتاب: چرا و چگونه وقف کنیم؟ سیدعلی دانش‌پور و نادر ریاحی سامانی
انتهای پیام/
