آغازی بر پایان ماه عسل آمریکا و اروپا

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، اجلاس سران کشورهای گروه هفت چند روز پیش در حالی به پایان رسید که از اختلافات آشکار بین آمریکا با آلمان و قدرت‌های اروپایی پرده برداشت.

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان روز دوشنبه گفت بعد از انتخاب «دونالد ترامپ» در آمریکا و رای به خروج از اتحادیه اروپا در بریتانیا، اروپا دیگر نمی‌تواند روی واشنگتن و لندن «به طور کامل» حساب کند.

مرکل تاکید کرد با وجود این که آلمان خواستار حفظ رابطه دوستانه با آمریکا و بریتانیا و همچنین روسیه است اما اروپا اکنون باید «خودش برای سرنوشت خودش تلاش» کند.

این اظهارات «مرکل» که تنها یک روز پس از نشست سران هفت قدرت اقتصاد جهان (جی 7) مطرح شد را ممکن است بتوان آغازی برای پایان دادن به دوستی‌های دو قطب آتلانتیک تفسیر کرد که از زمان جنگ جهانی دوم، به سمت ایجاد ائتلاف‌های مختلف، از مسائل دفاعی و فرهنگ گرفته تا تجارت و تغییرات جوی حرکت کرده‌ است. 

میزبان نشست گروه هفت، ایتالیا را نمی‌توان در بروز این شکاف مقصر دانست. تلاش چهار ماهه ایتالیا برای ایجاد اجماع بین میان اعضای شرکت‌کننده در نشست «تائورمینا» موضوعات کلیدی، تنها با موفقیتی اندک همراه شد. بیانیه بسیار مختصر و کلی اجلاس گروه هفت - که در مقایسه با بیانیه 32 صفحه‌ای دور قبل تنها در 6 صفحه خلاصه می‌شد - گواهی بر همین تلاش ناکام ایتالیا است. 

ترامپ را هم نمی‌توان عامل اصلی این انشقاقات دانست، اما او دست‌کم عاملی است که در ماه‌های گذشته به نمایان شدن این اختلاف‌ها کمک کرده است. رئیس‌جمهور آمریکا در نشست «تائورمینا» حساب آمریکا را تا حد ممکن از سایر اعضای گروه هفت - - کانادا، آلمان، انگلیس، فرانسه، ژاپن و ایتالیا- جدا کرد. 

در زمینه تجارت، لحن بیانیه گروه هفت یکی از مواردی است که نشان می‌دهد ایده پیمان تجاری دو سوی آتلانتیک به محاق رفته است. بیانیه پایانی اجلاس گروه هفت، علی‌رغم رد حمایت‌گرایی اقتصادی، دکترین ترامپ درباره اینکه قواعد تجاری جهان غیرمنصفانه و به زیان آمریکا است را می‌پذیرد.  

شایان ذکر است در بیانیه پایانی اجلاس اخیر گروه بیست نیز، با تلاش آمریکا، عبارت «مقاومت در برابر تمام اشکال حمایت گرایی» که در بیانیه پایانی اجلاس پیشین آمده بود با عبارت «ما در حال کار برای تقویت سهم تجارت در اقتصادهای خود هستیم» جایگزین شده بود.

به فاصله اندکی بعد از انتشار بیانیه گروه هفت، «گری کوهن»، مشاور اصلی کاخ سفید و مدیر شورای اقتصادی آمریکا به صراحت گفت که ترامپ آن دسته از قواعد تجاری که به کشورهایی مانند آلمان اجازه ایجاد مازاد تجاری با آمریکا می‌دهد را تحمل نخواهد کرد. او در اظهاراتی که به تهدید آمریکا به جنگ تجاری تعبیر شد گفت: «ما با شما همان کاری را می‌کنیم که شما با ما انجام می‌دهید.»

دو موضوع مهم دیگر یعنی امنیت غذا و تغییرات جوی دیگر حوزه‌های محل اختلاف آمریکا و اروپایی‌ها در نشست گروه هفت بود.

ایتالیایی‌ها که با بحران ورود صدها هزار پناهنده از شمال آفریقا رو به رو هستند پس از طرح این موضوع که بیش از 20 میلیون نفر در سودان جنوبی، سومالی، یمن و شمال شرق نیجریه با خطر قحطی رو به رو هستند، خواستار تدوین برنامه‌ای برای ضمانت امنیت غذایی شدند اما اعضای گروه هفت به دلیل مخالفت آمریکا، با این برنامه مخالفت کردند. در صورتی که ترامپ با درخواست ایتالیا موافقت کرده بود، سایر اعضای گروه هفت نیز با آن موافقت می‌کردند. 

در موضوع تغییرات جوی، ترامپ بیشترین فاصله را از گروه هفت گرفت. در اقدامی بی‌سابقه، سران 6 کشور جی‌7 تعهد خود را به توافق تغییرات جوی پاریس که سال 2015 میان اکثر کشورهای دنیا امضا شد، اعلام کردند و مقرر شد که آمریکا در این مورد بررسی‌های مد نظر خود را انجام بدهد. 

ترامپ که قبلاً تغییرات آب و هوایی را یک شوخی مضحک و دسیسه چینی‌ها برای نابودی صنایع آمریکا خوانده هنوز توافق جوی پاریس را لغو نکرده، اما او هنوز به اینکه چنین کاری انجام نخواهد داد، هم متعهد نشده است.

آنگلا مرکل، در باره وضعیت اختلافات آمریکا با سایر کشورها بر سر توافق پاریس گفت: «در اینجا ما وضعیتی داریم که 6 عضو گروه جی 7 یا 7 عضو آن - اگر اتحادیه اروپا را هم اضافه کنیم- در برابر یک عضو ایستاده‌اند. هنوز نشانه‌ای در این مورد که ایالات متحده به توافق پاریس پایبند خواهد ماند یا خیر، دیده نمی‌شود.»

اما تک‌روی‌های ترامپ در موضوع توافق آب و هوا تنها دلیلی نبود که باعث شد سران سایر کشورهای جی‌7، نشست ایتالیا را با لبخندهای اجباری ترک کنند. اروپایی‌های عضو جی‌هفت از مدتها پیش در موضوع مربوط به تأمین هزینه‌های دفاعی، چالش‌های سختی با آمریکا داشتند. 

تجلی این مناقشه بر سر هزینه‌های دفاعی را می‌توان در اولین نشست یک عضو ارشد دولت ترامپ با سران کشورهای اروپایی مشاهده کرد. «مایک پنس»، معاون ترامپ در نشست امنیتی مونیخ در فوریه گفت: «برخی از بزرگترین متحدان ما از لحاظ پرداخت سهمشان از هزینه‌های ناتو، در مسیر صحیحی قرار ندارند. وقت آن رسیده که آنها اقدام بیشتری در این زمینه انجام بدهند.»

خود ترامپ هم در توئیتی روز سه‌شنبه به این موضوع اشاره کرد: «ما تراز بدهی سنگینی با آلمان داریم، ضمن اینکه آنها بسیار کمتر از آنچه که باید در مسائل نظامی و ناتو هزینه می‌کنند. این برای آمریکا خیلی بد است و اوضاع تغییر خواهد کرد.»

مقایسه بودجه کشورهای اروپایی با آمریکا برای تأمین هزینه‌های ناتو

مطابق آمارها، ایالات متحده آمریکا سال 2016 حدود 3.6 از تولید ناخالص داخلی خود را برای تأمین هزینه‌های «ناتو» صرف کرد که از تمامی اعضای این ائتلاف بیشتر است و تقریباً 2 برابر میزانی است که سال 2006 میان اعضا مورد توافق قرار گرفت. در حال حاضر، تنها 5 عضو «ناتو»، به تعهداتشان برای اختصاص 2 درصد از تولید ناخالص داخلی به هزینه‌های دفاعی ناتو عمل می‌کنند. 

علاوه بر موضوعات مطرح شده در بالا، توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 (برجام) هم از دیگر پرونده‌هایی است که به اختلافات میان آمریکا و اتحادیه اروپا دامن زده است.

بعد از اجرایی شدن برجام، در حالی که اتحادیه اروپا از رفع تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران حمایت می‌کند، واشنگتن به بهانه‌های مختلف سعی دارد در این مسیر سنگ‌اندازی کند. در ماه‌های گذشته بارها شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی از مانع‌تراشی واشنگتن در مبادله با ایران انتقاد کرده‌اند.  

 به اعتقاد کارشناسان حوزه بین الملل دلیل این امر، مخالفت آمریکا با « سرمایه گذاری اروپا در ایران» است که یکی از اختلاف‌های جدی اروپا با آمریکا در اجرای برجام می­باشد. مرکز مطالعات بین‌الملل و استراتژیک مستقر در واشنگتن در گزارشی چند ماه بعد از اجرایی شدن برجام با عنوان « اروپا، آمریکا و تحریم‌های ایران پس از توافق هسته‌ای» نوشته است: «سفرهای سطح بالای دولت‌ها و هیئت‌های تجاری اروپایی به ایران از زمان حصول توافق هسته‌ای موجب افزایش نگرانی‌ها در آمریکا در این باره شده است که دولت‌های اروپایی همانند گذشته برای بازگشت به بازار ایران عجله دارند و آمریکا در اینجا از منافع اقتصادی بسیار کمی برخوردار خواهد بود.»

اروپایی‌ها انتظار داشتند روابط تجاری با ایران برقرار شود، اما با گذشت بیش از یک سال از اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، سیاستمداران، دیپلمات‌ها و تجار اروپایی به نحوی فزاینده از ناتوانی در تکمیل ده‌ها قراردادی که در زمینه انرژی، هوانوردی و ساخت و ساز با ایران منعقد کرده‌اند، گلایه‌مند هستند. اروپایی‌ها می‌گویند مانع اصلی، متحدان آن‌ها و نیروی محرکه اصلی برای حصول توافق هسته‌ای تاریخی، یعنی آمریکاست. «ماریه اسخاکه»، معاون رئیس هیئت پارلمان اروپا در امور رابطه با آمریکا چندی پیش گفت: «سیاست آمریکا اروپا را به گروگان گرفته است. ما با هم به توافق هسته‌ای رسیدیم، اما حالا آمریکا اجرای آن را مختل کرده است.»

مقام‌های اتحادیه اروپا، همچنین بارها در برابر سیاست ترامپ برای اجرای سخت‌گیرانه برجام، تأکید کرده‌اند که در صورت خروج آمریکا از این توافق تعهدی به اجرای تحریم‌ها علیه ایران نخواهند داشت. 

با این اختلافات، منطقی است اگر اروپای سرخورده از وابستگی به آمریکا به دنبال تعریف هویتی جدید برای خود، مستقل از آمریکا باشد تا بتواند در صحنه جهانی به عنوان بازیگری مستقل به ایفای نقش بپردازد.

در همین راستا، نشریه «سیاست و جامعه بین‌الملل» مستقر در بروکسل در یادداشتی روز دوشنبه به اتحادیه اروپا پیشنهاد کرد که در مسیر تعامل با ایران خودش را از قید سیاست‌های آمریکا رها کند. 

این نشریه با تأکید بر اینکه آمریکا با اخلال در مسیر رفع تحریم‌ها علیه ایران باعث شده عامه جامعه ایران از مزایای توافق هسته‌ای برخوردار نشوند می‌نویسد: «از آنجا که بعید است واشنگتن مصالحه‌ای در خصوص تحریم‌ها انجام دهد، اتحادیه اروپا بایستی خود ابتکار عمل را به دست بگیرد و  برای فراهم‌سازی کانال‌های مالی و پرداختی (برای ایران) و حصول اطمینان از عدم‌اثرگذاری تحریم‌ها جاری بر تجارت با ایران، اقدام کند.»

مجله سیاست و علوم بین‌الملل در پایان این یادداشت تأکید می‌کند: «توسعه روابط دوجانبه با ایران در شرایط مواجهه با مقاومت آمریکا نیازمند شجاعت و دورنگری از جانب اتحادیه اروپا خواهد بود. اروپا، هنگام آغاز مذاکرات هسته‌ای با ایران در سال 2003 نشان داد که از این ویژگی‌ها برخوردار است. اتحادیه اروپا و اعضای آن با تکیه بر موفقیت‌های دیپلماتیک‌شان می‌توانند به سمت تحقق یک هدف دیگر حرکت کنند: آزاد کردن خودشان از قید آمریکا در یک موضوع امنیتی کلیدی و نشان دادن اینکه قادر هستند در صحنه سیاسی جهان به صورت مستقل عمل کنند.»

انتهای پیام/