نغمه‌سرای آزادی+ فیلم و عکس

باشگاه خبرنگاران پویا:

ابتدای یک کوچه بن‌بست در خیابان ظفر، اتاقی پر از کتاب و پیرمردی با موهای سپید از گرد تجربه روزگار و لبخندی مهربان بر لب؛ این تصویری است از او زمانی که میهمان خانه‌اش شده بودیم به‌بهانه روز شعر و ادب. خودش می‌گفت که روزگاری همین خانه محفل مخفی شاعران انقلاب بود. سرودهای انقلابی از همین‌جا شکل می‌گرفت. در گعده‌ای ادبی که او خود تشکیلش داده بود و بعد کم‌کم جمع مستان نیز به جمعش اضافه شدند؛ سپیده کاشانی، علی معلم، شمسایی و خیلی‌های دیگر.

همسرش، خانم شکوه‌اقدس سبزواری که در این سال‌ها پابه‌پای استاد در روزهای پرالتهاب قبل و بعد از انقلاب با او همراه بوده، می‌گفت که استاد سروده‌های انقلابی‌اش را در گنجه و لابه‌لای کتاب‌ها و هر جای دیگری که آژان‌های رژیم دستشان نرسد، مخفی می‌کرد و روز بعد که سرود خوانده می‌شد، من به خود افتخار می‌کردم ... .

***

شاعر زمان خود

در میان کاروان هنر انقلاب اسلامی، شعر قافله‌سالار است. شعری که با زبان ساده، پرطنین و حماسی و واژگانی جدید، آرمان‌های ایرانی را به زنجیره نظم می‌کشد که از پس سال‌ها به روزهای آرزومندش رسیده است. شعر از این نظر اولین هنری بود که با انقلاب همراه شد و انقلابی بودن خود را ثابت کرد. هنری که رگه‌های آن را باید از دوران مشروطه و به قوت در دوره پهلوی اول و دوم جست. در میان جرگه شعرای انقلاب برخی موی‌سپیداند و حق پدری به گردن آن دارند. نمی‌توان از شعر انقلابی سخن گفت و یادی از آنها نکرد؛ مانند زنده‌یاد حسین ممتحنی، ملقب به حمید سبزواری. حسین ممتحنی متولد سال 1304 در سبزوار ملقب به حمید سبزواری است که از کودکی قریحه شعری داشت. پدرش پیشه‌وری ساده در سبزوار بود، اما پدربزرگ او دستی در شعر داشت. شاعری که به نقل از خانواده سبزواری، دیوان اشعارش را راهزنان به یغما بردند. اولین کتاب‌هایش را در دوران نوجوانی توسط یکی از کتابفروشی‌های شهر سبزوار منتشر شد، اما فصل جدید زندگی سبزواری را باید، همانند بسیاری از شاعران و هنرمندان دوره حاضر، انقلاب و آغاز فعالیت‌ها برای تغییر بدانیم.

هرگاه شعر می‌خواند تن‌مان می‌لرزید

حمید سبزواری نامش با سرودهای انقلاب گره خورده است. تأثیر او بر شعر و شاعران انقلاب بر کسی پوشیده نیست. سبزواری هم شاعر بود و هم جریان‌ساز. در فضای بسته و پر از اختناق و خفقان پهلوی، امثال سبزواری با سروده‌هایشان هم به نیروهای مبارز روحیه می‌دادند و هم قوت قلبی برای دیگر شاعران بودند. مصطفی محدثی خراسانی درباره ارزش کار سبزواری و سروده‌هایی که او در انجمن شعر می‌خواند، می‌گوید: استاد سبزواری دو مجموعه مفصل دارد که منتشر شده است؛ یک مجموعه به شعرهای پیش از انقلاب اختصاص دارد که با عنوان «سرود درد» به چاپ رسیده و دردهای روزگار خود را بیان می‌کند و دیگری، «سرود سپیده» که با مقدمه‌ای از رهبر معظم انقلاب به چاپ رسیده است. 

او ادامه می‌دهد: هنگامی که نوبت شعرخوانی سبزواری می‌شد، تن‌مان می‌لرزید از اینکه امکان دارد تا چند ساعت دیگر سر و کله ساواک پیدا شود. او در متن جریان انقلاب حضور داشت و زمینه پیروزی انقلاب را فراهم می‌کرد. به گفته خودش؛ یک تا دو ماه پنهان می‌شد و بعد فعالیت‌ها را از سر می‌گرفت. او این راه را یک‌شبه طی نکرد.

تاریخ منظوم انقلاب اسلامی

دفتر شعر سبزواری تاریخ منظوم انقلاب است. از تلاش‌های مردمی برای پیروزی انقلاب و بازگشت امام(ره) به میهن گرفته تا زمانی که انقلاب پیروز می‌شود و بعد اتفاقاتی که در تاریخ انقلاب ثبت است؛ شهادت شهیدان بهشتی و مطهری، شروع جنگ تحمیلی، ترورهای منافقان کوردل، همبستگی مردم، حماسه‌آفرینی‌های رزمندگان، رحلت امام(ره) ... او نکته‌ای را از قلم نینداخته است. سروده‌های او روزگاری در خیابان‌های شهر بر سر زبان‌ها بود و از حنجره مردم عدالت‌خواه بیرون می‌آمد و در روزگاری نیز قوت قلب رزمندگان بود. او شاعر دوران خودش بود. انقلاب اسلامی و حوادث پیرامون با اشعارش پیوند عمیق دارد.

مصاحبه‌ای قدیمی با زنده‌یاد سبزواری درباره سرودهای انقلابی

تأثیر سرود معروف سبزواری در پیروزی عملیات بیت‌المقدس

محمد گلریز که سال‌ها سابقه همکاری با سبزواری را دارد،‌ درباره شعر و اثرگذاری سروده‌های او می‌گوید: ما در زمانی به این نتیجه رسیدیم که باید به میان مردم بیاییم. مأموریت داشتم که به واژه‌هایی که مردم می‌گفتند، گوش بسپارم و بعد از این واژه‌ها در قالب سرود استفاده کنیم. واژه‌هایی مثل «الله اکبر»، «خمینی ای امام»... . توصیه می‌کرد که سرودها را در هر جایی که رفتم اجرا کنم تا مقاطع مختلف انقلاب و شخصیت‌های انقلابی را از این طریق معرفی کنیم.

او درباره سرود ماندگار «خجسته باد این پیروزی» و تأثیر آن در پیروزی در عملیات بیت‌المقدس می‌گوید: یکی از سرودهایی که جزو ماندگارترین آثار آقای سبزواری است، «خجسته باد این پیروزی» است. یک ماه قبل از عملیات بیت‌المقدس دست‌اندرکاران سفارش دادند که سرودی تولید کنیم که روح حماسی داشته باشد. ما نیز از ماجرا خبر نداشتیم. این سرود را ضبط کردیم. یکی از کارهای جالبی که در آن زمان اتفاق افتاد این بود که بر پشت ماشین‌های جنگی، بلندگوهایی نصب کردند تا در خلال عملیات این سرود پخش شود. بعدها یکی از رزمندگان به من می‌گفت که ما در صحنه رزم بودیم و بارش گلوله‌ها را احساس می‌کردیم، اما این سرود انگیزه مثبتی به ما در مقابل دشمن می‌داد.

سبزواری برای جهت‌دهی و سامان دادن به شعرهای انقلابی، با همکاری تعدادی از شاعران اقدام به تشکیل انجمن ادبی در میدان خراسان کرد؛ انجمنی که به گفته حاضران کشفیات زیادی داشت که یکی از این برکات و کشفیات، معرفی چهره‌های جدید و جوان‌تر به عرصه شعر انقلاب بود.

حسین شمسایی، از دوستان و حاضران در این شب شعرها در همین رابطه می‌گوید: جلسات فراوانی داشتیم. قبل از انقلاب آن سروده‌هایی که خوانده و ساخته می‌شد، مثل شعر «برخیزیم در هوای آزادی»، بسیاری از دانشجویان حتی دانشجویان چپی مثل نعمت آذر که بعداً از ایران متواری و از جرگه انقلابیون خارج شد، هم این شعر را می‌خواندند. بعد هم که کمیته ورود امام(ره) تشکیل شد و سروده‌های ویژه ورود امام را می‌ساختیم. در این زمان جمع‌هایی با شاعران و هنرمندانی مثل صبحدل، مرشدزاده، عباس صالحی و دیگران تمرین می‌کردیم. بعد سرود «خمینی ای امام(ره) » و «برخیزید ای شهیدان راه خدا» یا «خوش آمدی امام ما» ساخته و خوانده شد که استقبال مردمی را به همراه داشت. در این مدت استاد نزدیک به 500 سرود ساختند که اکثر آنها از سوی صدا و سیما پخش شد. استاد برای این اشعار پولی دریافت نمی‌کردند و عمده کارها دلی بود که از سر اعتقادات ایشان ساخته و خوانده می‌شد.

حتی چپ‌ها هم سرودهای آقای سبزواری را می‌خواندند

او ادامه می‌دهد: استاد سبزواری در سال‌های پس از انقلاب هم در جریان شعر انقلاب بسیار تأثیرگذار بودند. با شروع انقلاب گروه‌های روشنفکری مثل کانون نویسندگان انجمن «شب‌های گوته» را راه‌اندازی کردند و اکثر شعرای ضد انقلاب جلسات مفصلی را برگزار می‌کردند که بویی از انقلاب در آن نبود. ما بعد از انقلاب، با توجه به نیازی که در این زمینه احساس می‌شد، بلافاصله «مجمع شاعران انقلاب اسلامی» را با حضور شاعرانی مانند آقای زورق و دیگران برگزار کردیم. این شب‌شعرها کشفیات زیادی داشت، بسیاری از شاعران مانند میرشکاک، علی معلم و ... محصول آن شب شعر اولیه بود که در میدان خراسان برگزار شد. دومین شب شعر در حسینیه ارشاد برگزار شد و بعد حوزه هنری تشکیل شد و پایگاهی برای هنر انقلاب شکل گرفت. همه شعرایی که امروز برای عرصه شعر حرف دارند و به قول رهبر معظم انقلاب، کلام محکم آنها انقلاب را بیمه می‌کنند، از همین زمان فعالیت خود را آغاز کردند. جلسات فراوانی داشتیم.

آخرین شعرخوانی زنده‌یاد سبزواری در محضر رهبر انقلاب

سبزواری بی‌ادعا بود. ساده و مخلص. می‌گفت این شعرها را خدا بر زبانم جاری می‌کند. هرچند او نخستین نفری نبود که برای انقلاب سرود، اما بسیاری او را پدر شعر انقلاب می‌دانند؛ پیرمرد چشم کاروان شعر انقلاب بود. او سال گذشته در 22 خردادماه چشم از جهان فروبست.

انتهای پیام/