کاهش فروش نشر دیجیتال در کانادا و آمریکا/ آیا بازار جهانی نشر الکترونیک از سکه می‌افتد؟
تازه‌ترین آمارهای دولت کانادا حکایت از کاهش ۱۷ درصدی فروش کتاب الکترونیک در سال ۲۰۱۶ دارد، آماری که در کنار کاهش فروش نشر دیجیتال در آمریکا نگرانی‌هایی را بابت غروب بازار جهانی نشر الکترونیک ایجاد کرده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، در دنیای مدرن امروز نقش و نگارهای زیادی در کتاب و کتابخوانی پدیدار گشته و این عرصه دستخوش تغییرات زیادی شده است. در این دوران که جهان به سمت دیجیتالیزم پیش رفته است و دامنه پرشیب آن تمام دنیای پیش روی خود را درنوردیده است کتاب و کتابخوانی هم با پدیده‌های جدید کتاب الکترونیک روبرو شده است.
دنیای نشر دیجیتال به ویژه در کشورهای آمریکا و کانادا آن‌چنان مرزهای نشر سنتی را در نوردیده است که امروزه چاپ کتاب به شکل سنتی آن در این جوامع بسیار کمرنگ شده است، از همین روست که چند سالی است با رشد نرم‌افزارهای دیجیتال کتابخوانی این نگرانی که چاپ کتاب به شکل سنتی از میان برود افکار عمومی را به خود مشغول کرده است. در ایران نیز با وجود رشد کتابخوانی دیجیتال و نشر دیجیتال هر چند بسیار دیرتر از رشد جهانی، این نگرانی چند سالی است که ایجاد شده و بیم آن می‌رود که چاپ کتاب سنتی از میان برداشته شود. البته طیف مقابلی نیز وجود دارد که چاپ دیجیتال را مکمل چاپ سنتی کتاب می‌داند. اما تازه‌ترین آمارهای جهانی چیز دیگری را نشان می‌دهد.
گزارش سالانه دولت کانادا از وضعیت چاپ و نشر دیجیتال که اخیرا‌ً منتشر شده است، نشان می‌دهد که فروش دیجیتالی شامل کتابهای الکترونیکی و صوتی در سال 2016 17 درصد کاهش داشته است. این آمار نسبت به فروش دیجیتالی در دیگر بازارهای انگلیسی زبان نیز نسبتاً پایین است.
کاهش فروش کتابهای دییجتال در بازار کانادا در حالی اتفاق افتاده است که دولت این کشور در سال‌های اخیر ناشران را به ویژه ناشران کوچکتر را به تولید کتابهای دیجیتالی و صوتی تشویق کرده است و حجم قابل توجهی از درآمد ناشران نیز از فروش نسخه‌های الکترونیکی کتاب بوده است.
اینکه چرا فروش کتابهای اکترونیکی در کانادا که به عنوان پرچمدار تولید ایبوک‌ها در جهان به شمار می‌رود، کاهش یافته است، دلایلی متعددی می‌تواند داشته باشد.
امین نادری: استفاده از سخت‌افزار نامناسب فروش نشر دیجیتال را کاهش داده است
امین نادری مدیر بخش الکترونیکی انتشارات سوره مهر در این زمینه می‌گوید: سهم بازار نشر الکترونیک در کشورهایی همچون کانادا یا انگلیس و آمریکا حدود 50 درصد از بازار کلی صنعت نشر است و عادت مطالعه الکترونیک کاملاً در میان این جوامع، نهادینه شده است. اما کاهش فروش کتابهای الکترونیک در سال گذشته در چند کشور توسعه یافته می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، ولی قطعاً یکی از مهمترین دلایل، استفاده از سخت‌افزار نامناسب از قبیل تبلت‌ها و موبایل ها جهت مطالعه الکترونیک است، طبعا خیره شدن به صفحه نمایش یک تبلت یا موبایل جهت مطالعه آن هم علاوه بر ساعت‌ها گشت و گذار در شبکه های اجتماعی و ارتباطی، کار دشواریست. هر چند که استفاده از کتابخوان های الکترونیکی در این کشورها رایج است اما همچنان بخش قابل توجهی، از تبلت یا موبایل برای مطالعه استفاده می‌کنند.
نشر الکترونیک در مقطع کنونی مکمل نشر سنتی است
وی ادامه داد: متاسفانه همچنان بسیاری از ناشران، نشر الکترونیک را رقیبی برای بازار کتاب های چاپی می‌دانند؛ در حالی که نشر الکترونیک در مقطع کنونی مکمل نشر سنتی بوده و فرصت مغتنمی برای ناشران در جهت افزایش سهم بازار ایجاد کرده است. ناشران سراسر دنیا از این فرصت استفاده می‌کنند. متاسفانه برخی بر این باورند که دنیای نشر باید راهش را از نشر دیجیتال جدا کند ولی عملاً ممانعت در برابر انقلاب دیجیتال غیر ممکن به نظر می‌رسد.
نادری تصریح کرد: بسیاری از قابلیت‌‌های موجود در نشر الکترونیک در کتابهای چاپی وجود ندارد. اپلیکیشن های کتاب با امکان جست و جو و ...، کتاب های تعاملی، و حتی کتاب های گویا امکانات مطلوبی را برای مخاطب فراهم می‌کند. آمارها نشان می دهد در سال 2014، بازار جهانی کتاب های صوتی ارزش 2.6 میلیارد دلاری داشته است. در همین کشور خودمان شاهد افزایش چشمگیر، تولیدات ،فروش و سامانه‌های عرضه کتاب های گویا هستیم. بنابراین باید گکفت، نشر الکترونیک مکمل نشر چاپی بوده و بازارهایی بکر و قابل توجهی را برای ناشران فراهم آورده، امید است با طراحی و برنامه ریزی مناسب، نهایت استفاده را از فرصت پیش آمده ببریم.
شحنه تبار: نسخ الکترونیکی رشد قارچ‌گونه نویسندگان خودناشر را موجب شد
افشین شحنه‌تبار مدیر انتشارات ایرانی ـ انگلیسی شمع و مه کاهش فروش کتاب الکترونیک را یک خبر خوب می‌داند و می‌گوید: خوشنودی من از کم شدن فروش نسخه‌های الکترونیکی که البته در تمام دنیا در حال اتفاق افتادن است، دلایل خاص خود را دارد. ورود نسخ الکترونیکی که توسط آمازون و «بارنز اند نوبل» باب شد، باعث رشد قارچ‌گونه نویسندگان خود ناشری شد که می پنداشتند هر نوشته‌ای داستان است و قابل چاپ. در اصل همین افت کیفیت نوشتاری در کتب الکترونیکی خود یکی از دلایل کاهش فروش و از بین رفتن جاذبه اولیه بوده است. در صورتی که مخاطب واقعی کتاب می‌داند هنوز نویسنده خوب برای ناشر واقعی جذاب است و آنها را ترغیب به چاپ اثرشان می‌کند. جدای اینکه تمام ناشران خوب علاوه بر چاپ افست اثر، فرمت‌های دیگر آن را نیز در اختیار می‌گذارند.
تبلت، دستگاه کیندل، نوک و بقیه این آثار هیچ گاه باعث پیشرفت ادبیات نخواهد شد
وی ادامه می‌دهد: هر چقدر مردم امروز دنیا را از این وسیله‌های الکترونیکی دور کنیم، حتی برای ساعتی در روز مطمئن باشید اول خدمت به خودشان و بعد به ادبیات کردیم.
تبلت، دستگاه کیندل، نوک و بقیه این آثار هیچ گاه باعث پیشرفت ادبیات نخواهد شد، چون جنس آن بی روح و بی احساس است. البته قابل پیش بینی بود که این موج ترسناک نسخ الکترونیکی بزودی جذابیت اولیه خود را از دست خواهد داد. در هر صورت نمی‌شود منکر محسنات این فرمت هم شد و باور داریم در کنار نسخه چاپی نقش لازم و ملزوم را بازی خواهد کرد.
عادل طالبی کارشناس حوزه بازاریابی نشر با طرح این سوال که مخاطب ایرانی که عادت به پول دادن برای محصول غیر ملموس ندارد، آیا به کتابهای دیجیتال روی خوش نشان خواهد داد؟ می‌گوید: طبق آمار رسمی در آمریکا و کانادا (North America) که بالاترین درصد ابزارهای مطالعه دیجیتال را دارند، فروش نسخه‌های کتاب دیجیتال حدود 19 درصد کاهش داشته است، بنابراین باید گفت، علاقه به خرید ابزارهای دیجیتال کتاب خوانی نیز به شدت کاهش داشته و از 23 درصد در سال 2011 به 7.1 درصد در پایان سال 2016 رسیده است.
وی ادامه می‌دهد: آمار خرید تبلت در آمریکا از سال 2010 که فقط 4 درصد در آمریکا تبلت داشتند، در سال 2015 از مرز 45 درصد گذشته است. اما در ایران خرید تبلت حدود 13 تا 17 درصد برآورد می‌شود که حداقل یک سوم نرم جهانی است.
نادری: درآمدزایی 38 میلیاردتومانی کافه بازار از فروش اپلیکیشن
امین نادری البته معتقد است که ایرانی‌ها نیز روی خوشی به بازارهای نشر دیجیتال نشان داده‌اند، وی می‌گوید: به عنوان مثال کافه بازار 38 میلیارد تومان از محل فروش اپلیکیشن‌های خود را درآمدزایی کرده است.تنها در نوروز 95، رقمی در حدود 3/2 میلیارد تومان اپلیکیشن از کافه بازار خریداری شده است. امروز فیدیبو و طاقچه نیز فروش قابل توجه و رو به رشدی دارند.
طالبی اما این آمار را راضی‌کننده نمی‌داند و می‌گوید: این درست که فروش کافه بازار از اپلیکیشن‌های خود 38 میلیارد تومان است. اما ما چند میلیون جمعیت داریم؟ 80 میلیون؟ درآمد سرانه چفدر است؟ حدود 5 هزار دلار با ارزش خرید حدود 17 هزار دلار. کشورهای دیگری که با این توان خرید (یعنی 17 هزار دلار) هستند، چقدر هزینه برای خرید محصول دیجیتال می کنند؟
وی می‌افزاید: اینجا نقش فرهنگ در رفتار مصرف کننده مشخص می‌شود. آن موقع است که مجبوریم بپذیریم به جای هدر دادن بودجه دولت با طرح‌های عصرانه، صبحانه، عیدانه، شبانه، تابستانه و پاییزانه برای کتاب، باید برای تشویق به مطالعه و فرهنگ سازی خرج کنیم.
مخاطب جهانی از نشر دیجیتال زده شده است
طالبی تصریح می‌کند: نکته مهم دیگری نیز وجود دارد، در اروپا از سال گذشته و در آمریکا در همین 2016 اتفاقی رخ داد و آن زده شدن مخاطبان از تکنولوژی‌های دیجیتال و تلاش برای بازگشت به سنت‌ها و دوری از ابزارهای دیجیتال است که باید به تدریج منتظر آن در یکی دو سال آینده در ایران هم باشیم. فقط آنها نقطه اوج بسیار خوبی را در حوزه مطالعه دیجیتال تجربه کردند اما ما به آن نقطه اوج مناسب برای خودمان نرسیدیم.
نادری اما معتقد است که صنعت نشر الکترونیک در ایران، در ابتدای راه خود است، وی می‌گوید: طبق اخباری که بنده دارم به زودی عرضه سخت افزارهای کتابخوان با پوشش رسم الخط فارسی توسط یکی از سامانه‌های کتاب الکترونیکی داخل کشور آغاز می شود. همچنین اپراتورهای موبایل نیز ورود جدی به این صنعت داشته‌اند و در قالب خدمات ارزش افزوده موبایل vas در این راه برنامه‌های متعددی دارند.
طالبی برخلاف نادری چندان به آینده نشر دیجیتال در ایران خوشبین نیست، او معتقد است اگر صنعت دیجیتال در غرب رشد خاص داشت، برای این بود که اکوسیستم نشرشان و بازاریابی سنتی‌شان درست و ایده آل بود. فضای دیجیتال برای پر کردن گپ مطالعاتی وارد شد و در آن فضای خالی رشد کرد. اما ما اکنون در حوزه نشر، در حوزه محتوا، در حوزه شناخت مخاطب، در حوزه کیفیت (چه محتوا، چه چاپ، چه طراحی جلد، چه فونت، چه صفحه آرایی و ...) همه جا به بلوغ نرسیده‌ایم. این است که نباید خیلی هم انتظار داشته باشیم ، نشر دیجیتال بیاید مشکلات ما در چاپ و نشر سنتی را پوشش بدهد. به نظر من بلوغ در حوزه نشر سنتی لازمه رشد نشر دیجیتال است.
وی می‌گوید: اکنون برخی ناشران در حوزه کودک و نوجوان، با رعایت قواعد مشخصی مثل کیفیت محتوا، کیفیت ترجمه، کیفیت جلد، کیفیت متریال، ایجاد ارتباط با مخاطب و مشتری و ... به سرعت در حال رشد هستند و جای خالی نوآوری توسط ناشران سنتی قدیمی را به سرعت پر می‌کنند. این‌ها می‌توانند یکی دو سال بعد پایه‌های نشر دیجیتال حوزه کودک و نوجوان را هم بریزند.با این وجود، ما با آن مدینه فاضله ای که در آمریکا و اروپا درباره کتاب شاهدش بودیم و زمینه ساز رشد نمایی در حوزه مطالعه دیجیتال بودیم خیلی فاصله داریم.
به هر روی صنعت نشر دیجیتال با تمام افت و خیزهایی که داشته است، امروز خواهان بسیاری در دنیا دارد، هر چند بر خلاف ادعایی که سال‌ها پیش از این مبنی بر از میان رفتن کتابهای کاغذی در سایه نشر دیجیتال وجود داشت، هنوز هم هستند، انسان‌هایی که کتاب را با عطر کماغذ و سرب می‌پسندند و در آن غرق می‌شوند.
گزارش از سمیرا شاهقلی
---------
انتهای پیام/