واکنش شبهه‌برانگیز شرکت کانسار خزر به گزارش تسنیم
در حالی که انتقاد خبرگزاری تسنیم متوجه بی‌تفاوتی مسئولان محیط زیست گلستان نسبت به هشدارهای کارشناسان در رابطه با ورود پساب حاوی اسید و عناصر رادیواکتیو به تالاب اینچه بود، به جای پاسخگویی این مسئولان جوابیه‌ای از یک شرکت صنعتی به خبرگزاری تسنیم رسید.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، به دنبال انتشار گزارش روز شنبه این خبرگزاری، تحت عنوان "تخلیه پساب حاوی اسید و عناصر نامتعارف در تالاب اینچه" که مستند به اسنادی مبنی بر سرریز شدن پساب آلوده به اسید و عناصر پرتوزا توسط یک کارخانه تولید ید، به تالاب اینچه واقع در استان گلستان بود، شرکت کانسار خزر، با ارسال نامه‌ای به خبرگزاری تسنیم، خواهان انتشار پاره‌ای توضیحات شد. در حالی که انتقاد گزارش تسنیم متوجه بی‌تفاوتی اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان نسبت به هشدارهای کارشناسان در رابطه با ورود پساب حاوی اسید و عناصر غیرمتعارف به تالاب اینچه بوده است، سکوت این اداره و پاسخگویی شرکت کانسار خزر به نیابت از مسئولان محیط زیست تامل‌برانگیز است.
هر چند با توجه به عدم درج نام شرکت کانسار خزر در گزارش تسنیم، این خبرگزاری ملزم به انتشار توضیحات شرکت مذکور نیست اما به منظور تنویر هر چه بیشتر افکار عمومی، این توضیحات که در 9 مورد تنظیم شده و پرسش‌هایی جدید را پیش می‌کشد، در ادامه منتشر شده و هر مورد به تفکیک توسط خبرگزاری تسنیم مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
کانسار خزر: در تاریخ 03/04/96 گزارشی با عنوان تخلیه پساب حاوی اسید و عناصر نامتعارف در تالاب اینچه به همراه برخی نامه‌های اداری و محرمانه در خبرگزاری تسنیم منتشر شد از آن خبرگزاری انتظار بود که در بازگو کردن یک گزارش فقط به گفته‌های فردی که نمی‌خواهد نامش فاش شود بسنده نکند و از مدیریت این شرکت نیز قبل از انتشار گزارش توضیح بخواهد تا در یک فضای آزاد به حقیقت امر نزدیک شود و باعث نشود شرکتی را که به صورت انحصاری در کشور فعالیت تولیدی می‌کند و محصولات آن علاوه بر تامین نیاز داخل به کشورهای مختلف صادر می‌شود و اشتغال پایدار در منطقه محروم اینچه ایجاد کرده است در سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال با انتشار اخبار غیرواقعی فعالیت تولیدی و صادراتی شرکت را با چالش مواجه کند. لذا مدیریت این شرکت در جواب مسائل مطرح شده موارد ذیل را به منظور روشن شدن اذهان خوانندگان محترم ارائه می‌دارد.
تسنیم: بر خلاف اظهارات شرکت کانسار خزر، گزارش خبرگزاری تسنیم، بر اساس گفته‌های "فردی که نمی‌خواهد نامش فاش شود" تنظیم نشده بلکه این گزارش مستند به اسناد و گزارش‌هایی است که به امضای کارشناسان ذیصلاح رسیده است و نامشان در دسترس خوانندگان قرار دارد. آنچه به نقل از یک منبع آگاه عنوان شده، بی‌توجهی اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان به هشدار این کارشناسان است که قاعدتاً خلاف این ادعا را تنها و تنها اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان خواهد توانست با ارائه مستندات، اثبات کرده و طی جوابیه‌ای در اختیار خوانندگان قرار دهد.
کانسار خزر: 1. پساب خروجی شرکت پس از خنثی‌سازی و در حد استانداردهای زیست محیطی به دریاچه اینچه وارد می شود و اسیدی بودن پساب ورودی به دریاچه صحت ندارد. اگر پساب خروجی این واحد اسیدی و در طول سالیان زیاد وارد تالاب شده است در حال حاضر باید این دریاچه دارای PH اسیدی باشد. که واقعیت موجود این ادعا را تائید نمی کند. ذکر عنوان پساب نزدیک به اسید خالص کذب محض است زیرا سیال نزدیک به اسید خالص را به جای تخلیه به تالاب به صنایع دیگر می‌توان فروخت و آن را به سرمایه تبدیل کرد در حال حاضر آنچه در دریاچه اینچه وجود دارد آب است نه اسید و آنچه وارد آن می‌شود آب شور منطبق بر پارامترهای زیست محیطی است.
تسنیم: چنانچه در مستندات منتشر شده در گزارش تسنیم مشاهده می‌شود، اسیدی بودن پساب ورودی به دریاچه طی سال‌های اخیر بارها توسط کارشناسان محیط زیست ثبت و گزارش شده است. اما در گزارش تسنیم ادعا نشده است که کارخانه کانسار خزر به طور مستمر پسابی اسیدی را به تالاب اینچه وارد می‌کند. بلکه ورود پساب اسیدی کارخانه به تالاب به دفعات و به ویژه در مواقعی که اندازه‌گیری اسیدیته، مستقل از آزمایشگاه معتمد سازمان حفاظت محیط زیست و بدون اطلاع قبلی کارخانه توسط کارشناسان بخش‌های مختلف اداره کل محیط زیست گلستان اندازه‌گیری شده، به ثبت رسیده است. این توجیه که در صورت ورود مواد اسیدی، در حال حاضر این تالاب باید آبی اسیدی شد نیز پذیرفتنی نیست زیرا اسیدیته در زمره شاخص‌های آلاینده‌ای است که پس از آسیب به محیط زیست و موجودات زنده، با گذشت زمانی نسبتاً کوتاه در محیط به تعادل رسیده و قابل ردیابی نخواهد بود. لذا آن چه کانسار خزر، به عنوان گواه واقعیت موجود در این رابطه یاد می‌کند فاقد اعتبار است.
کانسار خزر: 2. این شرکت بر اساس مجوز صادر شده از طرف اداره کل حفاظت محیط زیست استان به تخلیه آب به این دریاچه مبادرت کرده و هرگز در این مورد بدون هماهنگی محیط زیست اقدامی نکرده است نتایج آزمایشگاه معتمد و گزارش‌های اداره کل محیط زیست از استاندارد بودن پارامترهای زیست محیطی این شرکت و تحت کنترل بودن آن حکایت دارد و عنوان تخلیه آب‌های اسیدی به تالاب اغراقی بی‌رحمانه است.
تسنیم: از اتفاق در گزارش خبرگزاری تسنیم بی‌آنکه اشاره‌ای بر فعالیت شرکت کانسار خزر بدون هماهنگی اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان شده باشد، این اداره به دلیل بی‌توجهی به هشدار کارشناسان مبنی بر ورود پساب حاوی اسید و عناصر رادیواکتیو به تالاب توسط شرکت کانسار خزر و مسامحه با آن شرکت مورد انتقاد قرار گرفته است. لذا همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان است که به عنوان نهاد مورد انتقاد در گزارش فوق باید با انتشار جوابیه‌ای مستند به اسناد قابل قبول، توضیحی برای بی‌توجهی به گزارش‌های کارشناسان در زمینه ورود اسید و اعناصر رادیواکتیو به تالاب اینچه، ارائه کند. بنابراین توضیحات موکد شرکت کانسار خزر مبنی بر انجام هماهنگی‌های لازم با اداره کل محیط زیست استان گلستان بی‌معناست چرا که اصل این هماهنگی‌هاست که در گزارش تسنیم، شبهه برانگیز دانسته شده است.
کانسار خزر: 3. لوله خروجی پساب از جنس بتن (پایه سیمان) است از آنجا که این بتن به شدت به پساب اسیدی حساس بوده لذا در صورت عبور پساب اسیدی این لوله به شدت دچار خوردگی می‌گشت بازرسی از لوله بتنی که پساب از آن عبور می‌کند ادعای آن خبرگزاری را تأیید نمی‌کند.
تسنیم: لوله‌های بتنی مخصوص انتقال فاضلاب از نوعی بتن ویژه با مقاومت بالا نسبت به اسیدیته ساخته می‌شوند. لذا در برابر پساب یا فاضلاب اسیدی که‌گاه به‌گاه وارد آن می‌شوند مقاومت بالایی دارند. در واقع، بتن تیپ ASTM V همراه برخی افزودنی‌های شیمیایی، بتن را به طور نسبی در برابر اسید مقاوم می‌کند.
کانسار خزر: 4. سیستم آنلاین PH متر برای پساب این شرکت در سال 93 به بهره‌برداری رسید. این سیستم هر یک ساعت یک رکورد را با دستگاه GPRS موجود به محیط زیست ارسال می‌کند این سیستم کاملاً منطبق بر وضعیت PH موجود رکورد ثبت می کند. علاوه بر این سیستم، پایشOnline داخلی این واحد در هر یک دقیقه رکورد ثبت می کند و از ابتدای سال 95 تا امروز این رکوردها موجود است در طول 5 سال گذشته و هر سال دهها بار توسط کارشناسان محیط زیست و آزمایشگاه معتمد از خروجی پساب نمونه‌برداری انجام شده و در طول این مدت مشکلی به لحاظ PH یا همان نرخ اسیدیته آب خروجی وجود نداشت و مقدار اعلام شده درباره PH پساب این شرکت ناشی از کالیبره نبودن دستگاه پرتابل PH متر محیط زیست استان در موقع اندازه گیری بوده است که طی نامه شماره 527/95 مورخ 6/11/95 به محیط زیست گلستان اعلام شده بود و نگارنده گزارش همان یک مورد که هنوز درباره آن بحث وجود دارد را دلیل فریب محیط زیست توسط این شرکت تلقی می‌کند. به نظر این شرکت این نحوه نتیجه‌گیری کاملاً مغرضانه و جهت رسیدن به برخی اهداف غیر زیست محیطی است. خاطرنشان می‌شود در حال حاضر پرندگان زیادی در جزایر این تالاب به زاد و ولد می‌پردازند و فیلم مستند در CD پیوست از حضور بی‌سابقه پرندگان برای زاد و ولد در این تالاب حکایت می‌کند به طوری که رصد گروه پرنده شماری در محیط زیست استان این مورد را تأیید می‌کند. بنابراین عنوان نابودی پرندگان در تالاب اینچه به هیچ وجه صحت ندارد بلکه تعداد حضور آنها به علت وسعت دریاچه افزایش یافته است.
تسنیم: شدت اسیدی بودن پساب کارخانه مزبور دستکم در مواقعی که کارشناسان محیط زیست به طور سرزده مورد سنجش و گزارش قرار داده‌اند، مؤید وضعیت نابسامان مدیریت آلاینده‌های محیط زیست است. در این رابطه، کارشناسانی که نامشان ذیل گزارش‌ها درج شده، تأیید کرده‌اند که میزان اسیدیته و عوامل محیطی پساب این کارخانه به وسیله دستگاه‌های قابل حمل و قبلاً کالیبره شده و در مواردی با دو دستگاه گوناگون مورد اندازه‌گیری قرار گرفته و هر گونه ادعای کارخانه در این خصوص اتهام غیر‌موجه و قابل پیگرد است. همچنین در هیچ موردی ادعا نشده است که اسید خالص به محیط سرریز می‌شود؛ بلکه برای معرفی بهتر شدت آلودگی، از عبارت "پساب نزدیک به اسید خالص" استفاده شده است که نتایج اندازه‌گیری‌های صورت گرفته نیز آن را تأیید می‌کند. نتایجی که با گزارش‌های سامانه پایش آنلاین کارخانه کانسار خزر کمترین قرابتی ندارد.
از سوی دیگر حضور پرندگان در محیط تالاب اینچه و زادآوری آنها را نمی‌توان توجیهی بر عدم آلایندگی کارخانه دانست. حضور پرندگانی که تالاب اینچه را برای تولید مثل انتخاب می‌کنند نه وابسته به آب شور این تالاب است و نه به دلیل یافتن خوراک برای خود و جوجه‌هایشان. حضور این پرندگان تنها به دلیل ارزش پناهگاهی این تالاب است در حالی که آب و غذای آنها از تالاب‌های اطراف تامین می‌شود. لذا ساخت فیلم از حضور پرندگان در محیط این تالاب و بهره‌برداری تبلیغاتی از آن به عنوان گواهی بر عدم وجود آلودگی، شائبه تلاش برای فریب افکار عمومی، کارشناسان و برخی مدیران را به وجود می‌آورد.
کانسار خزر: 5. در رابطه با ادعای وجود مواد پرتوزا در پساب این شرکت خاطرنشان می‌شود بررسی، نمونه‌برداری، سنجش و نتیجه گیری در این رابطه فقط در صلاحیت سازمان انرژی اتمی ایران است افرادی که نمی‌خواهند نامشان فاش شود صلاحیت بررسی و اظهار نظر در باب این موضوع را ندارند. سازمان انرژی اتمی بر اساس وظیفه خویش دو بار برای نمونه‌برداری از کلیه مناطق کارخانه، پساب خروجی و آب ورودی و حتی بستر دریاچه اقدام کرده است. مطمئن باشید اگر فعالیت این کارخانه به لحاظ وجود مواد پرتوزا، جامعه و محیط زیست را در معرض خطر و تهدید قرار دهد سازمان انرژی اتمی راساً اقدام می‌کرد و نگرانی کارشناسی که نمی‌خواهد نامش فاش شود کاملاً بی‌مورد و بی‌اساس است. از طرف دیگر طبق نتیجه آزمون ارائه شده میزان مواد پرتو زا پائین‌تر از حد آشکار‌سازی دستگاه‌ها بوده یعنی در آب خروجی این شرکت که بیش از 9/99% کل خروجی را تشکیل می‌دهد مشکلی وجود ندارد. لازم به ذکر است عدم اعلام نتایج توسط انرژی اتمی به محیط زیست یا کارشناسی که نمی‌خواهد نامش فاش شود به عهده این شرکت نیست. از طرف دیگر این سوال پیش می‌آید مگر قبل از فعالیت این شرکت در کف این تالاب رسوب وجود نداشته است؟ و آیا این رسوبات قبل از فعالیت این شرکت به لحاظ پرتو زایی مورد سنجش قرار گرفته که امروز بتوان مقایسه درست انجام داد. آیا بهتر نیست به مشکلات بزرگ زیست محیطی که در حیطه صلاحیت است بپردازیم و اظهار نظر درباره پرتوزایی را طبق قانون به سازمان دارای صلاحیت آن که سازمان انرژی اتمی است واگذار کنیم؟
تسنیم: بدون شک، تأیید آلودگی به مواد پرتوزا در صلاحیت سازمان انرژی اتمی است و به همین دلیل گزارش تسنیم مبنی بر وجود مواد رادیو اکتیو در پساب کارخانه، نه به نظر "کارشناسی که نمی‌خواهد نامش فاش شود" بلکه به گزارش سازمان انرژی اتمی مستند شده است. اما سوال اینجاست که با وجود دو گزارش این سازمان مبنی بر وجود مواد پرتوزا در نمونه‌های گرفته شده از محیط تالاب اینچه، چرا این سازمان به استعلام نظر اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان پاسخی صریح نمی‌دهد تا ابعاد آلودگی یا عدم آلودگی این منطقه به مواد پرتوزا روشن شود. در واقع، مخاطب انتقاد تسنیم، سازمان انرژی اتمی و اداره کل محیط زیست استان گلستان هستند؛ یکی به دلیل عدم پاسخگویی به استعلام و دیگری به دلیل عدم پیگیری استعلام خود.
بنابراین پاسخگویی کانسار خزر، به نیابت از سوی این دو سازمان نه تنها بی‌معناست بلکه این شبهه را ایجاد می‌کند که آیا دخالت شرکت کانسار خزر به عنوان شرکت مظنون به وارد کردن پساب حاوی عناصر رادیو اکتیو به تالاب، در پاسخگویی به نیابت از سوی سازمان انرژی اتمی و اداره کل محیط زیست گلستان می‌تواند با سکوت و عدم پیگیری موضوع از سوی این دو نهاد در ارتباط باشد؟ آیا ورود پسابی حاوی اسید و عناصر رادیواکتیو به یک تالاب، از نظر شرکت کانسار خزر آن‌قدر کوچک و بی‌اهمیت است که این شرکت، رسانه‌ها را علی‌رغم رسالتی که در راستای شفاف‌سازی بر عهده دارند، فاقد صلاحیت درباره بررسی یک پرونده مشکوک و مستند دانسته و به پرداختن به مشکلات بزرگ زیست محیطی دعوت می‌کند؟ آیا دخالت در امور رسانه‌ها هم اخیراً به دخالت‌های این شرکت در فعالیت‌های نهادهای دیگر اضافه شده است؟
کانسار خزر: 6. در رابطه با ادعای پیش روی آب تالاب به سمت خشکی و زیر آب رفتن مراتع باید در نظر داشت. طبق قانون تعیین حدود دریاچه و حریم تالاب در صلاحیت وزارت نیرو و یا نماینده آن یعنی شرکت آب منطقه‌ای استان است که طبق نامه شماره 5565/336/95/ص مورخ 14/04/1395 حدود و حریم آن را 960 هکتار عنوان کرده است در حالی که وسعت فعلی این دریاچه کمتر از حدود اعلام شده است. بنابراین زیر آب رفتن مراتع و از بین رفتن آن بر اساس نامه صدرالاشاره وجاهت قانونی ندارد.
تسنیم: طبق نامه‌ای که در گزارش تسنیم منتشر شده، مدعی پیشروی آب تالاب به سمت خشکی، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوده است که طبق پیگیری‌های انجام شده، تا کنون گزارشی مبنی بر رفع دغدغه اداره منابع طبیعی در این خصوص اعلام نشده است.
کانسار خزر: 7. در گزارش عنوان شده است که پساب کانسار باعث افزایش شوری تالاب شده است در حالی که قبل از فعالیت این شرکت تالاب اینچه در ردیف شورترین تالاب‌های استان بوده است تصویر نمکزار این دریاچه در زمان عدم فعالیت شرکت موجود است. حتی مقاله علمی در این‌باره که توسط یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه منابع طبیعی استان نوشته شده است که مقادیر اندازه‌گیری شده نشان می‌دهد آب این دریاچه بسیار شورتر از تصور و لذا شوری آن از پساب خروجی شرکت بیشتر است به عبارت دیگر کانسار خزر کمک کرده است تا این دریاچه در ماه‌های گرم سال به جای نمکزار دارای آب باشد.
تسنیم: قطعاً تالاب اینچه از ابتدا شور بوده است اما اینکه تالاب همواره شور بوده، شورتر شدن آب تالاب را در نتیجه تخلیه مستمر شورابه توسط کارخانه کانسار خزر نقض نمی‌کند؟
کانسار خزر: 8. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که روباه ترکمنی تپه‌های منطقه را برای زیستگاه انتخاب می‌کند در حالی که دریاچه همواره در بخش‌های دارای شیب کم و هموار پیشروی می‌کند و از نظر این شرکت این مورد که پیشروی دریاچه باعث نابودی زیستگاه روباه ترکمنی است خلاف واقع است. وجود سگ‌های گله و دامداران سنتی در منطقه خطری بیشتری را برای کاهش این گونه به همراه دارد.
تسنیم: در رابطه با روباه ترکمنی نیز اظهارات و تصاویری که کارشناسان حیات وحش نشان می‌دهد که دقیقاً مهمترین زیستگاه‌های این گونه رو به نابودی در کشور ما با عرصه‌های اطراف تالاب اینچه و موقعیت استقرار این کارخانه و با زمین‌هایی مورد نظر کارخانه برای طرح توسعه آتی‌اش همپوشانی دارد. همان گونه که در تصاویر زیر مشاهده می‌شود لانه مورد نظر روباه ترکمنی تنها حدود 2 کیلومتر با سرریز پساب آب شرکت کانسار خزر که رو به افزایش است، فاصله دارد. همچنین به گفته سیاوش روشنیان، عکاس این تصاویر، لانه این روباه از قسمت شرقی تنها 300 متر با چاه جدیدی که شرکت کانسار خزر به حفاری آن مشغول است فاصله دارد. لذا اظهارات شرکت کانسار خزر در این رابطه وارونه جلوه دادن حقیقت است.
کانسار خزر: 9. حداقل در طول سده اخیر هیچگونه ماهی در دریاچه اینچه به دلیل شوری زیاد و استرس محیطی بالا حضور نداشته است عنوان تالاب اینچه زیستگاه گونه‌هایی چون اورنج، کولی سیم پرک و شیشه ماهی احتمالاً از طرف کارشناس یا کارشناسانی که نمی‌خواهند نامشان فاش شود کذب محض بوده و نشان از عدم اطلاع کافی این افراد از تاریخ و حیات این دریاچه دارد.
تسنیم: معرفی تالاب در بخش پایانی گزارش تسنیم، مجموعه اطلاعاتی است به نقل از یکی وب‌سایت‌های معتبر زیست‌محیطی که با توجه به گذشت زمان از انتشار مطلب مذکور می‌توان نتیجه گرفت ماهیان نامبرده شده روزی در این تالاب مشاهده شده و اکنون به دلایل مخلتف مانند آرتمیا که از مهمترین زیستمندان آبی تالاب محسوب می‌شده از بین رفته‌اند. چه آنکه کارشناسان، وجود این ماهیان در تالاب‌های مجاور از جمله آلاگل و آلماگل را در زمان کنونی تأیید می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، اسنادی که روز شنبه به این خبرگزاری رسید، حکایت از سرریز شدن پسابی به شدت اسیدی و حاوی عناصر نامتعارف در تالاب اینچه در استان گلستان دارد. پسابی که در سایه سکوت اداره کل محیط زیست استان گلستان، اکوسیستم منطقه را رفته‌رفته به کام مرگ می‌کشاند.
انتهای پیام/
