گزارش تسنیم از چاپ و فروش افست کتابهای ایران در کشورهای همسایه/قاچاق کتاب ایران در پاکستان
قاچاق کتاب و بازار سیاه نشر تنها اختصاص به داخل کشور ندارد، گزارش‌ها حاکی از این است که در کشورهای همسایه نیز چوب حراج بر آثار ایرانی زده‌اند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، حجم 10 میلیاردی صادرات کتاب از ایران به افغانستان در سال‌های ابتدایی دهه 90 ، این کشور را تبدیل به یک بازار بالفعل برای نشر ایران کرده بود، بازاری که اگر به درستی رصد می‌شد، می‌توانست، علاوه بر سودهای سرشار اقتصادی، به مراتب از نظر فرهنگی و حتی سیاسی تأثیرگذاری قابل توجهی را به همراه داشته باشد.
هرچند در جریان مهمان ویژه شدن افغانستان در بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب تهران توجه به بازار کتاب ایران در افغانستان افزایش پیدا کرد و حتی هیئتی از کارشناسان نشر و نویسندگان ایرانی به همراه معاونت فرهنگی ارشاد به این کشور سفر کردند، اما با وجود امضای تفاهم‌نامه‌ای میان دو طرف این تفاهم‌نامه تاکنون چندان رنگ و بوی اجرایی در میان دو طرف نگرفته است.
اجمل عازم رئیس اتحادیه ناشران افغانستان در جریان حضور افغانستان به عنوان مهمان ویژه بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب تهران به این بازار 10 میلیاردی اشاره کرده و گفته بود: واردات 10 میلیارد تومانی کتاب از ایران به افغانستان نیازمند ساماندهی است و این نیازمند یک مدیریت خوب در تهران است، در تهران باید مدیریت شود که چگونه کتاب وارد افغانستان شود. اکنون خروج کتاب از ایران کاملاً به شکل نادرست انجام می‌شود.باید مدیریت شود که کدام کتاب به افغانستان با کدام تخفیف و قیمت عرضه شود، اکنون تنها ناشران افغان که وضعیت و امکانات خوبی دارند، می‌توانند کتاب خریداری کرده و به افغانستان انتقال دهند، با توجه به اینکه تقریباً 80 درصد تا 85 درصد بازار کتاب افغانستان توسط کتابهای ایران پر می‌شود. باید مسئولان فرهنگی کشور ایران نسبت به این بازار توجه بیشتری داشته باشند.
عازم می‌گوید: کتابهای ایران استقبال خوبی در بازار افغانستان دارند، اما متأسفانه کتابی که در ایران چاپ می‌شود، به همان قیمتی که در ایران توزیع می‌شود، به ناشران افغانستان فروخته می‌شود، به عبارت دیگر در بازار نشر ایران خریدار افغانستان نیز به مانند خریدار داخلی نگریسته می‌شود. در حالیکه افغانستان قوانین و توانایی‌های خاص خود را دارد و از آنجا که بازار بالفعلی برای نشر ایران به شمار می‌رود، باید به شیوه دیگری با آن برخورد شود.
وی هم‌چنین در اظهار نظر دیگر در سال‌های پس از آن گفته از خطر ورود کتابهای قاچاق از پاکستان خبر داده و گفته بود: روزانه حدود ٥ کامیون کتاب ایرانى از پاکستان به افغانستان قاچاق می‌شود، ایران به این صورت٨ درصد بازار کتاب افغانستان را در اختیار دارد، درحالیکه سود بسیار کمى از آن را به خود اختصاص مى دهد و در واقع در این جریان ناشران ایران و افغانستان و مخاطبان افغان متضررند و تنها قاچاقچیان کتاب منفعت مى برند.
جریان افست کردن کتابهای ایرانی در پاکستان و انتقال آن‌ها به افغانستان در پی بالا رفتن هزینه تولید کتاب در ایران به دلیل افزایش قیمت کاغذ و... ایجاد شد، هزینه تمام شده کتابهای ایرانی در افغانستان موجب شد تا عده‌ای منفعت طلب دست به چاپ افست کتابهای ایرانی در پاکستان زده و سپس این کتاب‌ها را به بازار افغانستان وارد کنند.
عازم می‌گوید: سیستم انتقال کتاب از ایران به افغانستان به گونه‌ای است که قیمت تمام شده آن بالاست؛ به همین دلیل کسی در افغانستان علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این زمینه نیست. از سوی دیگر، در میان ایرانی‌ها نیز این همت وجود ندارد که سیستم دقیق پخش و فروش کتاب راه بیندازند. متأسفانه نه دولت ایران، نه دولت افغانستان و نه اتحادیه ناشران ایران، برنامه‌ای برای بهبود این وضعیت ندارد. پیش‌تر نیز به دلیل علاقه ناشران افغانستان برای بهتر شدن شرایط، جلساتی با مسئولان ایرانی در این زمینه برگزار شد و در این جلسات مطرح شد که ما علاقه‌مند به ایجاد یک سیستم پخش منسجم هستیم، اما وضعیت تغییری نکرده است.
به نظر می‌رسد با وجود مشکلات متعددی که صنعت نشر به لحاظ اقتصادی در ایران با آن درگیر است، بازار نشر در افغانستان می‌تواند یک فرصت برای احیای مجدد اقتصادی نشر ایران به شمار رود، اما چرا از این فرصت تاکنون کمتر استفاده شده است؟
محمدابراهیم شریعتی، مدیر انتشارات عرفان است، او از جمله فعالان نشر افغانستان مهاجر ایران به شمار می‌رود که در سال‌های اخیر حجم قابل توجهی از بار انتقال کتاب ایرانی به افغانستان را بر عهده داشته است، شریعتی که این روزها از اوضاع بد نشر در کشورش گلایه دارد می‌گوید: اوضاع و احوال کتاب و بازار کتاب در افغانستان در تابستان 1396 از سال گذشته بدتر است، از اواخر سال 1393 و اوایل سال 94 ما دچار رکود بسیار جدی در بازار کتاب در افغانستان هستیم.
وی با اشاره به دلایل رکود بازار کتاب در این کشور گفت: بازگشت برخی از موسسات خارجی سرمایه‌گذار در افغانستان به کشورهایشان وضعیت مالی در ایرن کشور را دچار تغییراتی کرد، نیروی کاری که در این موسسات اشتغال داشت، درآمد خوبی دریافت می‌کرد، بنابراین برای خرید فرهنگی نیز هزینه پرداخت می‌کرد. هم‌چنین در سال‌های اخیر به دلایل سیاسی ـ امنیتی سرخوردگی بسیار جدی در بین نیروهای تحصیل کرده به وجود آمد، به گونه‌ای که بسیاری از این تحصیل‌کردگان به کشورهای اروپایی، ترکیه و استرالیا مهاجرت کردند.
شریعتی تصریح کرد: در این راستا ما 70 درصد از مشتریانمان را در کابل از دست دادیم، 30 درصد باقی‌مانده نیز از نظر اقتصادی مشکلات جدی دارند، شرایط به گونه‌ای شده است که یک کتاب مشترکا توسط چند دانشجو خریداری و استفاده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: مشکل دیگر از دست رفتن بازار کتاب در افغانستان به گران شدن کتاب در ایران باز می‌گردد. در سال‌های اخیر قیمت کتابی که در گذشته 10 هزار تومان منتشر می‌شد، به 40 هزار تومان رسیده است، کرایه حمل و نقل و هزینه گمرک نیز موجب گرانتر شدن کتاب در افغانستان شده است، از همین رو برخی ناشران منفعت‌طلب با سوء استفاده از وضعیت موجود به سراغ چاپ افست کتاب رفتند. برای نمونه زمانی که ناشر متوجه پرفروش شدن کتاب خاصی در افغانستان می‌شوند، پی‌دی اف کتاب را تهیه کرده و آن را به صورت افست چاپ می‌کنند. نکته جالب توجه اینجاست که بسیاری از ناشران و موسسات ایرانی خود اقدام به این کار کردند.برای نمونه یک موسسه ایرانی 100 عنوان از کتابهای درسی رشته کار و دانش را در شمارگان 1500 نسخه در پاکستان افست چاپ کرد و به یک موسسه آلمانی که در زمینه بازپروری فنی جوانان افغانستان فعالیت می‌کرد، فروخت.
شریعتی با اشاره به دلیل انتخاب پاکستان برای چاپ افست کتاب‌ها گفت: دو نوع کتاب ایرانی در پاکستان چاپ می‌شود، کتابهای پرفروش مانند فرهنگ‌ها و کتابهای دانشگاهی، اما چرا در پاکستان؟، چون هزینه چاپ در پاکستان بسیار پایین است، کاغذ نیز در پاکستان ارزانتر از ایران و افغانستان است، مسافت پیشاور تا کابل به انداز مسافت سمنان تا مشهد است، کتاب را صبح در پاکستان بار می‌زنند، ظهر در کابل است. از طرفی دیگر در پاکستان بازرسی انجام نمی‌شود، چاپ کتاب مجوز نمی‌‌خواهد.بنابراین پاکستان بازار مناسبی برای چاپ افست کتاب‌هاست.
شریعتی با اشاره به مشکلاتی که چاپ کتاب افست ایرانی به وجود آورده است، می‌گوید، در درجه نخست مولف و ناشر کتاب به تاراژ می‌رود، در درجه دوم سود تلاش عده‌ای نصیب سودجویان می‌شود، ما در انتشارات عرفان تا نیمه سال 94 حدود 2 میلیارد تومان کتاب می‌فروختیم و علاوه بر من ده ناشر دیگر نیز در این مسیرفعال بودند، اما در کل 12 ماهه سال گذشته من تنها 540 میلیون تومان کتاب فروختم.
وی با اشاره به راه‌حل رفع این مشکل گفت: وزارت ارشاد ایران و وزارت اطلاعات افغانستان کمیسیون مشترک فرهنگی دایر کرد‌ه‌اند، که می نتواند ساز و کار خقوقی به وجود بیاورد به این معنا که دوطرف حق همدیگر را به رسمیت بشناسند، قانونی را برای کتاب های فارسی به وجود بیاورند حقوق ناشران را به رسمیت بشناسند، مشکلات گمرکی صادرات کتاب به افغانستان از میان برداشته شود، تفاهم‌نامه‌ای امنضا شود تا کتابی که در ایران منتشر می‌شود، یک هفته بعد یا در کابل توزیع شود یا چاپ همزمان شود.چنانچه این اقدام نرا انگلیسی زبان‌ها انجام دادند.
به نظر می‌رسد، با وجود همه مشکلات موجود، همچنان افغانستان یک بازار خوب برای کتابهای ایرانی به شمار می‌رود، و اگر مدیریت درستی بر شیوه ورود و توزیع کتاب ایرانی در افغانستان شود، در درازمدت می‌تواند سود سرشاری را نصیب نشر ایران کند، اگر ایران نیز تجربه آمریکا در فروش نرم‌افزار مایکروسافت را مد نظر خود قرار دهد، می‌تواند بخشی از این مشکلات را از میان بردارد،
آمریکا در سال‌های نه چندان دور، نرم‌افزارهای مایکروسافت را که در سراسر جهان به قیمت 100 دلار عرضه می‌کرد، در چین به قیمت 5 دلار عرضه کرد، این موجب شد که بیش از 1 میلیارد از هر عنوان این نرم‌افزارها در چین به فروش رود. این مسأله در افغانستان نیز وجود دارد، اگر ایران بتواند برخی کتاب‌ها را در شمارگانی خاص به قیمت متفاوتی در افغانستان توزیع کند، هم حق ناشر ایرانی محفوظ شده هم اقدامی در راستای دیپلماسی فرهنگی انجام داده و هم مانعی برای کپی کردن کتاب‌ها در پاکستان و عرضه آن‌ها با قیمت اندک‌تر در افغانستان خواهد بود.
بنا به گفته مسئولان نشر افغانستان، کتابهای بخش دانشگاهی به صورت کل، بخش کودک و نوجوان،روان شناسی و... از حوزه‌هایی است که بسیار به کتابهای ایرانی استقبال نشان داده می‌شود. بنابراین اگر سیستم توزیع و پخش گسترده‌ای میان ایران و افغانستان شکل گیرد، اندک اندک بازار واسطه افستی‌ها کم‌رونق شده و از میان برداشته خواهد شد. آن زمان است که می‌توان به جای تلنبار شدن کتابهای منتشر ناشران در انبارها می‌توان رونق را در نشر ایران مشاهده کرد.
انتهای پیام/