فیلم‌هایی که در زیر پوست شهر ساخته می‌شوند/ نبود حمایت‌های دولتی از سینمای آلترناتیو در ایران
فیلم‌ها در ژانر آلترناتیو معمولاً زیر پوست شهر ساخته شده و کمتر دیده می‌شوند؛ شاید به همین خاطر است که جریان آلترناتیو به حلقه مفقوده‌ای در سینمای ایران تبدیل شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، در ایران مساوی با فیلم‌های زیرزمینی است، فیلم‌هایی که نگاه جدیدی را به مخاطب ارائه می‌دهند و این روزها در کشور ما گرفتار نوعی بی‌مهری شده‌اند. این گونه فیلم‌ها که به ژانر آلترناتیو مشهورند، معمولاً زیر پوست شهر ساخته شده و کمتر دیده می‌شوند؛ شاید به همین خاطر است که جریان آلترناتیو به حلقه مفقوده‌ای در سینمای ایران تبدیل شده است.
«عمر»، «نارنگی‌ها»، «زیب» و «عسل» چهار فیلم آلترناتیوی هستند که به تازگی برای شناخت بیشتر از این ژانر با تلاش‌های دفتر تخصصی سینما سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان در برنامه «عصرهای سینما» اکران شدند و کارشناسان به نقد آن‌ها پرداختند.
"مجتبی اسپنانی" از جمله منتقدان عرصه فیلم و سینما است که سال‌های بسیاری در زمینه ژانر آلترناتیو فعالیت داشته و معتقد است این نوع فیلم‌سازی، در دهه‌های اخیر کمتر در کشور ما قابل مشاهده بوده است که در ادامه گفت‌‌وگوی با او را می‌خوانید.
تسنیم:فکر می کنید دلیل اصلی زیر زمینی شدن جریان آلترناتیو و کمتر دیده شدن آن در ایران چیست؟
اسپنانی: زمانی که حاکمیت برای فیلم‌سازان شرایط سختی را ایجاد می‌کند، به هر حال چنین اتفاقاتی نیز دور از انتظار نیست. ابتدا خود کارگردان باید تائید صلاحیت شود، سپس یک شورای 7 نفری تشکیل می‌شود که فکر تو را مورد بررسی قرار دهد و مراحل تائید دیگری که در تمام دنیا عجیب و مضحک به نظر می‌رسند.
طبیعتاً فیلم‌سازی که می‌خواهد بیان شخصی خود را داشته باشد و در عین حال وارد چرخه تایید وزارت ارشاد نشود، فیلم خود را به صورت زیرزمینی خواهد ساخت. در واقع به همین دلیل است که هم اکنون سینمای آلترناتیو در ایران مساوی با سینمای زیر زمینی شده است. به این معنا که عده‌ای براساس سلیقه و بیان شخصی و با پول‌های جیبی خود اقدام به ساخت فیلم‌هایی می‌کنند که معمولاً خارج از قواعد سینمایی ایران هستند.
تسنیم:آیا این به این معنا است که هم اکنون هیچ جریان آلترناتیو مهمی در ایران وجود ندارد؟
اسپنانی: البته برخی از کارگردان‌ها سعی داشته اند فیلم‌هایی بسازند که به گونه‌ایی متفاوت باشد. اما باید به این موضوع توجه داشته باشیم که سینمای آلترناتیو یک فیلم از اندیشمندی می‌خواهد که جهان‌بینی شخصی داشته باشد و دریچه و لایه جدیدی را به دنیا باز کند. که ما امروزه در ایران آن را به سینمای زیرزمینی می‌شناسیم.
تسنیم: اگر بخواهیم تاریخ سینمای ایران را مورد بررسی قرار دهیم، وضعیت جریان‌های آلترناتیو را چگونه می‌یابیم؟
اسپنانی: دهه 40 بود که موج نو سینمای ایران به وجود آمد و کارگردان‌های بزرگی چون پرویز کیمیایی با فیلم « مغول ها»، سهراب شهید ثالث با فیلم « طبیعت بیجان»، محمد رضا اصلانی با فیلم «شطرنج باد»، ابراهیم گلستان با فیلم «خشت و آینه»، فرخ غفاری با فیلم «شب قوزی» و داریوش مهرجویی با فیلم « گاو» در این زمینه فعالیت کردند.
تسنیم:تأثیر انقلاب اسلامی بر روی جریان آلترناتیو چگونه بود؟
اسپنانی: به هر حال بخشی از سینمای آلتر ناتیو یک بستر ناپایدار دارد. به این معنا که خود فیلم‌ساز یا نویسنده فیلم نامه در یک موقعیت ناپایدار زندگی کرده و یا فیلم نامه در آن نوشته شده است. طبیعتا در آن سال‌ها جامعه ایران داشت یک دگردیسی انجام می‌داد و از یک وضعیت پایدار به یک وضعیت ناپایدار می‌رسید. اما انقلاب اسلامی، خصوصاً در دهه 60 در این ژانر سینمایی تبدیل به یک عامل بازدارنده شد. تا آن که جمهوری اسلامی با ممنوع کردن نمایش فیلم‌های خارجی و حمایت از ساخت فیلم‌های داخلی تا اندازه ای توانست به رشد این سینمای آلترناتیو کمک کند.
تسنیم:مهم‌‌ترین وجه تمایز جریان‌های آلترناتیو در ایران با جریان‌های آلترناتیو در کشورهای دیگر چیست؟
اسپنانی: نکته سینمای آلترناتیو در دنیا به این شکل است که آن‌ها علاوه بر آن که مدارس و انستیتوهای بزرگ فیلم‌سازی دارند، همچنین جریان‌هایی را در کشورهای خود دارند که از پیشنهادات نو در سینما حمایت می‌کنند. اما در این ایران چنین امکاناتی برای فیلم‌سازان وجود ندارد.
برای مثال ما در سینمای ترکیه یک جریان سینمایی آلتر ناتیو داریم و می‌توانیم ریشه‌های آن را دنبال کنیم. زیرا صنعت سینمای ترکیه می‌خواهد که این اتفاق بیفتد و مراکزی هم هستند که این جریان را حمایت می‌کنند. در حقیقت همین تفاوت است، که باعث زیرزمینی شدن و دیده نشدن سینمای آلترناتیو در ایران شده است.
تسنیم: فیلم‌هایی که در بخش سینمای آلترناتیو «عصرهای سینما» به نمایش گذاشته شدند، تا چه اندازه جرایان آلترناتیو را درون خود داشتند؟
اسپنانی: هدف من از اکران سه فیلم اول بیشتر بر مبنای پیشنهاد جدید در اقتصاد و بودجه فیلم (فیلم ارزان) بود. زیرا احساس می‌کردم کسانی که در برنامه «عصرهای سینما» حضور پیدا می‌کنند، همگی از جامعه فیلم‌سازان هستند و تا حد زیادی دغدغه این موضوع رو دارند؛ اما اگر غیر از این عمل می‌کردم، بچه‌ها از فیلم‌ها لذت نمی‌برند. این سه فیلم سبب شدند که در ابتدا بچه به سینمای آلترناتیو جذب شوند. اما فیلم آخری که به نمایش گذاشته شد، در زمینه از اهمیت بیشتری برخوردار است و می‌توان گفت واجد تمامی مولفه‌های سینمای آلترناتیو است.
تسنیم:شما در در یکی از جلسات نقد خود عنوان داشتید که آلترناتیو می‌تواند جایگزین شود. آیا این ژانر از سینما این قابلیت را دارد که جایگزین تمامی ژانرهای سینما شود؟
اسپنانی: قرار نیست سینمای آلترناتیو جای سینمای اصلی را بگیرد، بلکه ژانرها و قواعد فیلم سازی باید باشند. زیرا طیف وسیعی از مخاطبان به سینما نمی روند که از زبان آن چیزی فراگیرند بلکه می‌روند که تفریح کنند. بنابرابن شما باید اندازه و روش دادن اطلاعات تان را بر اساس فهم آن‌ها نگه دارید زیرا اگرمتریال و روش های دادن اطلاعاتتان پیچیده شود، مخاطب چیزی متوجه نمی‌شود و لذتی نمی‌برد. بنابراین ژانرهای دیگر باید باشند و در عین حال به آن دسته از روشنفکرانی که جهان ذهنشان را گسترش داده‌اند، سینمای آلترناتیو پیشنهاد می‌دهد که از زبان پیچیده استفاده کنند.
تسنیم: استقبال جوانان از برنامه« عصرهای سینما» را چگونه دیدید؟
اسپنانی: در این برنامه 4 ارگان از جمله دفتر تخصصی سینما سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان با همکاری دیگر ارگان ها و تقبل تمامی هزینه‌ها ترتیبی دادند که افراد بتوانند با حضور در آن به صورت رایگان فیلم‌های منتخب دنیا را به تماشا بنشینند و امیدوار هستم که زمینه استقبال بیشتر برنامه‌هایی نظیر این بیش از پیش فراهم شود.
انتهای پیام/