هدایت تحصیلی جدید و افزایش تورم در رشته تجربی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم،  پس از حواشی ایجادشده در رابطه با انتخاب رشته تحصیلی در سال تحصیلی گذشته، وزارت آموزش‌وپرورش امسال نسبت به اعمال تغییراتی در شیوه‌نامه هدایت تحصیلی اقدام کرده است، در همین رابطه وجه تمایز جدی هدایت تحصیلی با سال گذشته جنبه توصیه‌ای بودن آن است و دانش‌آموزان برای ورود به رشته تحصیلی اجبار نمی‌شوند.

ملاک‌های هدایت تحصیلی نیز عبارتند از: عملکرد تحصیلی (35 امتیاز)،  آزمون‌­های مشاوره‌­ای (30 امتیاز)، نظر دانش‌­آموز (10 امتیاز)،  نظرخواهی از دبیران (10 امتیاز)، نظر مشاور (10 امتیاز) و نظر خواهی از والدین (5 امتیاز).

طبق اعلام مسئولان آموزش‌وپرورش، هم‌اکنون 34 درصد دانش‌آموزان در شاخه فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش تحصیل می‌کنند که طبق هدف‌گذاری انجام شده در برنامه ششم توسعه این رقم باید به 48 درصد برسد اما استقبال دانش‌آموزان از شاخه نظری به ویژه رشته تجربی یکی از مشکلات پیش روی آموزش‌وپرورش برای عملیاتی کردن الگوی توسعه متوازن است.

محمد تماشا کارشناس مسائل آموزش‌وپرورش در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده است به بررسی مشکلات پیش روی هدایت تحصیلی و شیوه‌نامه جدید آن پرداخته است.

مشروح این یادداشت به شرح ذیل است:

هدایت تحصیلی برای برای دومین بار در پایه نهم متوسطه به اجرا در خواهد آمد گرچه در سال گذشته چالش‌های جدی پیش روی هدایت تحصیلی قرار گرفت ولی به نظر می‌رسد آموزش و پرورش درس‌های خوبی از آن نگرفته باشد و این در حالی است که مسئولین آموزش و پرورش در تلاش هستند، نشان دهند روش جدیدی که امسال در هدایت تحصیلی اتخاذ شده کار آمدتر از سال گذشته است و می‌تواند توازون را به رشته‌های متوسطه باز گرداند اما شواهد و قرائن نشان می‌دهد 980 هزار دانش آموز پایه نهم سرنوشت پیچیده‌ای پیش رو خواهند داشت و ای بسا این روش هدایت تحصیلی بر وخامت اوضاع بیافزاید.

سال گذشته با تغییر روش هدایت تحصیلی تلاش‌های اولیه برای متوازن سازی رشته‌های متوسطه صورت گرفت اما متاسفانه اتفاقی که افتاد نه تنها کمکی به این مسئله نکرد بلکه مشکل بطور کامل از دست آموزش و پرورش خارج شد و در حد یک بحران عمومی حتی پای ریاست جمهوری را به هدایت تحصیلی باز کرد و با تاکید رئیس جمهور مبنی بر عدم اجبار در انتخاب رشته موضوع تا حدی کنترل شد.

پیش‌بینی می‌شد که در سال جدید تیم متمرکز بر هدایت تحصیلی درس‌های خوبی از سال قبل گرفته باشند و با دقت بیشتری به سراغ هدایت تحصیلی بروند ولی به نظر می‌رسد که این بار نیز شاهد مشکلاتی خواهیم بود.

ترجیح می‌دهم ابتدا اشاره‌ای به آنچه در سال جاری بر سرنوشت هدایت تحصیلی آمده است داشته باشم و بعد از آن توضیح دهم، چرا هدایت تحصیلی جدید را همچون هدایت تحصیلی سال گذشته نا کار آمد می‌دانم.

اواخر اسفند 95 اولین گردهمایی مشاوران شهر تهران در تالار فرهنگ برگزار شد و در آنجا از طرح جدید هدایت تحصیلی به روش نوین برای اولین بار رونمایی شد.آنچه در آن جلسه طرح شد حکایت از آن داشت که این طرح تمرکز خودش را بر الکترونیکی شدن هدایت تحصیلی داشته است و تا حد امکان تصمیم دارد نشان دهد که تفاوت عمده‌ای با آنچه در سال گذشته رخ داد، خواهد داشت.

به این طریق که دانش‌آموزان باید آن قسمت از اموری که مربوط به خودشان باشد را در سامانه ای موسوم به"همگام" انجام دهند، پس از آن مشاوران و معلمان هم در سامانه همگام امور مرتبط به خودشان را تکمیل کنند و بعد از آن منتظر نتایج نمرات دانش‌آموز در خرداد ماه خواهیم ماند تا اطلاعات در سامانه پردازش و در نهایت برگه‌های هدایت تحصیلی صادر شود.

این کلیت داستان هدایت تحصیلی در سال جدید است که به زعم آموزش و پرورش می‌توانسته بار رشته تجربی را بکاهد باری که اگر به همین منوال ادامه پیدا کند دیر یا زود می‌تواند کمر دبیرستان‌های متوسطه دوم را بشکند. فارغ از اینکه در همان روزهای واپسین سال 95 که طرح رونمایی شد بسیاری از مشاوران به ناکارآمدی این طرح اشاره کردند و اعتراض داشتند که به خاطر نبود زیرساخت‌های لازم در مدارس الکترونیکی کردن هدایت تحصیلی نه تنها مشکل را کم نخواهد کرد بلکه بر مشکلات نیز افزوده خواهد شد اما گویا اصرار بر این بوده که نمی‌توان جلوی آبی که به جوی روان شده را گرفت.

اولین موج اعتراضات به‌خصوص توسط مشاوران مدارس در فروردین ماه و اردیبهشت ماه در گروه‌های تلگرامی که متاسفانه آموزش و پرورش آن را تنها مسیر ارتباطی خود با نیروهای مشاور دارد، آغاز شد.

مشاوران صراحتاً به چند نکته اشاره داشتند:

1-تعداد سئوالات استعداد و علائق به قدری است که از حوصله دانش آموزان خارج است.

2-سامانه دائم در حال به روز رسانی است و حتی گاهی طی چند روز از دسترس خارج می‌شود.

3-دانش آموزان در تکمیل و استفاده از سامانه تبحر کافی را ندارند.

4- خود مشاوران آموزش کافی برای استفاده از سامانه را نداشته‌اند.

5-بسیاری از دانش آموزان بخاطر حجم زیاد سوالات و مشکلات فنی در سامانه سوالات را سرسری گرفته و آن را با دقت نزده‌اند.

6-بخشی از دانش آموزان حتی سوالات را تکمیل نکرده‌اند.

7- اطلاع رسانی کافی در خصوص هدایت تحصیلی فقط از طریق کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی صورت گرفته است که اصلاً مطلوب مشاوران نیست.

8- مشاوران اصلاً اطلاعی از چند و چون برگ‌های هدایت تحصیلی ندارند و عملاً در خصوص برگه‌ای بایست به دانش آموزان اطلاع رسانی کنند که خودشان از آن اطلاعی ندارند.

9- مشاوران مدعی هستند شروع به کار هدایت تحصیلی با توجه به زمان زیادی که در اختیار آموزش و پرورش بوده بسیار دیر صورت گرفته است.

10- پس از ثبت و تایید سوالاتی که توسط دانش آموزان انجام شده بخشی از نتایج تست‌ها در سامانه موجود نیست و اساساً مشخص نیست بر سر نتایج دانش‌آموزانی که سوالات را جواب داده‌اند و تایید نهایی را نیز زده‌اند، چه آمده است.

در هر حال این تنش‌ها هر روز در مدارس میان دانش آموزان و مشاوران بالا می‌گرفت و مشاوران عملاً گاهی برای رسیدگی به امور از وقت شخصی خود و از منزل هم کارهای مرتبط به هدایت تحصیلی را دنبال می‌کردند. تا سرانجام نوبت آن رسید نمرات و سوابق تحصیلی دانش آموزان در خرداد ماه وارد سامانه شود و پس از آن پردازش اولیه صورت گیرد.

آنچه قرار بود از سامانه به عنوان برگ هدایت تحصیلی خارج شود طبعاً حسب آنچه مسئولین آموزش و پرورش قولش را داده بودند بایست بر اساس درصدهایی که از قبل تعیین شده بود باشد. یعنی از 100 درصد امتیاز لازم برای کسب یک رشته 10 درصد توسط دانش آموز، 5 درصد توسط اولیا،  10 درصد توسط معلمان، 10 درصد توسط مشاوران، 30 درصد توسط آزمون‌های به عمل آمده و در نهایت 35 درصد سوابق تحصیلی دانش‌آموزان است.

همین جا لازم است اشاره کنم در سال گذشته آموزش و پرورش به اعتراض اولیاء مبنی بر اینکه چرا دانش آموزی با نمره 20 ریاضی و همین طور نمره 20 علوم تجربی نمی‌تواند در رشته ریاضی یا تجربی ثبت نام کند، اینگونه استدلال می‌کرد که در تعیین رشته دانش آموز فقط نمره ملاک نیست و ما بر اساس استعداد و علائق دانش آموزان این هدایت را انجام می دهیم.

اما شنیدن این حرف در سال جاری توسط معاون پرورشی وزارت آموزش و پرروش آقای فیض مبنی بر اینکه "در اولویت بندی برای ثبت‌نام دانش آموزان، سوابق تحصیلی مبانی تعیین اولویت‌هاست" نشان می‌دهد که آموزش و پرورش از آنچه در سال گذشته به شدت دفاع می‌کرد تا چه حد عقب نشینی کرده است.

این زاویه نسبت به آنچه در سال گذشته مطرح بوده به قدری است که مشاوران را هم به اعتراض وا داشته و آنها می‌گویند اگر قرار بوده ملاک اولویت بندی نمرات و سوابق تحصیلی باشد چرا این همه دانش آموزان و مشاوران تحت فشار قرار گرفته‌اند که در سامانه همگام مراحلی که در بالا گفته شد طی کنند؟

مشاوران معترض هستند که بسیاری از دانش‌آموزان بخاطر مشکلات فنی سامانه همگام بارها به کافی نت‌ها مراجعه می‌کردند و پول و هزینه زیادی برای این کارشان می‌دادند اما در اغلب موارد موفق نمی‌شدند آن را به اتمام برسانند.

نکته مهم دیگری که وجود داشت این بود که سال گذشته داوطلبان رشته تجربی بیش از ظرفیت پذیرش در این رشته ثبت نام کردند ،چرا که طبق برنامه باید 30 درصد دانش‌آموزان در رشته تجربی جذب می‌شدند اما بنا به گفته مسئولان در برخی استان‌ها 70 درصد دانش‌آموزان متقاضی رشته تجربی بودند.

به همین دلیل من معتقدم اگر آموزش و پرورش نتواند جلوی این تقاضا را به درستی بگیرد این موضوع می‌تواند همچون سیل در ورود به دانشگاه و بازار کار مشکلات فراوانی ایجاد کند اما به زعم من این روش کنترلی که آموزش و پرورش در سال جاری اتخاذ کرده ، یعنی لحاظ کردن تراز نمرات یک دانش‌آموز آنهم بدون اطلاع قبلی و دفعتا نه تنها نمی‌تواند موقتاٌ هم جلوی این تورم را بگیرد بلکه می‌تواند در دراز مدت مشکلات دیگری را برای آموزش و پرورش ایجاد کند.

چند راهکاری پیشنهادی عبارتند از:

اول: آموزش و پرورش باید به تعهد خود و به قولی که به دانش‌آموزان داده بر اساس 100 درصد امتیازی که از قبل هم اشاره شده اولویت‌بندی کند نه آنکه به طور ناگهانی تصمیم بگیرد مولفه‌های دیگر را کنار بگذارد و فقط بر اساس نمره و ظرفیت، هدایت تحصیلی انجام دهد.

دوم: آموزش و پرورش باید به جای روش‌های آزمون خطایی یک اقدام عملی انجام دهد اقدامی که گرچه هزینه‌بر است اما می‌ تواند در دراز مدت نتیجه بخش باشد به عنوان مثال مثلا با تاسیس و راه‌اندازی هر چه بیشتر هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای تورم رشته‌ای را کنترل کند.

سوم: این روش یعنی اولویت بندی بر اساس نمرات و سوابق تحصیلی یکی از تبعاتی که می‌تواند داشته باشد این است که دانش‌آموزان قوی به سمت رشته تجربی و ریاضی گرایش نشان دهند و این کار نه تنها ما را به خانه اول خواهد برد بلکه به لحاظ روانی به دانش آموزان و اولیا اینگونه القا خواهد شد که رشته‌های فنی و رشته‌های انسانی جای بچه تنبل‌هاست چیزی که همین الان هم مطرح است و خیلی از اولیا به همین دلیل تمایل ندارند فرزندشان به شاخه فنی و حرفه‌ای برود.

چهارم: آموزش و پرورش باید یک تیم از میان مشاوران مدارس در اختیار داشته باشد و هر اقدامی در خصوص هدایت تحصیلی انجام می‌دهد با این تیم به مشورت بگذارد چرا که به خوبی می‌دانیم مشاوران مدارس مهم ترین مرجعی هستند که می‌دانند در مدارس چه می‌گذرد.

پنجم: با تمام اقدامات انجام شده در هدایت تحصیلی، آموزش و پرورش اعلام کرده برای آنکه مشکلی پیش نیاید ظرفیت‌های رشته را افزایش داده و بنا به گفته مسئولین باز  شاهد افزایش نرخ تقاضا در رشته تجربی خواهیم بود لذا این روش عملاً نا کار آمد خواهد بود.

ششم: آموزش و پرورش باید در خصوص سامانه همگام نواقص مربوطه را رفع کند و به سوالات به حق مشاوران پاسخ بگوید چرا که مشاوران معتقد هستند تمام زحمتی که در سال جاری تحصیلی کشیده‌اند بی فایده مانده است آنها معترض هستند که سامانه همگام و مشکلات آن به حدی آنها را درگیر خود کرده که از مشاوره‌های سازشی و روانی منفک شده‌اند از طرفی می‌دانیم که طیف وسیعی از مشکلات روحی و روانی در میان دانش‌آموزان وجود دارد و تنها مرجع کمک به دانش آموزان مشاوران هستند.

هفتم: مشاوران معتقدند این همه زمانی که در اختیار آموزش و پرورش بوده چرا درست استفاده نشده و همه چیز با عجله در حال پیگیری است به حدی که در برگه‌های هدایت تحصیلی که سند مهم تحصیلی دانش آموزان در سراسر کشور است حتی شاهد غلط‌های املایی و دستوری هستیم، در حالی که انتظار می‌رود آموزش و پرورشی که وظیفه آموزش دانش آموزان را به عهده دارد چنین غلط‌های املایی را حداقل در برگه به این مهمی نداشته باشد.

موضوعات دیگری نیز می‌شود به این بحث افزود که نیاز به زمان مناسبی دارد و امیدوارم مسئولین در رسیدگی به این موارد تمام تلاش خود را داشته باشند.

در هر حال من نیز همچون آقای فیض معتقدم آموزش و پرورش میان منگه توزیع متوازن و تعداد دانش آموزان گرفتار آمده است اما این دو عامل را دلیل بر این نمی‌دانم که نشود توازن را بر قرار کرد اگر خوب به موضوعاتی که مطرح شد نگاهی بیاندازیم عامل سومی را خواهیم دید که این منگه را کورتر و محکم‌تر بر مشکلات دانش آموزان می فشارد.

محمد تماشا، کارشناس آموزش‌وپرورش

انتهای پیام/