جامعه ایرانی دچار «آزادی افراطی بی‌حد و مرز»/ «یاس و ناامیدی» منشأ بسیاری از آسیبهای اجتماعی

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ آسیبهای اجتماعی از مسائل اصلی حال امروز جامعه ایران است و به عنوان اموری که نظم عمومی جامعه را به هم می­‌زنند و هنجارهای آن را مورد تعرض قرار می­‌دهند، بسیار حائز اهمیت هستند زیرا که افزایش ناهنجاری نشانه بروز بحران و تهدید‌کننده نظم اجتماعی است.

درباره مهمترین آسیبهای اجتماعی، علل و راههای مقابله با اینگونه آسیبها، گفتگویی با دکتر یاسر مدنی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ودارای  دکترای تربیت مشاور داشتیم که در حال حاضر به عنوان سرپرست کلینیک مشاوره و بهداشت روان دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران مشغول به کار است؛ وی از دوره متوسطه در امریکا مشغول به تحصیل بوده و در سال 91  پس از اخذ مدرک دکتری خود از امریکا به ایران بازگشته است.

وی روابط نامشروع دختر و پسر، طلاق و ازدواج سفید را از مهمترین آسیبها دانسته و معتقد است احساس یاس و ناامیدی از اصلی­ترین علل آسیبهای اجتماعی است.

دکتر مدنی از تربیت نیروی متخصص متعهد، فرهنگ‌سازی، آموزش صحیح و اصولی توسط خانواده­‌ها و رسانه­‌ها به خصوص صداوسیما و وضع قوانینی برای محدود ساختن آزادی­های بی­‌حد و حصر به عنوان مهمترین راههای مقابله با این آسیبها نام برد.

در ادامه مشروح این گفت‌وگو تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:

آقای دکتر مدنی! به عنوان نخستین سؤال به نظر شما مهمترین آسیبهای اجتماعی که جامعه ما از آن رنج می برند کدام آسیبها هستند که باید در اولویت قرار گیرند؟

 آسیبهای اجتماعی زیاد هستند و همه این آسیبها هم باید در اولویت قرار بگیرند؛ علتش این است که آسیبها اثر تاثیر‌گذاری متقابل و جمعی پیدا می­‌کنند یعنی مثل یک پازلی می­‌شود که حتی آن آسیب بزرگ، مشتمل بر آسیبهای کوچکتر است.

البته بی‌توجهی مردم و مسئولان نسبت به آسیبهای کوچک می‌تواند منجر به آسیبهای بزرگتر شود که آن وقت زنگ خطر را برای همه خانواده‌ها و مسئولان در می­‌آورد؛ پس من دیدگاهم این است که این اولویت‌بندی را باید با دقت بیشتر انجام بدهیم و تمام آسیبها را چه کوچک چه بزرگ در اولویت قرار بدهیم؛ بسیاری از آسیبهای اجتماعی ریشه در خانواده دارد، حالا در جوانترها رابطه با جنس مخالف می­‌تواند باشد، رفتارهای جنسی پر‌خطر متاسفانه خیلی زیاد دیده می‌شود، خشونتهایی که ناشی از انواع عقده­‌ها و عدم توانایی در ابراز هیجانات به طور سالم است.

متاسفانه مشاهده می­‌شود تعهد به چارچوب ازدواج کمرنگ شده و دارد کمرنگ‌تر می­‌شود و تعهد به روابطی که هیچ چارچوبی ندارد و هیچ پایبندی به اصول انسانی ندارد  پر‌رنگ می­‌شود و این از آسیبهای جدی اجتماعی است.

تسنیم: ریشه این آسیبها را در کجا باید جست‌وجو کرد؟

یکی از مهمترین علتها، آزادیهای بی‌اندازه و بی‌‌حد است که افراد دچارش می­‌شوند؛ من اسمش رو گذاشته­‌ام آزادی اجباری، همانطور که یک عده‌ای تصور می‌کنند ما دارای جامعه بسته­‌ای هستیم اما برعکس آن است و ما اتفاقا الان دچار یک آزادی افراطی بی‌حد و مرز شده‌ایم.

تسنیم: دقیقا خلاف آن چیزی که رسانه­‌های خارجی علیه ما تبلیغ می‌کنند!

بله درست است و آن قدر این تبلیغات زیاد بوده که خودمان هم باور کرده‌ایم یعنی حتی مسئولان هم باور کرده‌اند؛ در روانشناسی می­‌گویند وقتی یک چیز را صد‌ها بار بشنوی حتی اگر مرتکبش نشده باشی فکر می‌کنی آن را مرتکب شدی! یعنی ما قربانی این همه شایعه‌پراکنی، تهمت‌ها و دروغها هستیم و این واقعا بی­‌انصافی است.

متاسفانه حتی خیلی از مسئولان خودشان را خیلی محدود‌کننده‌تر از آن چیزی که هستند، توصیف می­‌کنند و این خوب نیست و به لحاظ روانی می­‌تواند جزء آسیبهای اجتماعی به شمار آید.

تسنیم: آقای دکتر! این مسئله را کمی روشنتر توضیح دهید.

ببنید من مدتی امریکا بودم و دوره فوق لیسانس و دکتری خود را در آنجا بودم؛ به دانشجویانم می­‌گویم در نیویورک، شما وقتی ساعت 9 شب بروید توی خیابان، احتمال کشته شدن خیلی بیشتر از خیابانهای تهران ایران است اما اگر با آنها مصاحبه کنید، کمتر می‌شنوید که شکایت از احساس ناامنی داشته باشند اما در تهران و در محله‌هایی که اصلا احتمال کشته شدن یا ضرب و شتم و صدمه دیدن وجود ندارد، از همان افراد مصاحبه کنید، می­‌بینید احساس ناامنی بسیار زیادی دارند یعنی احساس قربانی شدن، احساس عدم امنیت و این علتش آن است که امنیت واقعی هست اما آن احساس روانشناختی که اتفاقا من را نگران می­‌کند به عنوان یک روانشناس و مشاور همین احساس است.

از شما بپرسم آیا احساس ناامنی سنگینتر است یا خود امنیت؟ پس باید دید آنها چکار کرده‌اند که این احساس را مدیریت کرده‌اند.

تسنیم: آقای دکتر شما این «احساس ناامنی» را به عنوان یک آسیب اجتماعی فرض می­‌کنید؟

بله! چون انگیزه‌کُش هست، چون اینها انگیزه پیشرفت را کم می­‌کند؛ الان بعضی کشورها به نحوی برخورد می­‌کنند تا به به مردم خود این را القا کنند که امنیت دارند و این باعث می­‌شود که انگیزه برای کار و تلاش مردم آن کشور بالا برود.

فرهنگ تعارف و شوخی و شکایت باید یک مقداری جدی گرفته شود؛ افراد اگر به خاطر حرفهایی که می­‌زنند، نه به صورت رسمی بلکه جا بیافتد و  آموزش اجتماعی داده شود که افراد هر حرفی که می­‌زنند مستند باشد، به نظرم خیلی از مسائل حل می­‌شود.

تسنیم: آقای دکتر! به نظر شما علت و ریشه برخی از آسیبها مثل طلاق و خود‌کشی می‌تواند به همین مسائل مربوط باشد؟

بله! منشأ بسیاری از این آسیبها، یاس و ناامیدی است؛ متاسفانه دشمنان ما همیشه سعی کرده‌اند که دائما پیامهای منفی به ما القا کنند و ما را مشغول ذهنیت منفی کنند تا جلوی پیشرفت ما را بگیرند؛ ما با این القای یاس و ناامیدی خودمان، خودمان را تحریم می‌کنیم؛ این کارها و این فکرهای منفی باعث می‌شود قاطی کنیم، گیج و سردرگم شویم؛ همه چیز داریم اما فکر می­‌کنیم نداریم یعنی فقرای غنی.

تسنیم: به علل آسیبها اشاره کردید؛ به نظر جنابعالی کدام آسیبها در جامعه ما سهم بیشتری را دارد؟

یکی از این آسیبها، طلاق است، آسیب دیگر رابطه دختر و پسر و رابطه داشتن با جنس مخالف؛ آسیب دیگر پدیده‌ای به اسم ازدواج سفید است و من دوست دارم اسمش را ازدواج سیاه بگذارم چون واقعا هیچ چیزی در موردش سفید نیست.

یک معضل دیگری که به عنوان کسی که رشته‌ام تربیت مشاور هست باید بگویم آن است که نرخ افرادی که مبتلا می­‌شوند و قربانی این آسیبهای اجتماعی از نوع روابط با جنس مخالف هستند، خیلی زیادتر از نرخ و میزان افراد متخصصی هست که شایستگی کمک و مداخله و درمان این جمعیت را داشته باشند؛ ما با یک شتاب فزاینده­ای داریم قربانی تحویل می­‌گیریم اما نیروی متخصص و کاردان به معنای واقعی بسیار کم است.

تعداد افرادی که دارند به جمعیت مبتلایان به آسیبهای اجتماعی مثل اعتیاد، خشونت، خیانت و ... اضافه می‌شوند متاسفانه تعدادشان بیشتر از آن است که امثال من متخصص بتوانیم جوابگو باشیم و به مسائل و معضلاتشان رسیدگی کنیم و این یعنی زنگ خطر.

تسنیم: عمل به آموزه­‌های دینی به چه میزان در رفع و مقابله با آسیبهای اجتماعی اهمیت دارد؟

یکی از مهمترین علل آسیبهای اجتماعی، دور شدن انسانها از آموزه‌های دینی است که بسیاری از این آسیبها به صورت ناخودآگاه به دلیل سرگرمی­‌های فزاینده­‌ای است که شبکه‌های اجتماعی و رسانه­‌های اجتماعی برای بشر امروزی فراهم آورده‌اند.

وقتی انسان در آنِ واحد نمی­‌تواند به همه چیز بپردازد، خوب و بد را تشخیص دهد، پس این شلوغ‌بازیها باعث شده که اذهان مردم شلوغ شود؛ این ترافیک بالای ذهنی انسانها در واقع بشر را نسبت به غربالگری داده‌ها و ورودیها ناتوان ساخته است تا اولویتها را نشناسند و به همین خاطر افرادی که قربانی آسیبهای اجتماعی هستند را چندان نمی­‌توان ملامت کرد.

وقتی با این افراد صحبت می­‌کنید، می­بینید خیلی از این افراد، از افرادی هستند که خودشان را از جامعه اسلامی می­‌دانند و دوست دارند سالم باشند اما قربانی شده‌اند.

آنهایی که به لحاظ ایمانی و دینی قوی­تر بودند، بنیه قوی­تری داشتند، اعتقادات قوی‌تری داشتند، توانسته­‌اند خودشان را نگهدارند اما الان هیچ کس مصون نیست یعنی نمی­‌شود گفت که من چون خانواده­‌ام مذهبی­‌تر است، کاملا مصون هستم یعنی باید واقعا توکل و توسل هم مدنظر داشت؛ البته این را هم باید گفت درصد بسیاری از این افرادی که قربانی این آسیبهای اجتماعی شده‌اند مثل مواد مخدر، روابط نا‌مشروع و ... اگر این قربانیان امکان بازگشت داشته باشند با دید بازتری به آغوش همان ارزشهای سنتی باز می­‌گردند اما متاسفانه درصد زیادی از آنها تلف خواهند شد و درصدی از آنها هم طوری آسیب می­‌بینند که حتی برای متخصصین هم فرصتی برای رسیدگی و اصلاح نخواهند داشت.

تسنیم: مسلماً آسیبهای اجتماعی مختلف مختص جامعه ما نیست و بسیاری از کشورهای دنیا با آسیبهای اجتماعی مواجه هستند؛ کشورهای غربی برای مقابله با این آسیبها چه رویه­‌هایی دارند؟

این گونه کشورها یکی از کارهایی که کرده‌اند این است که سعی کرده‌اند در تربیت نیروی متخصص همتراز با درصد آسیبها پیش بروند؛ نیروی متخصص  شامل روانشناس، مشاور، درمانگر، تعدادشان جوابگو است اما در کشور ما، تعداد این افراد جوابگو نیست.

یک کار دیگری که کرده‌اند، همان است که اول اشاره کردم، یک احساس امنیت و بی‌خیالی کاذب بین مردم ایجاد کرده‌اند که احساس رضایت می­‌کنند حتی اگر همسایه­‌اش هم کشته شود، احساس رضایت می­‌کند، شاید به خاطر بافت فردگرایی جامعه‌شان هم باشد؛ ما باید با فرهنگ‌سازی این احساس امنیت و توانستن را در جامعه ایجاد کنیم، با این همه منابع، با این همه نیروهای مخلص، دلسوز و باهوش اگر درجا می­زنیم برای همین احساس عدم امنیت است؛ باید مردم را آموزش بدهیم، مخصوصا پدرها، مادرها، معلمان و اساتید.

تسنیم: یکی از آسیبهای اجتماعی که اشاره کردید روابط خارج از چارچوب دختر و پسر است؛ به نظر شما مهمترین آسیب اینگونه روابط چیست؟

یکی از مهمترین آسیبهای اجتماعی نوع رابطه با جنس مخالف و از آن مهمتر وابستگی ناشی از آن است؛ اگر فقط خود رابطه بود، راحت می­‌شد این رابطه را حذف کرد یا رابطه رو قطع کرد اما مشکل در رابطه با جنس مخالف، وابستگی شدید است که کار را خیلی سخت می­‌کند.

یعنی دختر می­‌آید گریه می­‌کند و می‌­گوید صد‌در‌صد این دوست‌پسر به درد من نمی­‌خورد اما با این حال نمی­‌تواند رابطه را قطع کند؛ گرفتارش شده، به قول خودش درگیر شده، گیر کرده است؛ متاسفانه رسانه ملی ما نتوانسته این زنگ خطر رو به جوان ما که دوران شهوانیش را می­‌گذراند، تعلیم دهد و فرهنگ‌سازی کند؛ پدرها و مادرها هم تبعات اینگونه روابط را به فرزندان خود بازگو نمی­‌کنند، اگر این مسئله را به مردم آموزش دهیم، چه بسا جوانها سراغ اینگونه روابط نامشروع نمی­‌روند چون وابستگی می‌آورد.

یکی از مهمترین راهکارهای مقابله با آسیبهای اجتماعی، فرهنگ‌سازی و آموزش دیدن خانواده­‌هاست؛ متاسفانه یاری­‌رسان‌ها مثل پدر، مادر، استاد، روانشناس مشاور، آموزش کافی ندیده‌اند؛ یکی از بزرگترین معضلات جامعه ما عدم آموزش صحیح هست.

برای مقابله لازم است مهارتهای مشاوره­‌ای توسط افراد متخصص مسلمان ارزشمدار به خانواده­‌ها آموزش داده شود همچنین دانشگاهها و مراکز آکادمیک نیز باید فقط به مباحث نظری بسنده نکنند و با نگاه‌های کاربردی، به تبیین روشهای تاثیرگذار و موثر در مقابله با اینگونه آسیبها بپردازند.

از سوی دیگر باید قوانینی وضع شود که امنیت روحی و روانی مردم مورد حمایت قرار گیرد؛ باید قوانینی وضع شود که تا حدودی برخی از این آزادیهای بی‌حد و حصر محدود شود و هر کسی به راحتی نتواند به حریم خصوصی افراد وارد شود و آن را به مخاطره اندازد.

انتهای پیام/