نقش امام صادق(ع) در پاسخگویی به شبهات روز

حجت‌الاسلام و المسلمین رحیم لطیفی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا با بیان اینکه دوران امام جعفر صادق(ع)، دورانی بود که فرصت مناسب برای نشر معارف اهل‌بیت(ع) ایجاد شد، افزود: از آنجا که دوران امام صادق(ع) مقطع انتقال قدرت از بنی امیه به بنی‌العباس بود، جهان اسلام با التهاباتی مواجه شد که فرصتی بسیار مناسب برای ایجاد تشکیلاتی علمی و معرفتی برای حضرت فراهم کرد؛ به همین دلیل می‌بینیم حجم زیادی از احادیث شیعه از امامین(ع) صادر شده است.

وی پیشرفت‌های علمی جامعه کنونی بشریت را در گروی باز کردن علوم مختلف از سوی امام صادق(ع) معرفی کرد و تصریح کرد: اکنون بشریت علم خود را مدیون مکتب امام جعفر صادق(ع) است، زیرا با کمی مطالعه در می‌یابیم بسیاری از پیشرفت‌های علمی در زمینه‌های ریاضی، پزشکی، فیزیک، شیمی و ... ریشه در مباحث حضرت دارد. از سوی دیگر جهان اسلام در حوزه‌های علوم معرفتی، فقهی، عقاید و کلام نیز مدیون علوم امام جعفر صادق(ع) است.

این پژوهشگر حوزه نقش امام جعفر صادق(ع) برای رفع شبهات علمی و معرفتی و کلامی در دوران حیات پر برکتشان را نقشی بی‌بدیل معرفی کرد و افزود: دوران امام جعفر صادق(ع)، دوران تبادل و مواجهه افکار و عقاید مختلف کلامی و ... در جهان اسلام بود که حضرت در این مقطع پاسخگوی تمام شبهات بودند و فتنه‌های زیادی را با تدبیر خود تبیین و یا خاموش کردند.

لطیفی ادامه داد: به عنوان نمونه بحثی به عنوان «حدوث» و «قِدَم» قرآن داریم؛ به این صورت که آیا قرآن از ابتدا بوده است یا خیر. عده‌ای مثل اهل حدیث می‌گفتند قرآن کلام خداست و کلام خدا مثل خودش قدمت دارد و از قبل بوده است. اما عده‌ای مثل حسن بصری و ... می‌گفتند قرآن «حادث» است، یعنی  خداوند تا قبل از بعثت رسول گرامی اسلام(ص) این سخن را نفرموده بود و همزمان با بعثت پیامبر(ص)،‌ قرآن حادث و ایجاد شد. لذا این دو گروه همدیگر را متهم به کفر می‌کردند.  یعنی گروهی که می‌گفتند قرآن قدیم است، متهم بودند چیزی را در مقابل قدیم بودن خداوند قرار دادند و کسانی که نظر بر «حادث» بودن قرآن داشتند، متهم بودند که به قرآن بی‌احترامی شده است و آن را چیزی جدید تصور  کردند؛ بنابراین موجی از خشونت و درگیری و کشتار در جهان اسلام پدید آمد که تمام مسلمانان را به ستوه در آورد. 

وی افزود: در این شرایط امام صادق(ع) شروع به تبیین کردند و می‌فرمودند «حدوث» و «قدِم» در مقابل هدایت‌بخشی قرآن یک بحث فرعی است و باید از آن پند گیرید. حضرت با یک استدلالی مناسب فرمودند ای دانشمندان آیا قرآن خداست یا غیر خداست؟ گفتند خدا غیر خداست. می‌فرمودند خب هر چیزی که غیر از خداست،‌ مخلوق اوست و هر چیزی که مخلوق خدا باشد، یک آغازی دارد؛ یعنی ابتدا نبود و بعد خدا او را خلق کرد. 

این مبلغ عرصه بین‌الملل درباره نمونه‌ای دیگر از مواجهات فکری دوران امام صادق(ع) و نقش حضرت در پاسخ به این دست شبهات، گفت: از جمله موضوعاتی که در آن دوران شکل گرفت، ظاهریه و کرامیه بود. به این صورت که نظر بر این داشتند آیاتی از ظاهر قرآن وجود دارد که ما در قیامت خدا را مشاهده می‌کنیم؛ مثل آیات 22 و 23 سوره قیامت: «وُجُوهٌ یوْمَئِذٍ نَاضِرَةٌ، إِلَی رَبِّهَا نَاظِرَةٌ؛ در آن روز صورت‌ها خندان است و به سوی پروردگار نظاره می‌کنند» و نیز برخی آیات می‌گوید خداوند دست و چشم دارد مثل آیه «يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ»؛ در هر صورت قائل بر رؤیت خدا در دنیا و آخرت شدند که «ظاهریه» نام گرفتند.

لطیفی افزود: گروهی دیگر نظر داشتند خدا فقط در قیامت رؤیت می‌شود و در دنیا قابل رؤیت نیست که این گروه «اشاعره» نام گرفتند. در اینجا بود که امام جعفر صادق(ع) ورود کردند و به حل شبهات پرداختند؛ به این صورت که فرمودند خداوند با چشم بصیرت و معنویت دیده می‌شود، اما هرگز با چشم سر دیده نمی‌شود و در پاسخ به رؤیت خداوند به این آیه استدلال می‌کردند:‌ «لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ؛ چشم‌ها او را درک نمی‌کنند در حالی که او تمام چشم‌ها را می‌بیند». همچنین حضرت با پاسخ‌های کلامی مناسب می‌فرمودند اگر خداوند دیده شود، مرکب محسوب می‌شود. از سوی دیگر وقتی می‌گویید خدا دیده می‌شود، یا قائل هستند جزئی از خدا را دیدید یا تمام خدا را مشاهده کردید. اگر بگویید کل خدا را دیدم، خدا را محدود کردید و اگر بگویید جزئی از خدا دیدید، خدا مرکب محسوب می‌شود و او را تجزیه کرده‌اید. بنابراین امام جعفر صادق(ع) در آن دوران نقش بسیار بی‌نظیری در رفع اینگونه شبهات داشتند که جز از امام معصوم(ع) ممکن نبود. 

انتهای‌پیام/