پل ورسک؛ پل پیروزی ایران در جنگ جهانی دوم/ ثبت بزرگترین پل راه‌آهن ایران در کتاب گینس
بزرگترین پل راه‌آهن سراسری ایران و پل پیروزی جنگ جهانی دوم تنها پلی که در کتاب گینس ثبت شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، یکی از راه‌های ورودی به استان سرسبز مازندران و استفاده از جاذبه‌های گردشگری و دیدنی این استان از طریق راه‌آهن تهران به شمال است که با احداث خط ریلی تهران، گرمسار، فیروزکوه به شهرهای مازندران چون پل سفید، سوادکوه، قائمشهر و ساری وصل می‌شود.
با گذر از ارتفاعات رشته‌کوه البرز و با نزدیکی به شهرستان سوادکوه به روستایی می‌رسیم که نامش "ورسک" شناخته شده است. در دل این ارتفاعات و ساخت خط ریل پلی احداث شده که امروزه به‌عنوان بزرگترین پل‌های راه‌آهن سراسری ایران معرفی می‌شود و آن پل ورسک است.
این پل که از شاهکارهای مهندسی به حساب می‌آید در سال 1315 بازگشایی شد. پل ورسک که راه‌آهن سراسری تهران ـ شمال را به هم متصل می‌کند در ارتفاع 110 متری از ته دره با دهانه 66 متری و با وسایلی ابتدایی ساخته شد.
رضاخان پس از آنکه ساخت و ساز پل به پایان رسید برای گشایش (افتتاح) پل به سواد کوه آمد. او پس از بررسی و نگرش بر چگونگی ساخت پل در کاری شگفت، فرمان داد تا سرمهندس اتریشی همراه با خانواده‌اش به زیر پل رفته و همانجا بمانند تا نخستین قطار از روی پل گذر کند. رضاشاه می‌خواست از کار مهندس اتریشی اطمینان بدست آورد و مهندس اتریشی همچون از کار خود و گروهش اطمینان داشت به این کار تن داد.
پل ورسک در شمار مهمترین آثار فنی مهندسی راه آهن شمال ایران محسوب می‌شود که در مهرماه 1356 با شماره 1534 ثبت آثار ملی شده است. ورسک از جمله پل‌های استراتژیک ایران است که توسط شرکت دانمارکی کامپساکس و با تضمین 70 ساله احداث شد.این پل در دوران جنگ جهانی دوم توسط چرچیل، نخست‌وزیر وقت انگلیس پل پیروزی لقب گرفت. همچنین در 23 تیرماه 1324 بنابر پیشنهاد وزارت راه، پل ورسک به نام پل پیروزی نامیده شد.
این پل فقط مخصوص عبور قطار است و در حال حاضر قطارهای مسافری تهران- ساری و تهران- گرگان پس از گذشت بیش از 70 سال هر روز چندین مرتبه از روی آن می‌گذرند. همچنین قطارهای باری و سوختی نیز از روی آن عبور می‌کنند.
امروزه پل ورسک علاوه براهمیت ویژه در صنعت حمل ونقل، از جاذبه‌های سیاحتی ایران نیز محسوب می‌شود. نام پل ورسک در کتاب رکورد گینس، در بخش پل‌های با ارتفاع بیش از 61 متر به ثبت رسیده است.
مکان پل
این پل در دره ورسک در روستای ورسک در شهرستان سوادکوه، واقع در 85 کیلومتری قائمشهر و 180 کیلومتری تهران، در محور فیروزکوه و در مسیر راه آهن شمال قرار دارد.
این پل دو کوه عظیم و سخت‌گذر عباس‌آباد را به یکدیگر اتصال می‌دهد. روستای ورسک در محدوده کوهستانی استقرار یافته و از سطح دریا 2140 متر ارتفاع دارد.
مشخصات فنی
پل ورسک که راه ارتباطی راه‌آهن سراسری شمال جنوب می‌باشد با ابزار آلات بسیار ساده مانند دینامیت و دریل دستی ساخته شده است. این بنا از ملات سیمان و شن شسته شده و آجر ساخته شده و در ساختمان آن از آرماتور استفاده نشده است. به بیان دیگر این بنا از ملات غیر مسلح ساخته شده است.
از شگفتی‌های ساخت این پل عدم استفاده از هیچ سازه فلزی در ساخت آن است. یرای ساخت این پل ابتدا دو پایه بتنی در دو طرف کوه ایجاد شد و به هم متصل و سپس دال قوسی روی آن اجرا گردید و سپس نمای آجری روی آن اجرا شد.
به علت احتمال طغیان رودخانه ورسک مهندسان تصمیم گرفتند با احداث تونلی در زیر رودخانه ورسک، ترن را از طغیان محافظت کنند و سپس با چرخش در مسیر و صعود به میزان صد متر، ترن روی پل راه‌آهن ورسک قرار گیرد.
حجم پل ورسک که دارای 66 متر دهانه قوسی اصلی و 110 متر ارتفاع از ته دره است، جمعاً 4500 مترمکعب است. طول کلی پل 86 متر است. هزینه ساخت آن در آن زمان، بالغ بر 2 میلیون و 600 هزار ریال بوده است.
برای ساخت این پل عظیم چند طرح مبتنی براستفاده از مصالح بنایی که بیشتر مقرون به صرفه بوده، به تصویب رسید. بر اساس برخی منابع با شروع جنگ دوم جهانی و با توجه به احتمال ورود متفقین به ایران و استفاده آنان از راه‌آهن ایران، تصمیم گرفته شد که همه پل‌ها مین‌گذاری شوند.
پل راه آهن ورسک نیز شامل این دستور بود، اما پل‌ها هیچگاه منفجر نشدند و متفقین پس از اطلاع از این موضوع اقدام به خنثی کردن مین‌ها کردند. محمد سجادی وزیر راه ایران بین سال‌های 1317 تا 1320 با اشاره به مین‌گذاری پل ورسک گفته بود: با شنیدن اخبار وحشتناک از جبهه‌های جنگ شوروی، دستور مین‌گذاری پل ورسک و پل‌های مهم دیگر راه‌آهن داده شد و این کار با دقت و به صورت محرمانه انجام پذیرفت. لیکن پس از اشغال ایران توسط متفقین، دستوری برای انفجار پل‌ها صادر نشد و متفقین هم از مکان دقیق آنها باخبر شدند.
در طول جنگ جهانی دوم متفقین برای جلوگیری از شکست اتحاد جماهیر شوروی از قوای آلمان روزانه با 75 قطار ادوات نظامی و تسلیحات را از بندر شاهپور (بندر امام خمینی فعلی) به بندر شاه (بندر ترکمن فعلی) می‌رساندند و بطور متوسط هر 25 دقیقه یک قطار از روی پل ورسک عبور می‌کرد.
در همان زمان‌ها به دستور مقامات وقت پل ورسک به رنگ سفید و با نقاشی حسین‌علی شمشیری (اوس علی شمشیری) رنگ آمیزی شد.
گزارش از کبریا مقدس
انتهای پیام/