تحولات منطقه قفقاز در سایه اراده کاخ کرملین

به گزارش خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، ارمنستان کشوری است واقع در قفقاز جنوبی که همسایه شمالی ایران است. این کشور بر اساس سیاست‌های خود و به دلیل تفوق بر رقیبش در مناقشه قره باغ یعنی جمهوری آذربایجان، همواره تلاش کرده تا مناسبات مستحکمی با روسیه داشته باشد. اما دولت ایروان از طرف دیگر تلاش می‌کند تا ارتباط لازم را با کشورهای اروپایی یا به طور کلی غربی داشته باشد.

«جبار علائی مهره»، کارشناس مسائل قفقاز طی گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، با توجه به سیاست خارجی ارمنستان و نوع مناسبات این کشور با روسیه و ناتو، گفت: مشارکت ارمنستان در طرح‌ها و برنامه‌های ناتو مسئله جدیدی نیست. این کشور از سال 1992 با سازمان پیمان آتلانتیک شمالی- ناتو همکاری دارد و از سال 1994 به طور منظم در برنامه‌های "همکاری برای صلح" سازمان ناتو مشارکت می‌کند.

وی افزود: هر سه کشور قفقاز جنوبی یعنی آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، عضو شورای اروپا و سازمان امنیت و همکاری اروپا هستند. بسیاری از مؤسسه‌های غربی و اروپایی در این کشورها نمایندگی داشته و به آموزش و پشتیبانی مدنی مشغول می‌باشند. در هر سه این کشورها برنامه‌های جداگانه‌ای برای "ارتقا" استانداردهای آموزش به معیارهای مورد نظر ناتو چیده شده و هر دوسال یکبار مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. کشورهای غربی و آمریکا در قالب طرح‌های مشارکتی، تعلیم دموکراسی و "انسان دوستانه"، کمک‌های بلاعوض و آموزش‌های لازم را از سال 2001 به بعد سرعت داده‌اند. با در نظر داشتن چنین مواردی نمی‌توان گفت که رابطه ایروان با کشورها و سازمان‌های غربی در چند ماه اخیر بیشتر شده یا سرعت گرفته است و این مسئله سابقه نسبتاً زیادی دارد.

 *رعایت خطوط قرمز روسیه از جانب کشورهای قفقاز جنوبی 

کارشناس مسائل قفقاز با بیان اینکه برای درک ارتباط نزدیک کشورهای غربی با کشورهای قفقاز جنوبی باید سه عامل را در نظر داشت، ادامه داد: این فاکتورها به ترتیب اولویت عبارت از انرژی، موقعیت استراتژیک و عامل رقیب سنتی و سرسخت غرب یعنی روسیه می‌باشد. دریای خزر و سواحل کشور آذربایجان منبع انرژی جایگزین برای اروپا، آمریکا و لوله‌های نفت و گاز آن رقیب لوله‌هایی‌اند که انرژی‌های فسیلی را از روسیه به قلب اروپا می‌رسانند. در کشمکش بین غرب و روسیه، به ویژه در زمان تحریم روسیه این مهم بیش از پیش خودنمایی و اهمیت سوق الجیشی بودن قفقاز جنوبی را دو چندان می‌کند.

علائی تاکید کرد: البته کشورهای قفقاز جنوبی حواسشان کاملاً به منافع غرب، روسیه و آنچه که می‌تواند منطقه را به زمین رویارویی بدل کند، جمع می‌باشد. بنابراین تلاش می‌کنند خطوط قرمز روسیه را نه تنها نادیده نگیرند بلکه به نوعی به اسم سیاست بالانس، روسیه را کاملاً راضی نگه دارند.

وی با توجه به حمایت‌های روسیه از ارمنستان گفت: در بین کشورهای قفقاز جنوبی ارمنستان بیشترین روابط را با روسیه دارد و از حمایت‌های مادی و معنوی و نظامی مسکو هم برخوردار است. هرچند ارمنستان از لابی ارامنه در بین کشورهای اروپایی و آمریکا برخوردار می‌باشد و در گروه میسنک سازمان امنیت و همکاری اروپا هم از حمایت‌های فرانسه، اما تلاش می‌کند تا جایی که به تضاد منافع غرب و روسیه در قفقاز، به ویژه مناقشه قره باغ  بر می‌گردد، سیاست‌های مسکو را در اولویت قرار دهد. اکثر کارشناسان و افکار عمومی کشورهای حوزه قفقاز بر اینکه روسیه مهمترین بازیگر قدرتمند منطقه است و نمی‌توان منازعات و مناقشات کشورهای مستقل شده از شوروی سابق را بدون حضور آن حل کرد، اتفاق نظر دارند.

 *پایان درگیری‌های ارمنستان و آذربایجان در آوریل 2016 با اراده کاخ کرملین

تحلیلگر مسائل قفقاز با اشاره به تجربه گرجستان و اوکراین در سال 2008، خاطرنشان کرد: این تجربه نشان داد که مسکو شدیداً به حوزه‌های نفوذ خود حساس است و تحرکات خلاف منافع و نفوذ در دایره امنیتی‌اش را هرگز تحمل نمی‌کند؛ چنانکه برق آسا و پولادین واکنش نشان می‌دهد. ارمنستان و جمهوری آذربایجان که بر سر مناقشه قره باغ در حالت جنگ و صلح به سر می‌برند بیشتر از بقیه کشورها سایه قدرتمند همسایه شمالی‌شان را در این زمینه درک می‌کنند. درگیری ماه آوریل سال 2016 در قره باغ که باعث کشته شدن نظامیان از طرفین مناقشه یعنی جمهوری آذربایجان و ارمنستان شد، نه با پا درمیانی گروه میانجی مینسک، بلکه با اراده کاخ کرملین پایان یافت.

علائی با بیان اینکه در ارمنستان مخالفت‌هایی از سوی گروه‌های فعال مدنی علیه سیاست‌های روس گرایانه دولت ایروان وجود دارد، بیان کرد: هر از چند گاهی شاهد اعتراضاتی در ارمنستان  علیه مسکو هستیم، اما ارامنه تلاش نمی‌کنند سیگنال‌هایی بفرستند که نارضایتی مسکو را بر انگیزد. مضاف بر اینکه روسیه در ارمنستان پایگاه نظامی و پایگاه پیشرفته موشکی دارد و کمک‌های مالی بلاعوض برای تجهیز ارتش ارمنستان در اختیار ایروان می‌گذارد. یعنی ایروان در زمینه حمایت‌های مادی و معنوی، خود را مدیون روسیه می‌داند.

وی ادامه داد: آنچه اخیراً اتفاق افتاد و سبب نارضایتی دولت ارمنستان از مسکو شده است، تحویل بخشی از سلاح و ادوات نظامی سنگین به جمهوری آذربایجان است که طی قراردادی به ارزش 5 میلیارد دلار به امضا رسیده بود. شاید دلخوری ارمنستان از روسیه نه به خاطر تحویل سلاح‌ها بلکه به خاطر زمان آن باشد، درست در بالا گرفتن نقض آتش بس در قره باغ و خطوط تماس نیروهای ارمنی و آذری. ولی ایروان فراموش کرده بود که مسکو زمانی سلاح‌ها را تحویل باکو داد که پیغام کرملین مبنی بر خاموشی سلاح‌ها و قطع درگیری، از قبل به وزیر دفاع جمهوری آذربایجان رسیده بود. شاید هم دولتمردان کرملین به نوعی خواستند بفهمانند که بازی خارج از گود از سوی ایروان و باکو نادیده گرفته نخواهد شد.

 *سیاست‌های مسکو درباره منطقه قفقاز کاملاً شفاف است

پژوهشگر مسائل قفقاز عنوان کرد: بنابراین ایروان با در نظر داشتن قدرت مسکو مبنی بر واکنش سریع و احتمال نزدیکی مسکو-باکو هرگز سیاست سنتی خود را رها نکرده و تلاش هم نخواهد کرد که صبر کاخ سرخ کرملین را در بازی خطرناک نزدیکی ناتو به مرزهای روسیه از طرف قفقاز جنوبی را بیازماید.

علائی با توجه به سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به جمهوری خود خوانده  آبخازیا در سالگرد حمله به اوستیای شمالی و آبخازیا، توضیح داد: این سفر که چند روز بعد از سفر مایک پنس معاون رئیس جمهور آمریکا به گرجستان انجام شد، نشان از آن دارد که سیاست مسکو در قبال قفقاز جنوبی کاملاً شفاف است، به نحوی که هرگز سیاست‌های تحریک آمیز از سوی قدرت‌های فرامنطقه‌ای را تحمل نخواهد کرد. از این پس روسیه نقش فعال و نزدیکتری در حوزه امنیتی خود و نزدیک مرزهای فدراسیون روسیه ایفا می‌کند و چه از راه دیپلماسی و چه از را تحرکات نظامی، مانورها و تقویت پایگاه‌های نظامی‌اش در شرق دور، قفقاز جنوبی و شرق اروپا، می‌خواهد  به رقیبان و طرفدارن منطقه‌ای خود بفهماند که روسیه همچنان قدرت بلامنازع منطقه‌ای است.

وی افزود: جمهوری آذربایجان و ارمنستان به خوبی می‌دانند که هر چه غرب و آمریکا در قبال روسیه سیاست شدیدتری را دنبال کنند و منافع مسکو را در مناطق حوزه نفوذ سنتی روسیه نادیده بگیرند، واکنش این کشور آنی و قطعی خواهد بود. بنابراین هرچه غرب به تحریم‌هایش علیه روسیه بیفزاید و به رقابت‌های منطقه‌ای دامن بزند، دود آن به چشم این کشورها خواهد رفت، از این رو  تلاش می‌کنند بیشتر به مسکو نزدیک شوند تا غرب و همپیمانان آنها. 

انتهای پیام/