سقاخانه‌های اصفهان در پیچ و تاب مدرنیته جا ماندند
سقاخانه‌های اصفهان تنها نمادی از آنها باقی مانده و به دلیل فراموشی و تغییر الگوی سبک زندگی از بین رفته‌اند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، هنوز هم در کوچه‌‌های قدیمی اصفهان بافت‌هایی را می‌بینیم که یادگار اعتقادات و بینش 400 ساله با خود دارد. سقاخانه‌هایی که نماد معماری و اعتقادات مردم ایران زمین را نشان می‌دهد.
نمادی که رنگ و بوی عشق به خود گرفته ایستگاهی برای چشیدن جرعه‌های گوارای آب به یاد امام حسین(ع) و سقای با وفایش؛ پیاله‌هایی که بوی استجابت می‌دهد.
سقاخانه در معماری سنتی ایرانی، به فضاهای کوچکی در معابر عمومی اطلاق می‌شد که اهالی و کسبه برای آب دادن به رهگذران تشنه درست می‌کردند. در قدیم الایام سقاخانه معمولاً ظروف سنگی بزرگی بودند که آب آشامیدنی در آنها ریخته می‌شد و پیاله‌هایی با زنجیر به آنها بسته می‌شد.
آب سردکن‌هایی که الان در سطح شهر است روزگاری نوع قدیمی آن توسط سقاخانه‌ها به مردم خدمات می‌داد، مردمی که آب نذر می‌کردند و تشنگان را سیراب.
در مورد پیدایش سقاخانه‌ها مباحث زیادی مطرح شده است در این میان علیرضا جعفری زند کارشناس میراث فرهنگی در مورد پیشینه این بافت‌های قدیمی می‌گوید: ما هیچ پیشینه و سندی نداریم که بگویند این مکان‌ها قبل از صفویه بوده اما مکان‌های شبیه به این را در مسیحیت و برخی ادیان داریم مانند مکان‌هایی برای روشن کردن شمع؛ حتی همین الان نیز در ایتالیا چنین مکان‌هایی وجود دارد.
و ی افزود: اما از دوران صفویه ما آنها را می‌شناسیم، بناهای قبل از صوفیه چنین مکان‌هایی را نداشته و به دلیل تفکر شیعی و تشنه لب بودن امام حسین (ع) و واقعه عاشورا سقاخانه‌ها به این شکل شده و به آنها توجه شده اگر تمام سقاخانه‌ها را ببینید نمادی از واقعه عاشورا وجود دارد.
این کارشناس میراث فرهنگی گفت: به نظر می‌رسد در قدیم ابتدا شمع روشن می‌کردند زیرا روشن کردن شمع به پیش از اسلام برمی‌گردد پس از آن با رشد تفکر شیعی در صفویه اب اضافه شده در واقع در این مکان‌ها آب خیرات می‌شده و حتی افرادی که متمول بودند یخ در آب می‌ریختند در گذشته آب به عنوان یک نذر ارزشمند تلقی می‌شده است.
جعفری زند تصریح کرد: در معماری سقاخانه‌ها اشعار و تصاویری در وصف امام حسین و واقعه کربلا است که امروز بسیاری از آنها در حال فراموشی و مخروبه شدن پیش رفته است و یا شکل سقاخانه ندارد؛ احیای این مکان‌ها ارزشمند است زیرا یک فرهنگ زیبای مذهبی است و یک سنت قدیمی ایرانی بوده که می‌تواند با شکل جدید و با همان ساختار باشد تا کارکرد خود را حفظ کند.
وی افزود: امروزه در سقاخانه‌ها کمتر دیده می‌شود که شمع روشن کنند و یا آب در آن باشد به ندرت سقاخانه‌ها زنده هستند تغییر ماهیت داده و تنها یک نماد از آن مانده، نه آبی در کار است و نه شمعی روشن می‌شود.
این در حالی است مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان از احیای سقاخانه‌های اصفهان به تسنیم خبر می‌دهد، می‌گوید: قرار است در برنامه‌هایی که برای احیا و مرمت بافت های تاریخی داریم سقاخانه‌ها نیز به عنوان عناصر درون بافت‌ها مرمت شوند.
وی افزود: در شهر اصفهان 80 سقاخانه شناسایی شده که دارای ارزش تارریخی هستند از این تعداد 10 سقاخانه با همکاری نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان مرمت شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان گفت: بیشتر سقاخانه‌ها در محله های هارونیه، بازارچه حاج محمد و در بافت ای تاریخی شهر بودند که مرمت و احیا شده‌اند.
وی با اشاره به پیشینه سقاخانه خاطرنشان کرد: در مورد پیشینه بحث‌های تاریخی زیادی وجود دارد، سقاخانه‌ها در اصفهان از دوره صفویه و قاجار است اما در فرهنگ ایرانی عمیق تر بوده و به پیش از اسلام برمی‌گردد اما به نوعی آمیختی با واقعه کربلا پیدا کرده‌اند.
اللهیاری بیان کرد: سقاخانه در سایر شهرهای کشور وجود دارد زیرا با مناسک‌های ما گره خورده اما در برخی شهرهای تاریخی شرایط ویژه تری دارد و در واقع جزئی از فرهنگ ناملموس ما هستند.
سقاخانه‌ها محیطی معنوی که از 2 عنصر آب و نور تشکیل شده، مکانی که جدای از معنویت یکی از پایگاه‌های کوچک برای گفتمان‌های اجتماعی در قدیم بوده، بافت قدیمی که به گفته کارشناسان اصفهان در خود بیش از 400 سقاخانه داشته اما هم‌اکنون 80 سقاخانه بیشتر باقی نمانده است.
سقاخانه‌هایی که تنها نمادی از آنها باقی مانده است بوده و به دلیل فراموشی و تغییر الگوی سبک زندگی از بین رفته‌اند، بافت‌هایی که اعتقاد و تفکر شیعی مردم را بازگو می‌کند و قابل حفظ شدن است اما همچنان تشنه احیا هستند.
گزارش از نگین فروغی
انتهای پیام/