آئین‌های عاشورایی مردم سیستان از پخت "غلور" تا "شووی‌خوانی" + تصاویر
هم‌زمان با عاشورای حسینی آیین‌های مختلفی در استان سیستان و بلوچستان برگزار می‌شود که از آن جمله می‌توان به پخت "غلور" و "شووی‌خوانی" اشاره کرد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زابل، با وجود گذشت حدود یک هزار سال از شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایش نه تنها از عمق این حادثه کاسته نشده بلکه هر چه بیشتر می‌گذرد این قلمرو گسترده‌تر شده و آئین‌های این ایام، با شکوه بیشتری برگزار می‌شوند.
با توجه به اینکه مراسم عزاداری ویژه ماه محرم در کشورهایی مانند لبنان، ترکیه، سنگال، کانادا، انگلستان و هلند توسط شیعیان این کشورها برگزار می‌شود، در سراسر ایران نیز آئین‌های عزاداری ماه محرم هر سال با شور و اشتیاق خاص به امام حسین(ع) برگزار می‌شود که این آئین‌ها نسبت به فرهنگ هر منطقه، استان یا قوم متفاوت بوده و از زمان گذشته تاکنون همواره در قالب هیئت‌های مذهبی، راه‌اندازی دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی و تکایا برگزار شده و آئین‌های محرم نیز ریشه در فرهنگ هر استان و قوم داشته و مواردی مانند تزئین علم، گهواره علی‌اصغر(ع) یا حجله آرایی قاسم(ع) نشانه علاقه و حس زیبایی‌شناسی مردم است.
استان سیستان و بلوچستان نیز که مردم آن نمونه‌ای بارز از رهروان واقعی خاندان عصمت و طهارت هستند که اوج این ارادت در دهه اول محرم به نمایش در میآید. نوحه‌خوانی، سینه‌زنی، زنجیرزنی، شووی خوانی(تعزیه خوانی) و پخت غلور(حلیم محلی سیستان) از جمله آیین‌های معمول مردم منطقه سیستان در ایام محرم به شمارمی رود.
همچنین "راه رفتن با پای برهنه، گل مالیدن بر سر و پاشیدن کاه بر سر عزاداران" از دیگر ویژگی‌های عزاداران سیستانی در دهه نخست محرم است. پخت حلیم و شعله زرد، امتناع از پخت غذا 3 روز قبل از واقعه عاشورا، پشت بام رفتن ریش سفیدان و تلاوت قرآن و ذکر دعا برای اعلام رسیدن ماه محرم و برگزاری مجالس روضه و عزاداری در منازل از دیگر آداب مردم سیستان در ماه محرم و 18 روز پس از آن است.
در شهرهای جنوبی سیستان و بلوچستان علاوه بر شیعیان، بسیاری از برادران و خواهران اهل سنت نیز با حفظ حرمت ماه محرم و ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان حسین بن علی(ع) در آیین‌های ویژه شرکت می‌کنند. مردم اهل سنت استان در احترام به ماه محرم و ایام شهادت امام حسین(ع) همانند شیعیان از برگزاری مراسم ازدواج و جشن‌های شادی خودداری می‌کنند.
"نذر خون" سنت حسنه مردم سیستان
شمار زیادی از بیماران نیازمند دریافت خون هستند و تامین این خون جز با دریافت خون‌های اهدایی از سوی نیکوکاران و خیران امکانپذیر نیست. در استان‌هایی همچون سیستان و بلوچستان به دلیل رواج ازدواج فامیلی و در پی آن آمار بالای تعداد مبتلایان به تالاسمی، بیش از سایر نقاط کشور اهدای خون اهمیت دارد. هر ساله در ایام محرم تعدادی از مردم سیستانی حاضر در مراسم سوگواری سرور و سالار شهیدان با نذر خون خود به یاری بیماران نیازمند به خون می‌شتابند.
مردم سیستان در ایام دهه اول محرم و به ویژه در شب‌های تاسوعا، عاشورا و شام غریبان به سنت حسنه اهدای خون می‌پردازند. پایگاه انتقال خون زابل نیز با توجه به کمبودها و نیاز به گروه‌های خونی، ساعت کاری خود را افزایش داده تا با تهیه خون برای نیازمندان در این ایام گره‌ای از مشکلات آنان را باز کند.
مردم سیستان با این اقدام خداپسندانه ضمن بالابردن سطح سلامتی خود، به انسانی دیگر جان دوباره می‌بخشند. پایگاه انتقال خون زابل تنها پایگاه موجود در منطقه سیستان است و نیاز خونی 5 شهرستان منطقه از طریق همین پایگاه تامین می‌شود بنابراین اهدای خون مردم در این پایگاه از اهمیت زیادی برخوردار است.
شووی‌خوانی(تعزیه خوانی) در سیستان
منطقه سیستان از مناطق پایه‌گذار هنر تعزیه در کشور محسوب می‌شود و این آﯾﯿﻦ ﺧﺎص و وﯾﮋه در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ از شب‌های اول ﻣﺎه محرم آغاز ﻣﯽﺷﻮد. تعزیه در سیستان به صورت روزشمار اجرا می‌شود به این صورت که شبیه خوانان هر روز ماه محرم را به یکی از یاران امام حسین(ع) اختصاص می‌دهند؛ مثلاً روز چهارم محرم به نام عزاداران حر، روز پنجم به نام فرزندان حضرت زینب(س)، روز ششم تا هشتم به یاد حضرت قاسم و حضرت علی اکبر(ع)، روز نهم به نام حضرت ابوالفضل العباس(ع) و روز دهم به نام و یاد سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) تعزیه برپا می‌شود.
در شووی خوانی منطقه سیستان افراد بر اساس مراتب عرفانی و جایگاه اجتماعی نقش‌های مختلف تعزیه را بر عهده می‌گیرند طوری که نقش امام حسین(ع) متعلق به مومن‌ترین فرد است. دلیل زنده و پویا بودن واقعه عاشورا و محرم نقل سینه به سینه آن در بین مردم از طریق تعزیه یا شووی خوانی بوده است. در شووی خوانی‌های سیستان افراد کم سن و سالی حضور دارند که نشان دهنده عشق درونی آنان به قیام امام حسین(ع) است.
در ﺗﻌﺰﯾﻪ ﺧﻮاﻧﯽ یک ﻧﻔﺮ از ﮔﺮوه ﺗﻌﺰﯾﻪ ﺑﺎ ﺻﺪای ﻃﺒﻞ آغاز ﺷﺪن ﺗﻌﺰﯾﻪ را به اﻃﻼع ﻣﺮدم ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ که ﻣﺮدم ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ در ﺻﺤﻨﯽ که به اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﻌﺰﯾﻪ ﺧﻮانﻫﺎ ﻣﺮﺛﯿﻪﻫﺎی ﺧﻮد را اﺟﺮا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﻣﺮدم زاﺑﻞ ﻇﻬﺮ روز ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ و ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ غذای ﺧﻮد را ﺗﻬﯿﻪ و آن را ﭘﺲ از ﻗﺮار دادن در سینی‌های ﺑﺰرگ و روی ﺳﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و به ﭘﺸﺖ در ﺣﺴﯿﻨﯿﻪای که ﺳﯿﻨﻪزﻧﺎن و زنجیر‌زن‌ها ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺮﮔﺰاری ﻣﺮاﺳﻢ هستند، ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ.
پذیرایی از عزاداران با "غلور"
ﺳﺎﻋﺖ 12 ﻇﻬﺮ درب ﺣﺴﯿﻨﯿﻪ ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺮدم در صف‌های ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﯿﻨﯽﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ که ﭘﺮ از ﻧﺬورات اﺳﺖ وارد حسینیه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و از ﻋﺰاداران ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. در سیستان اکثراً تا روز دهم محرم با غذاهای نذری که بیشتر حلیم سنتی است و به آن "غلور" گفته می‌شود سوگواران پذیرایی می‌شود.
غلور از 70 سال پیش تا به حال در ماه محرم توسط مردم منطقه سیستان طبخ می‌شود؛ این آش یا حلیم در مقادیر زیاد و در دیگ‌های بزرگ، توسط مردان از شب تا صبح طبخ و به عنوان نذر معمولاً هنگام اذان صبح توزیع می‌شود. پخت آن معمولاً اینگونه است که گندم از قبل شسته می‌شود و بعد از خشک شدن کامل به صورت نیمکوب و یا بلغور در میآید و بعد از آن استفاده می شود؛ یک وجه تسمیه این غذا هم همین است که گندم را به این صورت در می‌آورند که در گویش محلی به آن غلور کردن گندم می‌گویند.
البته چند سالی است که علاوه بر بلغور گندم از حبوبات ویژه‌ای مانند "ماک زابلی، عدس زابلی، نخود و یا لوبیا" هم در طبخ غلور استفاده می‌شود. نحوه استفاده از حبوبات معمولاً به 2 صورت است، یا حبوبات را هم مثل گندم بلغور می‌کنند و یا اینکه بدون خرد کردن ابتدا در آب خوب می‌پزند بعد به مجموعه اصلی اضافه می‌کنند.
در مورد استفاده از گوشت هم تقریباً به آن شکل قدیم دیگر کاربرد ندارد، یعنی اینکه داخل هر ظرف دیگر یک تیکه گوشت مجزا قرار نمی‌دهند، بلکه کل گوشتی که برای این کار در نظر گرفته شده را ابتدا می‌پزند و بعد با دست رشته رشته می‌کنند و به صورت رشته‌های نازک گوشت با کل غذا مخلوط می‌کنند؛ اینطوری هم قوام غلور بیشتر می‌شود و هم در هر قاشقی که از این نذری مصرف می‌شود، طعم گوشت قابل احساس است.
"خیمه سوزان" نمایش اوج مظلومیت اهل بیت(ع)
ظهر عاشورا آیین "خیمه سوزان" نیز با حضور عزاداران و سوگواران حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) در شهرهای مختلف منطقه سیستان برگزار می‌شود. در آیین خیمه سوزان، تعزیه حادثه عاشورا به یاد مظلومیت و غربت سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) و 72 یار باوفایش به اجرا در میآید و عزاداران در سوگ این حادثه عظیم اشک ماتم می‌ریزند.
در این مراسم به یاد آتش گرفتن خیمه‌های سید و سالار شهیدان در حادثه عاشورا، آیین خیمه سوزان اجرا می‌شود و خیمه‌هایی به صورت نمادین به آتش کشیده می‌شود تا اوج مظلومیت اهل بیت(ع) به نمایش درآید.
ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ به ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺰاداری ﺳﻨﺘﯽ در ﺳﯿﺴﺘﺎن به ﺑﺮﺧﯽ آﯾﯿﻦﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ از جمله ﺣﻤﻞ ﺧﯿﻤﻪﮔﺎه ﺣﺴﯿﻨﯽ(ع) و ﺷﻬﺪای ﮐﺮﺑﻼ و ﻋﻼﻣﺖﮔﺮداﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﯽﺧﻮرﯾﻢ که در زﻣﺎن آل ﺑﻮﯾﻪ ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻮده و در زﻣﺎن ﻗﺎﺟﺎر ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدن ﺗﮑﯿﻪﻫﺎ و آیین‌های ﺗﻌﺰﯾﻪﺧﻮاﻧﯽ روﻧﻖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻘﺎﺧﻮاﻧﯽ اوج ارادت ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺧﻄﻪ را به حضرت ابا عبدالله(ع) ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ طوری که در اﯾﻦ اﯾﺎم ارادﺗﻤﻨﺪان به اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ(ع) در ﺣﺎﻟﯽ که ﺑﺎ یک دﺳﺖ مشک آب و ﺑﺎ دﺳﺖ دﯾﮕﺮ ﮐﺎﺳﻪای در دﺳﺖ دارﻧﺪ به ﯾﺎد ﺗﺸﻨﻪ ﻟﺒﺎن ﮐﺮﺑﻼ، ﻋﺰاداران را ﺳﯿﺮاب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
استفاده از جمله خاص محلی در نوحه خوانی‌ها، نوحه‌های قدیمی و سبک‌های کهن در عزاداری‌ها در این مناطق نشان دهنده حفظ سنت‌های آبا و اجدادی و عشق و علاقه به خاندان عصمت و طهارت(ع) است و باعث شده که این سرزمین را "دارالولایه" بنامند.
انتهای پیام/
