ربط دادن بحران آب به کشاورزی صد‌در‌صد غلط است/ هیاهوی سیاسی برای به تعطیلی کشاندن کشاورزی

فاطمه ظفرنژاد در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا درباره مسئله بحران آب در کشور و تاکید بر بحرانی بودن آن از سوی رئیس سازمان محیط زیست اظهار کرد: به طور قطع مسئله بحران  آب در کشور وجود دارد و نمی‌توان آن را نادیده گرفت که در حقیقت شروع مشکلات پیش آمده هم به 60 سال قبل باز می‌گردد.

وی ادامه داد:‌ متاسفانه برنامه‌ریزیهای ناصحیحی که از 60 سال قبل آغاز شد و طی 30 تا 40 سال گذشته نیز ادامه یافت همچنان دنبال می‌شود و مدیریت پایدار و  مناسب برای آن اعمال نمی‌شود.

پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار تصریح کرد: متاسفانه دریاچه‌های ما در دهه‌های اخیر خشک شده و تالابهای ما وضعیت بسیار نامناسبی دارند؛ سفره‌‌های زیرزمینی هم خالی شده‌ و در شرایط بسیار نامناسبی به سر می‌برند.

عملکرد جناحها و گروههای سیاسی در مشکلات آبی کشور

ظفرنژاد با بیان اینکه مدیریت  آب در کشور نامناسب است، توضیح داد: به طور قطع مشکلات در حوزه آب وجود دارد اما جناح‌ها و گروههای سیاسی با آن برخورد درست و بر پایه آسیب‌شناسی مناسب و همسو با موازین توسعه پایدار ندارند.

مسئله آب و هیاهوی برخی از افراد در این زمینه

وی ادامه داد: در حقیقت برخی افراد در این زمینه هیاهو به راه می‌اندازند اما اصلاً مشخص نیست که آیا درد اصلی در مسئله آب را احساس می‌کنند یا اینکه می‌خواهند برای خود کلاهی از این نمد ببافند.

پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار خاطرنشان کرد: متاسفانه برخی افراد و جریانهای سیاسی می‌خواهند مسئله آب را هم همانند مسئله دریاچه ارومیه در بوق و کرنا کنند و در فکر حل مشکلات پیش آمده نیستند.

آسیب‌شناسی غلط در دریاچه ارومیه صورت گرفت

به گفته ظفرنژاد،  طی چهار سال اخیر مبلغ بسیار سنگینی با هیاهوی بسیار برای احیای دریاچه ارومیه هزینه شد اما عملاً بهبودی حاصل نشد و  تراز این دریاچه کاهش هم پیدا کرد؛ متاسفانه با آسیب‌شناسی غلط انگشت اتهامات در مسئله دریاچه عمدتاً به سوی آب و هوا، اقلیم و سپس کشاورزان گرفته شد و در انتها به طرحهای سد‌سازی دولتی و مدیریت سازه‌ای آب هم اشاره کردند.

عدم تشخیص درست بیماری دریاچه ارومیه

وی افزود: متاسفانه در سالهای اخیر، آسیب‌‌شناسی درستی برای خشکیدن دریاچه ارومیه انجام نگرفت و بیماری آن به‌درستی تشخیص داده نشد در حالیکه اگر آسیب‌شناسی بدرستی انجام شده بود با مشارکت مردم و با پرهیز از مدیریت سازه‌ای می‌توانستیم راهکارهای مناسبی برای بهبود وضع دریاچه یافت کنیم و آن را به‌کار گیریم.

برخی افراد در مسئله آب هیاهو راه می‌اندازند

پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار تاکید کرد: در حال حاضر نیز کسانی که در جریان دریاچه ارومیه هیاهو به راه انداخته‌اند و هیچ عملی نداشته‌اند در زمینه بحث آب و ارتباط آن با محیط زیست نیز هیاهو راه می‌اندازند؛ برخی‌ها می‌خواهند آب، محیط زیست، جنگل و مرتع را یک راستا کنند و وزارتخانه‌ای جدید تشکیل دهند در صورتی که این کار از چاله به چاه افتادن است و اصلا راهکار مناسبی نیست.

ظفرنژاد با بیان اینکه مسئله آب ناشی از یک مدیریت ناسازگار و ناصحیح است، گفت: در دهه‌ 1330 آب را از خاک، جنگل و مرتع و دیگر منابع طبیعی و کشاورزی جدا کردند و به وزارت نیرو انتقال دادند که این سرآغاز مدیریتی ناسازگار و نامناسب بود.

وی افزود: این مدیریت ناصحیح و ناسازگار نسبت به آب که یک منبع طبیعی بسیار حساس و شکننده و مهم است،  روشهای مهندسی تهاجمی در پیش گرفت و با سد‌سازی و عدم توجه به توسعه پایدار باعث بروز معضلاتی همچون خاموشی رودها و خشک شدن دریاچه‌ها و  تالابها شد.

پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار توضیح داد: می‌توانیم به جای هیاهو و پیشنهادهای غلط مانند ایجاد وزارتخانه جدید که افزایش تصدی‌گری دولتی و مغایر توسعه پایدار است عملکرد صحیح و کارشناسی را پیش بگیریم.

ظفرنژاد ادامه داد: می‌توان با حذف  رویکرد سازه‌ای و سدسازی از مدیریت آب،  آن را به بستر اصلی‌اش یعنی جایی که خاک، جنگل، منابع طبیعی و کشاورزی مدیریت می‌شود، منتقل کنیم؛ این برنامه‌ریزی باعث می‌شود تا به‌صورت یکپارچه و اکولوژیک در بیش از 30 حوضه آبی رودخانه‌ای، با مشارکت شوراهای کشاورزان، عشایر و همکاری خبرگان جامعه، مدیریت نرم و غیر تهاجمی را اعمال کنیم.

محروم کردن جوامع محلی از حقابه‌ و خالی شدن روستاها

وی با بیان اینکه باید مدیریت آب  از وزارت نیرو جدا شود، اظهار کرد: شیوه حکمرانی بر منابع آب باید اصلاح شود؛ متاسفانه در دهه‌های گذشته جوامع بومی مولد خوراک یعنی کشاورزان و عشایر را دچار مشکلات  بسیار کردیم یعنی جوامع محلی را از حقابه‌ها محروم ساختیم و این کار باعث آسیبهای جدی به کشاورزی و تخلیه روستاها و مشکلات در عرصه کشاورزی شد.

پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار افزود: وقتی 40 درصد منابع آبی ما پشت سدها و برای انتقال به شهرها جمع‌آوری شده و  به سمت کلانشهرهای مصرف‌زده سوق می‌یابد طبیعی است که کشاورزی و روستاهای کشور دچار بحران می‌شود.

ظفرنژاد تصریح کرد: سد‌سازیها  توهم پر‌آبی در شهرهای این سرزمین کم آب ایجاد کرد و مصرف نامناسب آب در شهرهای بزرگ را دامن زد که این روند موجب شد تا امروز شاهد بروز مشکلاتی در عرصه آب کشور باشیم.

می‌توانیم مشکلات عرصه آبی کشور را حل کرد

وی خاطرنشان کرد: می‌توان با مدیریت صحیح و عزم ملی،  مشکلات پیش آمده در عرصه آب را حل کرد و در بلند‌مدت، مدیریت منابع طبیعی را بنابر موازین توسعه پایدار به خود کشاورزان سپرد چرا که آنها می‌توانند در این عرصه درست و حساب شده و دلسوزانه رفتار کنند.

این پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار با بیان اینکه می‌توان مسئله آب را به دور از هیاهوهای سیاسی و جناحی حل کرد، گفت: بهتر است دلسوزان کشور دخالت کنند و با  کمک کشاورزان و خبرگان  شرایط را برای بهبود مسئله فراهم کنند.

برخی افراد به دنبال تعطیلی کشاورزی کشور هستند

ظفرنژاد با انتقاد از برخی رفتارها و هیاهوهای سیاسی در مسئله آب گفت: برخی افراد به‌دنبال این هستند تا با هیاهو در مسئله آب، کشاورزی کشور را به تعطیلی بکشانند و حتی آمار ناصحیحی از این موضوع ارائه می‌دهند؛ این افراد بیشترین هدر رفت آب را در بخش کشاورزی وانمود می‌کنند در حالی که صحبتهای آنان صحت ندارد.

وی تصریح کرد: کشاورزی در کشوری با اقلیم ایران باید نزدیک به 80 درصد آب را  به خود اختصاص دهد تا بتواند  پاسخگوی امنیت خوراک برای مردم باشد که مهمترین اصل توسعه پایدار است و باید به این برنامه توجه شود.

کشاورزان ما فقط 60 درصد آب مصرف می‌کنند

این پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار به بعضی صحبتهای مطرح شده از سوی مسئولان بابت مصرف بیش از حد کشاورزان از آب اشاره کرد و گفت: در سالهای گذشته برخی مسئولان اذعان داشتند که 90 درصد آب را کشاورزان مصرف می‌کنند و همه ما این رقم را پذیرفتیم درصورتی که پس از آزاد شدن دسترسی عموم به آمار سدها، روشن شد که حدود 40 درصد از آبها در پشت سدها جمع می‌شود و عمدتاً به شهرها انتقال می‌یابد؛ در حقیقت کشاورزان نزدیک به 60 درصد آب را بهره‌گیری می‌کنند.

صنایع و شهرها بیشترین مصرف‌کنندگان آب کشور

ظفرنژاد ادامه داد: در حقیقت باید 60 تا 80 درصد آب کشورها صرف کشاورزی شود و در کشوری مانند  ایران که جزوه مناطق خشک محسوب می‌شود الزامی است این رقم حدود 80 باشد اما متاسفانه بیشترین بخش آب کشور ما به سمت صنایع و شهرها می‌رود.

صنایع آب‌بَر باید انتقال پیدا کنند

وی با بیان اینکه سازمان محیط زیست باید نسبت به صنایع و آب‌بر بودن آنها عکس‌العملی درست داشته باشد، تصریح کرد: رئیس سازمان محیط زیست و مسئولان ذیربط باید نسبت به انتقال صنایع آب‌بَر به ویژه فولاد و صنایع فلز که آب شیرین را تنها برای خنک کردن به کار می‌گیرند از نقاط مرکزی کشور به سمت خلیج فارس تلاش کنند.

پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار ادامه داد: یکی دیگر از راهکارهایی که باید در حل مشکلات آب مدنظر قرار گیرد بحث بازچرخانی آب در صنایع است یعنی مدام پساب را تصفیه و از آن بهره بگیرند که البته این روش بازچرخانی آب صنایع در بسیاری کشورها حتی کشورهای پر آب هم انجام می‌گیرد و موجب حل مشکلات مرتبط می‌شود.

مناطق حفاظت شده باید افزایش یابد

ظفرنژاد تصریح کرد: وظیفه دیگر سازمان محیط زیست به غیر از توجه به انتقال صنایع، موضوع افزایش مناطق حفاظت شده کشور است یعنی میزان مناطق حفاظت شده از 11 درصد باید به 17 درصد افزایش یابد.

وی اظهار کرد: وقتی در مناطق حفاظت شده ساخت و ساز، کارخانه یا هتل ساخته می‌شود، مشکلاتی را برای منابع زیستی و کاهش تنوع زیستی پدید می‌آورد که سازمان محیط زیست موظف به جلوگیری از آنها است.

پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار تصریح کرد: متاسفانه برخی مسئولان به جای افزایش مناطق حفاظت شده در کشور و توجه به راهکارهای حل بحران آب، مرتب به هیاهو می‌پردازند که باید این مهم مورد توجه قرار گیرد.

ظفرنژاد افزود: سازمان محیط زیست به عنوان یکی از متولیان زیست محیط کلانشهرها، باید مسئولان شهری را به رعایت موازین پایداری در شهرها وادار کند و موضوع بازچرخانی آب، انرژی خورشیدی، ساختمان سبز، مدیریت نقطه‌ای پسماند و... را در شهرسازی و ساختمان سازیها گوشزد کند.

وی با انتقاد از عملکرد برخی دستگاهها و سازمانها گفت:‌ متاسفانه سازمان محیط زیست در رابطه با مسئولیتهای اصلی خود جدی نیست و گاهی به مسائلی مانند مشکلات آب می‌پردازد که البته قادر به حل آن نیست.

پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار خاطرنشان کرد: مسئول فعلی  سازمان محیط زیست در زمان تصدی‌گری در وزارت کشاورزی، طرح نیشکر در خوزستان را با پافشاری و با وجود مخالفت بسیاری از کارشناسان اجرا کرد که مشکلات آبی و محیط زیستی زیادی در این استان پدید آورد؛ همین فرد در دولت یازدهم  رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه شد اما شاهد فعالیت موثر و مناسب برای نجات این دریاچه هم نبودیم و عملکرد ستاد نیز ناموفق از آب درآمد.

ظفرنژاد افزود: شما وقتی به سایت ستاد احیای دریاچه ارومیه مراجعه کنید مشاهده خواهید کرد که تا چه حد موفق بوده است؛ باید از مسئولان کشور پرسید که چرا این افراد ناموفق در حوزه‌های مختلف را دوباره در محلها و پستهای بالاتر به کار می‌گیرند.

مسئله آب کشور با هیاهو حل نمی‌شود

وی تاکید کرد: به طور حتم مشکلات متعددی در حوزه آب کشور وجود دارد اما این مسئله با هیاهو حل نمی‌شود بلکه راهکارهای علمی و کارشناسی دارد و باید این برنامه فارغ از جنجال و فرافکنیهای سیاسی و جناحی حل و فصل شود.

این پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار توضیح داد: باید آب از وزارت نیرو به بخشهای مرتبط با خاک و منابع طبیعی منتقل شود و از طرفی تغییرات در بحث صنایع و مصارف  شهرهای بزرگ ایجاد شود ضمن اینکه خسارتهای سد‌سازیها هم باید اصلاح شود؛ لازم است جناحها، مسئولان، دانشگاهها و همه مردم با  توسعه پایدار آشتی کنند و آن را مورد توجه قرار دهند.

ظفرنژاد افزود: مسئله آب حل شدنی است اما برخی افراد سیاسی و حتی غیر کارشناس به شلوغ‌کاری در این حوزه می‌پردازند و صدای کارشناسان مستقل در این هیاهو گم می‌شود و به گوش هیچ کس شنیده نخواهد شد.

ترفند برخی افراد برای واردات گندم

وی با بیان اینکه برخی مسئولان در سخنرانیهای خود موضوع خود‌کفایی گندم را مقصر بحران آب معرفی می‌کنند و با این ترفند واردات گندم و محصولات کشاورزی را موجه جلوه می‌دهند، گفت: به طور حتم بعضی صحبتها با توسعه پایدار مغایرت دارد؛ برخی افراد به طور جد طرفدار تعطیلی کشاورزی هستند و فقط به واردات محصولات کشاورزی و گندم فکر می‌کنند و امنیت خوراک و آب برایشان مهم نیست.

پیوند کشاورزی و بحران آب صد در صد غلط است

این پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار با بیان اینکه طی سالهای اخیر برخی افراد، مسئله بحران  آب را به کشاورزی گره زده‌اند و آن را در اذهان عمومی به هم ربط داده‌اند، گفت: حتی مردم معمولی تصور می‌کنند که کشاورزی بیشترین آب را مصرف می‌کند و نظر آنها هم به سمت واردات سوق پیدا کرده‌ در صورتی که این موضوع صد در صد غلط است.

ظفرنژاد افزود: نظرات مطرح شده از سوی برخی مسئولان مبنی  بر واردات محصولات، بسیار نگران‌کننده است چرا که این رویکرد به شدت با توسعه پایدار، اقتصاد مقاومتی و امنیت خوراک مردم مغایر است و باعث بروز مشکلاتی خواهد شد.

وی تصریح کرد: متاسفانه برخی مسئولان کشور با نادیده گرفتن ساده‌ترین اصول، کشت گندم و مصرف آب به خاطر آن را ناموجه اعلام می‌کنند در حالی که محصولاتی مانند غلات و گندم کمترین میزان آب را می‌برد.

پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار تاکید کرد: مردم به‌ویژه در شهرها باید سبک شهرسازی، سبک زندگی و الگوی مصرف خود را اصلاح کنند تا با کاهش مصرف در شهرها و صنایع، بتوانیم کشاورزی و امنیت خوراک کشور را حفظ کنیم  و هم بتوانیم رودها و دریاچه‌های خشک شده را نجات دهیم.

انتهای پیام/