پیاده‌روى اربعین از خودسازى تا جهان‌سازى
رفتن جابربن‌عبدالله و عطیّه به زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین، سرآغاز حرکت پُربرکتى بود که در طول قرن‌ها تا امروز، پیوسته و پى‌درپى این حرکت پُرشکوه‌تر، پُرجاذبه‌تر و پُرشورتر شده است و نام و یاد عاشورا را روزبه‌روز در دنیا زنده‌تر کرده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، امام صادق(ع) مى‌فرماید: «براى شما که پیاده به سمت کربلا مى‌روید، هر قدمى که برمى‌دارید و مى‌گذارید، بابت هر قدم، ثواب یک شهید که در راه خدا به خون خود آغشته شده، عنایت خواهد شد.»
و چه جالب که این پیاده‌روى با جهاد و شهادت سنجیده مى‌شود و این نشانه کارکرد این رفتارى است که در دوره‌هایى صرفا عملى معنوى و فردى تلقى مى‌شده است.
حضرت امام(ره) مى‌فرماید: «انگیزه این گریه و این اجتماع در مجالس روضه را خیال نکنید فقط این است که ما گریه کنیم براى سیدالشهدا... این جنبه‌ى سیاسى این مجالس بالاتر از همه‌ى جنبه‌هاى دیگرى که هست.... مسأله، مسأله‌ى سیاسى است که ائمه‌ى ما با همان دیدِ الهى که داشتند، مى‌خواستند که این ملت‌ها را با هم بسیج کنند و یکپارچه کنند از راه‌هاى مختلف. این‌ها را یکپارچه کنند تا آسیب‌پذیر نباشند.»
همایش عظیم پیاده‌روى اربعین حسینى، همچون اصل رویداد داراى ابعاد گوناگون عظیمى است که نیازمند بررسى همه‌جانبه است. رخداد واقعه عاشورا در سال 61 هجرى به‌سان موجى است که از نقطه‌اى آغاز شد و با گذشت زمان بیشتر و پر قدرت‌تر به پیش مى‌رود و در سطح جهان گسترش مى‌یابد و راهپیمایى اربعین حسینى تنها نشان‌دهنده گوشه‌اى از این موج خروشان است که به‌تدریج آینده جهان و بشریت را رقم خواهد زد، همانگونه که مقام معظم رهبرى(مدظله العالى) مى‌فرمایند: «اولین جوشش‌هاى چشمه‌ى جوشان محبت حسینى - که شطّ همیشه جارى زیارت را در طول این قرن‌ها به‌راه انداخته است - در اربعین پدید آمد. مغناطیس پُرجاذبه‌ى حسینى، اولین دل‌ها را در اربعین به‌سوى خود جذب کرد؛ رفتن جابربن‌عبدالله و عطیّه به زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین، سرآغاز حرکت پُربرکتى بود که در طول قرن‌ها تا امروز، پیوسته و پى‌درپى این حرکت پُرشکوه‌تر، پُرجاذبه‌تر و پُرشورتر شده است و نام و یاد عاشورا را روزبه‌روز در دنیا زنده‌تر کرده است.»
سنت پیاده‌روى روز اربعین حسینى بنا به اقوالى در زمان ائمه هدى على‌رغم ظلم و جور و خفقان حکام وقت انجام مى‌شده است. در سال 61 هجرى جابر انصارى از یاران پیامبر و على(ع) نخستین کسى بوده که این‌کار را انجام داد، شیخ انصارى این حرکت را به‌عنوان رسم و نمادى براى شیعیان معرفى کرد ولى در نهایت توسط شیخ میرزا حسین نورى مجددا احیا شد و به‌عنوان رسم و سنتى نیکو در میان شیعیان نشر یافت.
* زیارتى همسو با جهاد و شهادت در روایات
امام صادق(ع) مى‌فرماید: «زیارت امام حسین(ع) بافضیلت‌ترین عملى است که انسان مى‌تواند انجام دهد؛ إِنَّ زِیَارَةَ الْحُسَیْنِ(ع) أَفْضَلُ مَا یَکُونُ مِنَ الْأَعْمَال»
امام صادق(ع) مى‌فرماید: «وقتى زائر به زیارت حسین(ع) پرداخت، هنگام بازگشت، هیچ گناهى بر او باقى نمى‌مانَد و او به مقامى مى‌رسد که کسى‌که در راه خدا به خون خود آغشته شده، به آن مقام نمى‌رسد؛ یَنْصَرِفُ وَ مَا عَلَیْهِ ذَنْبٌ وَ قَدْ رُفِعَ لَهُ مِنَ الدَّرَجَاتِ مَا لَایَنَالُهُ الْمُتَشَحِّطُ بِدَمِهِ فِى سَبِیلِ اللَّهِ»؛ طبق این روایت، کسى‌که به زیارت امام حسین(ع) برود، مى‌تواند به مقامى برسد که شهید در راه خدا نمى‌تواند به آن مقام برسد و این همان ظرفیت معنوى زیارت امام حسین(ع) است.
امام باقر(ع) نیز مى‌فرماید: کسى‌که با شوق به زیارت حسین(ع) برود، اجر هزار شهید از شهداى بدر را برایش می‌نویسند. هم‌چنین ایشان مى‌فرمایند: «اگر مردم مى‌دانستند که در زیارت امام حسین(ع) چه فضیلت‌ها و ارزش‌هایى هست، از شوق، جان مى‌دادند و از شدت حسرت (از این‌که به زیارت نرفته‌اند) قالب تهى مى‌کردند؛ لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِى زِیَارَةِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ(ع) مِنَ الْفَضْلِ لَمَاتُوا شَوْقاً وَ تَقَطَّعَتْ أَنْفُسُهُمْ عَلَیْهِ حَسَرَاتٍ»؛ از حضرت پرسیدند: در این زیارت چه فضیلت‌هایى هست؟ حضرت فرمود: «کسى‌که با شوق به زیارت حسین(ع) برود، هزار حجِ قبول‌شده و هزار عمره‌ى پرارزش را برایش مى‌نویسند و اجر هزار شهید از شهداى بدر را برایش مى‌نویسند؛ مَنْ أَتَاهُ تَشَوُّقاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حِجَّةٍ مُتَقَبَّلَةٍ وَ أَلْفَ عُمْرَةٍ مَبْرُورَةٍ وَ أَجْرَ أَلْفِ شَهِیدٍ مِنْ شُهَدَاءِ بَدْرٍ» که تعداد شهداى بدر بسیار کم است؛ ولى اجرشان خیلى بالاست، چون در ایمان به رسول خدا(ص) سبقت گرفته بودند و در اوج غربت اسلام، به دفاع از اسلام پرداخته بودند.
* پیاده‌روى اربعین حسینى و آثار آن
امام صادق(ع) مى‌فرماید: «براى شما که پیاده به سمت کربلا مى‌روید، هر قدمى که برمى دارید و مى‌گذارید، بابت هر قدم، ثواب یک شهید که در راه خدا به خون خود آغشته شده، عنایت خواهد شد؛ فَلَکَ بِکُلِّ قَدَمٍ رَفَعْتَهَا أَوْ وَضَعْتَهَا کَثَوَابِ الْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِى سَبِیلِ اللَّهِ»
نیز درباره ثواب زیارت امام حسین(ع) با پاى پیاده مى‌فرماید: «کسى‌که با پاى پیاده به زیارت امام حسین(ع) برود، خداوند به هر قدمى که برمى‌دارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو مى‌فرماید و یک درجه مرتبه‌اش را بالا مى‌برد؛ وقتى به زیارت رفت، حق تعالى دو فرشته را موکل او مى‌فرماید که.... وقتى برگشت با او وداع کرده و به وى مى‌گویند: اى ولىّ خدا! گناهانت آمرزیده شد و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل‌بیت رسولش هستى....»
* سابقه تاریخى زیارت پیاده اربعین
سید محمدعلى قاضى طباطبایى در کتاب اولین درباره اربعین سیدالشهداء، راهپیمایى اربعین را سیره مستمره شیعه از زمان ائمه خوانده که شیعیان در زمان بنى امیه و بنى عباس نیز به این حرکت پایبند بوده‌اند.
در سال 61 هجرى جابر انصارى از یاران پیامبر و على(ع) نخستین کسى بوده که این‌کار را انجام داد، شیخ انصارى این حرکت را به‌عنوان رسم و نمادى براى شیعیان معرفى کرد ولى در نهایت توسط شیخ میرزا حسین نورى مجددا احیا شد و به‌عنوان رسم و سنتى نیکو در میان شیعیان نشر یافت.
با سقوط حزب بعث، مراسم راهپیمایى اربعین بار دیگر در عراق احیا شد. از آن سال به بعد هر ساله جمعیت بیشترى نسبت به سال قبل در آن شرکت مى‌کند. در آغاز این حرکت دو تا سه میلیون نفر در آن حضور داشتند؛ ولى در سال‌هاى بعد تعداد زائران شرکت‌کننده در این‌راهپیمایى به بیش از ده میلیون نفر رسید.
* ارزشهاى پیاده‌روى زایران اربعین
در راهپیمایى اربعین بسیارى از خصوصیات استثنایى و ارزشهاى ناب مشهود و ملموس است، مانند: هر قدم آن ثواب یک حج است، نشانه ایثار و فداکارى مومنین نسبت به یکدیگر، نمونه‌اى از رسم میهمان‌نوازى، نشانه‌اى از اخوت دینى، فرصتى براى تزکیه اخلاقى، وسیله‌اى براى تقرب الهى هرچه سریعتر و بهتر ...
اما برخى از ارزش‌ها که ناشى از این تجمع تاریخ‌ساز نادر است، به دلایلى کمتر مورد توجه قرار مى‌گیرد و بازنمایى آن به‌خوبى صورت نمى‌گیرد، این‌ها فرصت‌هاى برآمده از این‌راهپیمایى هستند:
1- نماد ارزش قدرت فرامنطقه‌اى تشیع و اسلام: امروز تشیع به دلایل گوناگون ماهیت و ارزش ژئوپلتیکى یافته است و قدرتمندان جهان در تصمیم‌گیرى‌هاى خود نمى‌توانند از آن به‌سادگى بگذرند. این ارزش در طول سال‌هاى بعد از انقلاب فراهم شده و سرمایه بزرگى نه فقط براى شیعه بلکه براى دنیاى اسلام است تا جمعیت بیش از یک میلیارد و هفتصد میلیون نفر سهم خود را از نظام جهانى قدرت و مولفه‌هاى آن روش کند. هر چند موذیانه برخى از آن‌ها سعى مى کنند در برابر دیگر مذاهب اسلام قرار دهند.
2- ایجاد یک مزیت رقابتى فوق تصور براى قاطبه مسلمانان و کشورهاى اسلامى: وقتى در اواخر دهه 1370 شمسى کشور پاکستان اولین سلاح اتمى‌اش را آزمایش کرد، همه سیاسیون و استراتژیست‌هاى مشهور عالم آن‌را «بمب اتمى اسلامى و یا کشورهاى اسلامى» نامیدند و نه بمب اتمى پاکستان براى مقابله با هند و یا دیگر کشورها، این سلاح اتمى براى پاکستان براى مقابله با هند و یا دیگر کشورها، تنها یک مزیت محسوب مى‌شد و نه مزیتى رقابتى. در ادبیات راهبردى مزیت رقابتى اگرچه صور و انواع گوناگون دارد اما فقط شما از این برخوردارید و نه دیگران. لذا راهپیمایى اربعین مزیت رقابتى دنیاى اسلام در برابر دیگر دنیاها و کشورهاى اسلامى در برابر نظام سلطه جهانى است.
3- محیط سراسر آکنده از انتظار و آمادگى جهاد: تمام نمادها و نشانه‌هاى مسیر راهپیمایى اربعین یا از کربلا و شهداى آن است، یا از شهداى دوره صدام، یا دوره حاکمیت جاهلانه آمریکایى‌ها بر عراق و یا کینه‌توزى تکفیرى‌ها بر اهل اسلام و شیعیان در اقصى نقاط عالم است. در طول راهپیمایى هیچ‌کس دغدغه شهادت به دست تکفیرى‌ها ندارد، همانگونه که تهدیدات یکى، دو ماه قبل از اربعین آن‌ها موجب افزایش بى‌شمار راهپیمایان جدید از همه‌جا مخصوصا ایران شد.
4-غلبه اسلام سیاسى و انقلابى بر اسلام محافظه‌کار و مرتجعانه و یا به تعبیر حضرت امام(ره) اسلام آمریکایى است که البته امروزه باید به آن نمونه انگلیسى‌اش نیز اضافه شود.
5- عزت اسلامى: احساس قدرت با عمق راهبردى براى شرکت‌کنندگان در راهپیمایى است که آن‌ها این احساس را به همراه سایر تجربیات معنوى و اخلاقى؛ در برگشت به دیگران و محیط زندگى تسرى مى‌دهند.
6- قدرت تاریخ‌سازى: این مراسم همه تصورات هویتى از شیعه را در درون جوامع شیعى و در بیرون آن دگرگون می‌کند و مسؤولیت تاریخى را برعهده آن مى‌گذارد که چون این مسؤولیت از خلال این حرکت دینى برآمده است لذا نه تنها اعتبار ویژه‌اى دارد بلکه معتقدان نه تنها خود را ملزم به رعایت بلکه به ثمر رساندن آن مى‌دانند و آن‌را وظیفه‌اى لازم‌الاجرا مى‌شناسند. همواره محصول این نگرش‌ها حرکت‌هاى تاریخ‌ساز بوده است. انقلاب اسلامى ایران و فرزندش جبهه مقاومت، نمونه‌هاى بین و روشنى از اتفاقات تاریخ‌سازى است که مسؤولیت و اقدام توام بوده است.
7- تقویت روحیه دفاع از دین: ویژگى ظهور و بروز آمادگى روحى و روانى شیعیان براى دفاع از دین و جامعه دینى در برابر هرگونه دشمنى‌هاى تاریخى که بسیار است از قیام توابین و زیدیه تا دفاع ایرانیان در جنگ تحمیلى، دفاع از حرم حضرت زینب(س) در برابر تکفیرى‌ها و مبارزه با داعش بعد از دستور مرجعیت.
* عدم انعکاس و انعکاس مغرضانه رسانه‌هاى غربى
داعیه‌داران حرفه‌اى‌گرى رسانه‌اى غرب که همواره در صدد برجسته کردن کوچک‌ترین اخبار مربوط به بی‌‌اهمیت‌ترین مسائل با هدف اقدام علیه اسلام هستند تا جایى سکوت اتخاذ کردند که این رویکرد حتى صداى رسانه‌هاى مستقل غربى را نیز نسبت به تعامل گزینشى در پوشش خبرهاى راهپیمایى و زیارت اربعین حسینى درآورد، چنان‌چه از تعابیرى چون کوررنگى در این‌رابطه استفاده کردند.
نشریه آمریکایى «هافینگتن‌پست» از پوشش سیاسى این مراسم توسط این رسانه‌ها انتقاد کرد و نوشت: «چگونه است که اصحاب رسانه در غرب کوچک‌ترین تجمع و راهپیمایى در انگلیس یا صدها تجمع محدود در کشورهاى مختلف جهان را نادیده نگرفته و از آن دهها فیلم و گزارش و تحلیل و تفسیر تهیه مى‌کنند، در حالىکه این تجمع خروشان و مسالمت‌آمیز بشرى را نادیده گرفته و از آن بى‌تفاوت و در سکوت مطلق مى‌گذرند؟»
بزرگ‌ترین رویداد تاریخ جهان متشکل از اجتماع 20 میلیونى مشتاقان با سانسور رسانه‌هاى منطقه‌اى و بین‌المللى جبهه غربى، عربى و عبرى مواجه شده، اما این تنها بخشى از ماجراست؛ چراکه در گوشه‌اى دیگر برخى اخبار حکایت از برنامه‌ریزى‌هاى مدون استکبار جهانى نسبت به این مهم دارد.
معدود رسانه‌هاى غربى بودند که با رویکرد تخریبى به این‌راهپیمایى باشکوه اشاره کردند. «المانیتور» در گزارشى تحت عنوان «آیا شیعیان مى‌خواهند اربعین را جایگزین حج کنند؟» غافل از این‌که این‌راهپیمایى تنها منحصر به شیعیان نیست، سعى کرد با هزاران دلایل بى‌منطق این اجتماع وحدت‌بخش را خطرى براى سایر مسلمان‌ها تلقى کند یا این‌که رسانه‌هایى چون بى‌بىسى فارسى در خط خبرى تخریبى بى‌تفاوت از متن به حاشیه‌هایى چون عبور بدون روادید برخى افراد به کشور عراق پرداخت تا به‌زعم خود کم‌رنگ شدن خط مرزى میان دو کشور را برجسته کند.
* بازتاب پیاده‌روى 20 میلیونى اربعین درهافینگتن پست
«هافینگتن‌پست» همان نشریه آمریکایى است که در مطلبى در سال 2014، به پیاده‌روى عظیم اربعین حسینى اشاره کرد و در این‌باره نوشت: اگر مى‌خواهى اسلام حقیقى را بشناسى، به زیارت اربعین برو، زیرا مراسم ارزش‌ها و الگوهاست و اگر خواستى داعش را بشناسى برو به اربعین و دشمنان داعش را بشناس.
در مقاله مذکور، زیارت اربعین بزرگ‌ترین و با شکوه‌ترین تجمع دینى در جهان توصیف شده و آمده بود: تعداد زائران این تجمع پنج بار بیشتر از مراسم بزرگ و مهم «کومبه‌میلاى» هندوها است که هر سه سال یکبار برگزار مى‌شود و علاوه بر این اربعین در شرایط امنیتى خطرناک و با وجود تروریسم و خطر انفجار در هر لحظه برگزار مى‌شود و آن‌ها با این اقدام به جهان پیام فرستند.
نویسنده مقاله مذکور سپس داستان یک مرد استرالیایى را نقل مى‌کند که پس از مشاهده زیارت باشکوه اربعین در تلویزیون در سال 2003 که صدام سقوط مى‌کند به کربلا مى‌آید و با شرکت در این مراسم از مسیحیت کاتولیک به اسلام مى‌گراید.
در این مقاله سپس به شرح و مقایسه اربعین با دیگر اتفاقات پرداخته و نوشته شده است: در زلزله هائیتى وزارت دفاع آمریکا فقط 4 میلیون وعده غذایى داد و در اربعین 200 میلیون وعده غذایى تهیه مى‌شود و همه از محل خیرین است.
نویسنده سپس خواستار گنجاندن زیارت اربعین در کتاب رکوردهاى گینس به‌عنوان بزرگ‌ترین تجمع بشرى، بزرگ‌ترین سفره غذا در جهان و بزرگ‌ترین تعداد داوطلبان در یک مکان و غیره مى‌شود.
* راهپیمایى اربعین فرصت بهره‌گیرى براى محققان
محققان دانشگاه MIT آمریکا با بهره‌گیرى از فرصت راهپیمایى اربعین، به نظرسنجى و مطالعه زائران شیعه ایرانى و عراقى پرداختند و یک گزارش 180 صفحه‌اى از این مطالعه که اربعین دو سال گذشته انجام گرفت و با عنوان «به کربلا» منتشر شد.
این گزارش نشان مى‌دهد که محققان این دانشگاه آمریکایى معیارهاى مختلفى همچون «منبع دستیابى به اطلاعات و اخبار»، «پیوندهاى اجتماعى»، «تمایلات فرقه‌گرایانه»، «موضوعات جنسیتى»، «وضعیت دموکراسى در ایران و عراق»، «درگیرى‌هاى منطقه‌اى»، «مسأله هسته‌اى ایران»، «نوع نگاه به آمریکا» و «مقایسه شیعیان ایرانى و عراقى» را مورد تحقیق و بررسى قرار داده‌اند. جالب این است این تحقیق با همکارى برخى دانشگاه‌هاى عراقى، سازمان یونسکو و برخى ارگان‌هاى دیگر عراقى و بین‌المللى انجام گرفته است، اما متأسفانه در حالىکه فرصت طلایى این بهره‌گیرى براى محققان داخلى بیش از سایرین فراهم است، اما جز برگزارى همایش و کنگره‌هاى نمادین و تزهاى بی‌فایده و غیرکاربردى، اقدام مؤثرى صورت نمى‌گیرد. بى‌شک باید اطمینان داشت این ریزبینى محققان غربى و جمع‌آورى اطلاعات علمى بى‌قصد و غرض جمع‌آورى نخواهد شد و در آینده زیربنایى براى نقشه‌هاى حکمرانان آنان علیه ما خواهد شد که همواره در سر پرورش مى‌دهند.
انتهای پیام/