شاعر اردو زبانی که ۹ هزار بیت «فارسی» دارد

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، محمد اقبال لاهوری، شاعر بزرگ و متفکر مسلمان در سال 1289 هجری قمری در سیالکوت پاکستان دیده به جهان گشود و در اول اردیبهشت 1317 درگذشت. تحصیلات عالیه خود را در کشورهای آلمان و انگلستان به پایان رساند. از اقبال آثار متعددی به یادگار مانده که از جمله آن می‌توان به «ارمغان حجاز»، «جاویدنامه»، «زیور عجم»، «اسرار و رموز»، «پیام مشرق» و ... اشاره کرد. 

اقبال یکی از بزرگترین متفکران و اندیشمندان جهان اسلام و یکی از بارزترین چهره‌های اصلاح‌گری معاصر است. او یکی از نخستین کسانی است که به بازسازی تفکر فلسفی و فکری مسلمانان پرداخت و نقش کلیدی در شکست طلسم غربزدگی در سراسر جهان اسلام داشت. با وجود اهمیت نقش اقبال لاهوری در ملل اسلامی و تأثیر او در گسترش زبان فارسی، آثار اندکی درباره او به زبان فارسی نوشته شده که در میان این آثار نیز، شمار کتاب‌ها و مقالاتی که به صورت جدی و عمیق به نقش و تأثیر اقبال لاهوری بپردازد، نیز انگشت‌شمار است.

کتاب «افکار پنهان ایرانیان» نوشته محمدحسن مقیسه، مدرس دانشگاه و پژوهشگر، از جمله آثاری است که اخیراً از سوی نشر ترفند به چاپ رسیده است. مقیسه با حضور در خبرگزاری تسنیم به گفت‌وگو درباره این اثر و علت علاقه اقبال لاهوری به فرهنگ ایرانی و زبان فارسی پرداخت. او درباره جزئیات اثر جدیدش می‌گوید: کتاب «افکار پنهان ایرانیان» که برای اولین‌بار در ایران چاپ شده، دربردارنده زندگی‌نامه و معرفی آثار اقبال لاهوری و تحلیل سبک زندگی، تفکرات و تحلیل‌های اوست. در اولین بخش از این کتاب آثار اقبال معرفی شده و به سبک زندگی و کار او پرداخته شده است. در بخش دوم کتاب، معرفی فرهنگ و تمدن ایران‌زمین مورد توجه قرار گرفته و بخش سوم نیز به زبان فارسی و شاخصه‌‌های آن اختصاص دارد.

مقیسه با بیان اینکه در این اثر در چهار بخش به اندیشه‌های اقبال لاهوری پرداخته شده است، «فلسفه خودی» را اولین و مهمترین نکته در شناخت افکار او می‌داند و می‌افزاید: اولین موضوعی که در اندیشه و افکار اقبال لاهوری به آن برمی‌خوریم این است که اقبال هم فلسفه اسلامی را مد نظر داشت و هم بر فلسفه غربی احاطه کامل داشت و از مجموع این‌ها راهبرد و فلسفه جدیدی به نام «فلسفه خودی» را برای جهان اسلام و علی‌الخصوص برای مردم شبه قاره بنا کرد که این را می‌توان در «اسرار خودی» و «رموز بی‌خودی»، از آثار به یادگار مانده از این اندیشمند، دید.

این مدرس دانشگاه در ادامه صحبت‌هایش به توجه اقبال لاهوری به زبان فارسی و فرهنگ ایران‌زمین اشاره کرده و آن را دومین نکته مهم در شناخت اندیشه‌های اقبال می‌داند و ادامه می‌دهد: این موضوع مایه فخر ما ایرانی‌هاست و نشان‌دهنده نوع برخورد اقبال با فرهنگ و زبان فارسی است. اقبال با وجود اینکه به زبان انگلیسی صحبت می‌کرده و می‌نوشته و با وجود اینکه زبان مادری او، اردو و پنجابی بود و از سوی دیگر، زبان آلمانی را می‌دانسته و با توجه به اشرافش به زبان عربی در کمبریج تدریس می‌کرده است، اما از بین همه این زبان‌ها، «فارسی» را برای بیان اندیشه‌های خود استفاده می‌کند. این نشان می‌دهد که زبان فارسی قابلیت‌های بسیار زیادی دارد که می‌تواند همه ظرفیت‌ها و علوم را بازتاب دهد.

نویسنده کتاب «افکار پنهان ایرانیان»، می‌افزاید: اقبال لاهوری می‌گوید که زبان اردو نمی‌تواند خواسته‌های من را برآورده کند، بلکه این زبان فارسی است که می‌توانم به واسطه آن حرف دلم را بزنم. اقبال به صورت عملی نیز این را نشان داده است؛ از مجموع 15 هزار بیت شعری که از اقبال به یادگار مانده تنها شش هزار بیت به زبان اردو گفته شده و 9 هزار بیت دیگر به زبان فارسی است؛ یعنی کفه به سمت زبان فارسی سنگینی می‌کند.

مشروح این مصاحبه در روزهای آتی منتشر می‌شود.

انتهای پیام/