موسیقی ایرانی در "موزه خصوصی موسیقی اصفهان"
موزه موسیقی اصفهان گنجینه‌ای ارزشمند با ۴۰۰ نوع ساز ملی، محلی و خارجی در قلب اصفهان درب‌های خود را به روی علاقه‌مندان و دوستداران فرهنگ و هنر موسیقی باز کرده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، داشته‌های فرهنگی و هنری ما ایرانی‌ها در بخش‌های مختلف بسیار است، داشته‌هایی که اگر توجهی به آن‌ها شود می‌بینیم که چه میراث ارزشمندی در دستان ما بوده و آن‌ها را نمی‌دیدیم.
یکی از این داشته‌های ارزشمند موسیقی و تنوع آن است و نکته مهم اینکه اگر دوست دارید با موسیقی ایرانی و سنتی و سازهای ایرانی در اصفهان پایتخت فرهنگ و تمدن آشنا شوید هیچ جایی را بهتر از موزه موسیقی اصفهان پیدا نمی‌کنید. موزه موسیقی اصفهان گنجینه‌ای ارزشمند با 400 نوع ساز ملی، محلی و خارجی در قلب اصفهان درب‌های خود را به روی علاقه‌مندان و دوستداران فرهنگ و هنر موسیقی باز گذاشته است.
موزه‌ای که پشتوانه آن چیزی جز عشق نیست، این را می‌توان از لابه‌لای حرفهای شهریار شکرانی و مهرداد جیحونی به خوبی درک و حتی لمس کرد. علاقه این 2 فرد به قدری است که تمام هستی خود را برای جمع‌آوری ساز به میان گذاشته و حالا 2 سالی است که یک موزه خصوصی به نام موزه موسیقی اصفهان تاسیس کرده‌اند.
2 هنرمندی که برای موسیقی در اصفهان سنگ تمام گذاشته و ادای دِینی به این هنر جاودانه بخشیده‌اند، عشق و علاقه این نفر به هنر موسیقی در جای جای موزه قابل درک است، نوع مدیریت، زاویه دید مدرن و به روز آن‌ها به امر موزه‌داری که در ایران هنوز به سبک‌های قدیمی اداره می‌شود اینجا رنگ دیگری به خود گرفته و با وجود اینکه فضای خیلی بزرگی نیست اما نوع مدیریت آن‌ها بزرگ و با استانداردهای روز دنیا مطابقت می‌کند.
بدون شک بازدید از موزه موسیقی اصفهان به هر فردی احساسی خوشایند دست می‌دهد زیرا اینجا یکی از همان مکان‌هایی است که با حضور در آن و گوش دادن به توضیحات مربوط به انواع سازهای ایرانی که بسیاری از آن‌ها را ندیده‌اید؛ احساس ریشه‌دار بودن می‌کنید.
گفت‌وگوی ما را با این 2 استاد موسیقی که یک بخش به توسعه گردشگری، فرهنگ و هنر اصفهان افزوده‌اند می‌خوانید:
تسنیم: چطور شد که به جمع‌آوری ساز روی آوردید؟
شهریار شکرانی: قبل از پاسخ دادن به این سوال باید به این نکته اشاره کنم که ما سال 72 بود که در گروه موسیقی چاوش به عنوان نوازنده ساز می‌زدیم من کمانچه می‌زدم و مهرداد جیحونی تار و سه تار می‌نواخت. پس از آن در گروه‌های مختلف ساز زدیم و در آموزشگاه‌های مختلف به تدریس موسیقی پرداختیم؛ آن موقع من 18 ساله بودم.پس از آن آموزشگاه موسیقی سپاهان سینا را تاسیس کردیم.
در گروه‌های زیادی ساز می‌زدیم و با این گروه‌ها به کشورهای دیگری سفر می‌کردیم یکی از وجه مشترک ما این بود که هر دو اهل جمع‌آوری ساز بودیم و اگر به مکانی سفر می‌کردیم حتما ساز آن منطقه و یا کشور را می‌خریدیم و این سبب شد تا کلکسیونی از سازها را داشته باشیم.
تسنیم: چه چیزی سبب شد تا به فکر تاسیس موزه موسیقی بیفتید؟
شهریار شکرانی: 5 سال پیش، یک روز در آموزشگاه موسیقی یک گروه گردشگری خارجی وارد شدند ابتدا تصور کردیم جایی می‌خواستند بروند و اشتباهی اینجا آمده‌اند تا اینکه راهنمای آن‌ها گفت این افراد علاقه‌مند به شنیدن موسیقی ایرانی هستند و امکان دارد برای آن‌ها موسیقی سنتی ایرانی بنوازید؟
بنابراین ما از مربی‌های آموزشگاه خواستیم تا هر کدام با ساز خود بنوازند و گردشگران از موسیقی سنتی ایرانی بسیار تحت تاثیر قرار گرفتند و جرقه تاسیس موزه اینجا زده شد با خود گفتیم تعداد ساز داریم که در سالیان سال جمع‌آوری کرده‌ایم آن را تکمیل می‌کنیم.
سازهای محلی داشتیم ولی بخش‌های آن کامل نبود؛ آن‌ها را بر اساس منابع موسیقی استاد درویشی شروع به تکمیل سازها و انتخاب مکان مناسب کردیم.
تسنیم: در حال حاضر موزه چند بخش دارد؟ سازها چگونه چینش شده‌اند؟
مهرداد جیحونی: سازها چند بخش هستند بعضی از آن‌ها عتیقه‌اند و به لحاظ اثر قدیمی به نمایش گذاشته شده اما تنوع ساز در این موزه به خوبی نشان داده شده است موزه ما ترکیبی از سازهای دارای ارزش تاریخی و سازهای جدید است که در حال حاضر از 7 مرحله‌ای که برای آن پیش‌بینی شده فعلا 3 مرحله آن فعال است.
شهریار شکرانی: در موزه موسیقی اصفهان سازها در بخش ملی و محلی به طور کامل راه‌اندازی شده، به‌جز سازهای مختلف بخشی برای معرفی موسیقی‌دانان اصفهان داریم که در حال حاضرنام این مکان را سرای سراهنگان گذاشته‌ایم. بخش سازهای جهانی پس از نوروز راه‌اندازی می‌شود که در آن سازهایی از کشورهای مختلف نشات گرفته شده قرار داده می‌شوند؛ این سازها ابتدا مربوط به یک ملل بوده که الان بَعد جهانی به خود گرفته و تبدیل به ساز جهانی شده که ساز اصلی ارکستر می‌شود مانند پیانو یا گیتار که شامل ساز جهانی است.
مهرداد جیحونی: به ساز چنگ اشاره می‌کند می‌دانستید چنگ یک ساز ایرانی است اما الان تبدیل به یک ساز جهانی شده است؟
تسنیم: در خبرها گفته‌اید برخی از گردشگران خارجی به این موزه ساز کشور خود را اهدا کرده‌اند.
شهریار شکرانی: درست است یکی از بخش‌های موزه سازهای ملل است و سازهایی که در موسیقی منطقه و ملی کشوری ویژه خودش است یک ویترین راه‌اندازی شده و در این بخش گردشگران سازهایی را به موزه اهدا کرده‌اند و ما باید آن‌ها را به نمایش می‌گذاشتیم فعلا در حد یک ویترین نمایش داده شده تا سپس تکمیل شود تا بعد یک سالن به آن اختصاص دهیم.
( اشاره به یک ساز بلند می‌کند) این ساز آلپ هورن است که یک گردشگر از آلمان برای ما پست و اهدا کرده است.
تسنیم: چه برنامه‌هایی برای افزایش ابعاد مختلف این موزه دارید؟
شهریار شکرانی: به زودی نیز یک کتابخانه به اینجا اضافه می‌شود و در آینده نزدیک آرشیو کامل و متنوعی در حوزه موسیقی برای علاقه‌مندان ایجاد می‌شود. بخش دیگر موسیقی کودک است که آن نیز به زودی راه‌اندزای می‌شود در آن ادواتی که برای موسیقی کودک در تمام دنیا استفاده می‌شود برای نمایش گذاشته می‌شود.
موسیقی آیینی مورد بعدی است در تمام دنیا برای آیین‌های مختلف موسیقی استفاده می‌شود که ادوات مختلف خاص خود را دارد مثلا برای تاسوعا وعاشورا، نوروز خوانی و حتی آیین‌های منطقه‌ای مانند مراسم زار که در جنوب ایران برگزار می‌شود و موسیقی خاص خود را دارد و این بخش به زودی اضافه می‌شود.
تسنیم: آیا موزه موسیقی اصفهان کامل است؟ به گونه‌ای است که برای پژوهش به آن مراجعه کرد؟
مهرداد جیحونی: موزه موسیقی در این حوزه هیچ چیزی کم ندارد شاید یک سری سازهای خاص افراد که ساخته‌اند مانند ساز استاد شجریان در این جا نباشد اما سازها کامل است.
تسنیم: در این موزه چند ساز وجود دارد؟
شهریار شکرانی: حدود 350 ساز ملی و محلی داریم به صورت شمارش تعداد برای مثال از سه تار 6 نوع داریم ولی وجود هر کدام دلیل دارد و هیچ کدام شبیه به هم نیستند؛ موسیقی ملی و محلی کاملا در این مجموعه را معرفی می‌کنیم و در حین معرفی سازها فایل‌های تصویری آن سازها را برای بازدید کننده به نمایش می‌گذاریم.
در واقع اگر بازدید کننده‌ای که هیچ چیزی از موسیقی ایرانی نداند با گردش در این موزه و نوع نواخته شدن و توضیحات راهنماها به خوبی با موسیقی ایرانی آشنا می‌شود.
تسنیم: چقدر اهالی موسیقی از این موزه حمایت کردند؟
شهریار شکرانی: به واسطه ارتباطی که در طول این سال‌ها با هنرمندان داشتیم دوستانی پیدا کردیم که ارزش‌شان زیاد است، بدون آن‌ها به این موفقیت فعلی نمی‌رسیدیم کسانی بودند که با نهایت سخاوت مجموعه‌های خود را اهدا کردند که بالای 50 میلیون تومان بود.
استاد دهقان در زمینه تار و سه تار، استاد ثابت و استاد قاضی عسگر نوازنده تنبک ، حتی پسر استاد کسایی کار جالبی برای این موزه کرد، او گفت به جای اینکه برای تاسیس این موزه شیرینی بیاورم تابلوی پرتره اساتید موسیقی اصفهان را نقاشی شده می‌آورم. وی حتی سازهای استاد کسایی و وسایل شخصی او را نیز اهدا کرد.
(در سرآهنگان که تصاویر پرتره هنرمندان موسیقی اصفهان است یک اتاق که در آن وسایل شخصی استاد کسایی و هم‌چنین سردیسی از وی در آن گذاشته شده است شهریار شکرانی به این اتاق اشاره می‌کند) وقتی یک کار با عشق انجام می‌شود بعد از آن اتفاق‌های باورنکردنی می‌افتد سردیس استاد کسایی را ببیند؛ این جریان دارد.
یک روز شخص مجسمه‌سازی آمد و گفت می‌خواهم این سردیس استاد را به موزه اهدا کنم جالب اینکه این شخص سردیسی از اساتید دیگر مانند استاد تاج در دست دارد که می‌خواهد آن را نیز به موزه اهدا کند.
تسنیم: موزه موسیقی اصفهان الگو گرفته از موزه خاصی است؟
مهرداد جیحونی: ما در طول این مدت موزه‌هایی زیادی را دیده‌ایم تا قبل از موزه‌های خارجی زیادی بازدید کرده‌ایم، واقعیت این است که بازدید کننده‌های حرفهای موزه که در کل دنیا از موزه‌ها بازدید می‌کنند اعتقاد دارند این موزه یکی از کامل‌ترین موزه‌های موسیقی است.
حدود 70 تا 80 موزه موسیقی در دنیا است مانند موزه "ام آی ام" آمریکا، موزه موسیقی سن پترزبورگ و موزه موسیقی کره جنوبی و پاریس این موزه‌ها تمام سازها را دارند. جالب اینکه برخی از موزه‌های موسیقی تنها ساز خودشان را دارند برای مثال به برلین رفتم و قصد اهدای یک ساز ایرانی به موزه موسیقی آنجا را داشتم که قبول نکردند و گفتند در اساس نامه ما نوشته شده فقط سازهای آلمان باید باشد.
شهریار شکرانی: موزه موسیقی ایران در تهران وجود دارد که موزه خوب و بزرگی است اما اینجا نخستین موزه موسیقی خصوصی است.
تسنیم: چقدر سعی شده یان موزه با استاندارهای روز مطابقت داشته باشد؟
مهرداد جیحونی: وقتی یک بازدید کننده وارد موزه می‌شود به طور کامل راهنمایی می‌شود ممکن است حدود یک ساعت برای بازدیدکننده وقتگذاشته می‌شود و همه سازها را معرفی می‌کنیم.
شهریار شکرانی: تمامی راهنماهای این موزه مسلط به زبان فرانسه، انگلیسی بوده وحتی یک ساز سنتی ایرانی را می‌نوازند در واقع سعی شده در موزه‌داری تخصصی قدم برداریم. در فصل‌های پر بازدید لیدر لهستانی و ایتالیایی زبان و آلمانی هم داریم ما تا حالا در موزه‌داری راهنمای نوازنده نداشتیم و ین نیز هدف دارد چرا که اگر یک بازدید کننده سوال تخصصی موسیقی بپرسد پاسخگو باشد.
تمامی همکاران این موزه مسلط به چند زبان خارجی و موسیقی هستند حتی مسئولان کافی شاپ و یا فروش بلیط نیز به همین شکل هستند. تنها کسی که در اینجا زبان انگلیسی نمی‌داند نگهبان شب است.
اینجا تفاوت بخش خصوصی و دولتی مشخص می‌شود و ما کاری می‌کنیم که بازدید کننده از ما راضی باشد.
مهرداد جیحونی: هدف ما این است در حال حاضر ادعا کنیم بزرگترین موزه خصوصی در حوزه موسیقی در دنیا هستیم؛ می‌خواهیم این موزه جزو برترین موزه‌ها باشد ظرفیت آن را هم داریم. واقعیت این است که بارها گردشگران خارجی گفته‌اند شما به اندازه یک قاره ساز دارید.
ما در اینجا قصد جذب چند مخاطب را داریم، یکی اصفهانی‌ها، گردشگران داخلی و خارجی، هم‌اکنون بسیاری از مدارس از اینجا برای اردوی فرهنگی بازدید می‌کنند.
تسنیم: در حال حاضر موزه موسیقی اصفهان به عنوان یکی از مراکز دیدنی برای گردشگران خارجی محسوب می‌شود؟
شهریار شکرانی: بله و نکته‌ای که باید اشاره کنم این است که اگر توریست‌های خارجی نباشند ما نمی‌توانیم ادامه دهیم؛ در واقع اصل درآمد از گردشگران خارجی و حمایت‌هایی که آن‌ها غیر از خریدها سی دی و ساز در صندوق کمک‌های موزه اهدایی‌های زیادی دارند که سبب شده موزه سرپا بایستد.
در جذب گردشگرخارجی نیز خودمان تلاش کردیم ابتدا فکر می‌کردیم مکانی که انتخاب شده و در کنار یکی از سایت‌های توریستی یعنی کلیسای وانک قرار دارد و موزه مملو از گردشگر خارجی می‌شود بعد دیدیم نه به این سادگی نیست و برنامه‌های آن‌ها از قبل مشخص شده است.
سپس با آژانس‌ها و تورلیدرها صحبت کردیم اما دیدیم کسی توجهی نمی‌کند بنابراین هر گردشگر خارجی که می‌آمد هم آن‌ها را راهنمایی می‌کردیم و هم ساز سنتی ایرانی می‌نواختیم این رفتار به مرور زمان سبب شد گردشگران خارجی به آژانس‌های خود موزه موسیقی را به عنوان یک جاذبه معرفی کنند که اینجا یکی از بهترین و خاطره‌انگیز ترین مکان گردشگری بوده است.
مهرداد جیحونی: جالب است که بدانید از 60 مکان دیدنی اصفهان توسط گردشگران خارجی موزه موسیقی اصفهان رتبه دوم را پس از میدان نقش جهان کسب کرد و این موفقیت بزرگی برای ما است.
تسنیم: شنیده شده این موزه در کتاب‌های معتبر گردشگری دنیا به عنوان یک مرکز توریستی معرفی شده درست است؟
شهریار شکرانی: درست است در کتاب لونلی پلنت که یکی از مهم‌ترین کتاب‌های توریستی دنیا است بدون اینکه ما از آن‌ها درخواست کنیم یک بازرس فرستاده بودند که ما نیز متوجه نشدیم و پس از آن از طریق گردشگران دیدیم که در این کتاب به عنوان یک جاذبه مهم برای گردشگران معرفی شده است.
حتی روزنامه‌های گاردین انگلیس، سیدنی هرالد استرلیا، لوپوان فرانسه مقاله‌هایی در مورد این موزه نوشته‌اند و از شبکه 2 فرانسه و سایر رسانه‌ای تصویری از چین، دانمارک و تایلند نیز برای تهیه گزارش به اینجا آمده‌اند.
تسنیم: چند گردشگر خارجی از این موزه بازدید کرده‌اند؟
شهریار شکرانی: در طول سال 95 حدود 4 هزار توریست خارجی بازدید کردند اما در 96 رشد داشته‌ایم و تاکنون 13 هزار نفر گردشگر خارجی از این موزه بازدید کرده‌اند پیش‌بینی شده در سال آینده شاهد 20 هزار گردشگر خارجی باشیم.
تسنیم: نظر گردشگران خارجی در مورد موسیقی سنتی ایران چه بود؟
شهریار شکرانی: موسیقی سنتی ایرانی برای آن‌ها جذاب است آن‌ها می‌گویند وقتی به ایران سفر می‌کنند از بناهای تاریخی که مربوط به فرهنگ گذشته ایرانی است آشنا می‌شوند و موسیقی فرهنگ زنده ایران را در اینجا می‌بینند.
تسنیم: مکان موزه خریداری شده است؟
شهریار شکرانی: نه اجاره است، ما معماری داخلی را بر حسب موزه عوض کردیم، اگر مکان را نهادی حمایت کند تعهد می‌کنیم موزه موسیقی به بزرگترین موزه موزه آسیا تبدیل شود.
مهرداد جیحونی: میراث فرهنگی هنوز نتوانسته در این مورد به ما کمک کند.
شهریار شکرانی: با شهرداری مذاکراتی در این مورد داشته‌ایم، مسئله مهم این است که ما می‌خواهیم خصوصی بودن موزه حفظ شود. پیشنهادی که برای شهرداری داشتیم این بود این ملک را خریداری کنند و ما از شهرداری اجاره بگیریم. اگر مکان درست شود به تعهد خود عمل می‌کنیم فضایی مانند موزه هنرهای تزئینی و معاصر فضاهای فوق العاده‌ای است که برای ما یک فضای رویایی برای موزه محسوب می‌شود.
ما درخواست کمک اقتصادی نداریم فقط می‌خواهیم موزه تثبیت شود، با توجه به اینکه با این اقدام یک مرکز به مراکز توریستی اصفهان اضافه کرده‌ایم.
تسنیم: چقدر برای احداث موزه هزینه شده است؟
شهریار شکرانی: هزینه اولیه 1.5 میلیارد تومان بوده سپس به دلیل اضافه شدن ساز به این مبلغ اضافه شد. تلاش داریم موزه در هیچ زمینه‌ای نایستد مرتب به آن ساز اضافه می‌شود.
گفت‌وگو از زینب کلانتری و نگین فروغی
انتهای پیام/