مهدی جهاندار؛ از جهان آرمانی تا اشعار آیینی و سیاسی
مهدی جهاندار از شاگردان مرحوم محمدرضا آقاسی است، می‌گوید بزرگترین درسی که از آقاسی آموخته، مردمی بودنش است. او در گفت‌وگویی با تسنیم از چرایی سرودن شعرهای سیاسی، جهان آرمانی و خاطراتش از آقاسی گفت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، مهدی جهاندار از جوانان فعال و شناخته شده در حوزه شعر است. تغزل و عاشقانه‌سرایی، آئینی و این روزها سیاسی و انقلابی، حوزه‌هایی است که او در آنها فعالیت کرده است. «چه جمعه‌ها که یک به یک غروب شد نیامدی» و «عشق سوزان است بسم الله الرحمن الرحیم»، از جمله سروده‌های شناخته شده او در حوزه شعر آئینی است که در این سال‌ها بر سر زبان‌ها افتاد. او امسال با خواندن شعری بلند درباره فتنه در دیدار با رهبر معظم انقلاب دوباره مطرح شد. شعری با مضمون سیاسی که یادآوری می‌کند روزگار فتنه هنوز تمام نشده و ادامه دارد: «فتنه شاید کنج پستوی کسی لای کتابی/ فتنه لازم نیست حتماً در خیابان بوده باشد». این شعر بازخوردهای بسیاری در میان اقشار مختلف جامعه از جمله شاعران داشت.
جهاندار خیلی اهل مصاحبه و شو رسانه‌ای نیست. از این جهت می‌توان گفت که شعرهایش بیش از خودش برای مخاطب آشناست. او هرچند از دهه 70 به صورت جدی وارد حوزه شعر شده، اما امسال برای اولین‌بار کتابی با عنوان «عشق سوزان است» را منتشر کرد. کتابی که گفته می‌شود به اصرار دوستانش بوده نه به اختیار و علاقه خودش. تسنیم به همین مناسبت گفت‌وگویی با این شاعر انجام داده است. جهاندار در این مصاحبه معتقد است که پیش از سرودن شعر به نظر مخاطب توجه می‌کند و همچنین، از نقد و نظر اساتید فن هم بهره می‌برد، همین موضوع سبب شده تا شعرهای او بر سر زبان‌ها باشد. جهاندار به عنوان یک شاعر انقلابی از جهان آرمانی‌اش سخن می‌گوید و معتقد است که فعالیتش در حوزه‌های شعر انقلابی و اجتماعی، از جمله شعر جنجالی‌اش درباره فتنه 88، بنا به خواسته مخاطب امروز است. مشروح گفت‌وگوی تسنیم با این شاعر خوش‌ذوق را می‌توانید در ادامه بخوانید:
*تسنیم: آقای جهاندار، شما از دهه 70 در حوزه شعر فعالیت می‌کنید. در این مدت تعدادی از سروده‌های شما در میان عامه مردم بر سر زبان‌ها افتاد و مورد استقبال قرار گرفت. با وجود این، شما امسال برای نخستین‌بار کتابی از سروده‌های خود را منتشر کردید. آنطور که شنیده‌ام، کتاب هم با اصرار دوستان به چاپ رسیده و شما خیلی تمایل به این کار نداشتید. دلیل خاصی داشت که در این سال‌ها اثری را منتشر نکردید؟
کتاب و فضای مجازی در ترویج شعر و معرفی آن به مخاطب مؤثر است، اما شعر خاصیتی دارد که اگر خوب باشد، بدون این ابزار نیز خودش را معرفی می‌کند. از شاعرانی که کتابی چاپ کردند نیز همان سروده‌ها بر سر زبان‌هاست که قبل از چاپ کتاب بود؛ به عبارت دیگر، برای اینکه شعری بخواهد به عنوان رسانه عمل کند، خیلی به کتاب نیاز ندارد، از این جهت به چاپ کتاب برای این منظور معتقد نبودم. اما دوستان شهرستان ادب گفتند که دوره‌های آموزشی برای شاعران نوجوان برگزار می‌کنند و این اثر می‌تواند برای این دوره‌ها مفید باشد. به همین دلیل من قانع شدم که کتاب چاپ شود.
*تسنیم: چاپ اولین مجموعه از شما چه بازخوردهایی داشت؟
متاسفانه توزیع کتاب در شهرستان‌ها مناسب نیست. هرچند اصفهان(محل زندگی شاعر) از جمله کلان‌شهرهاست، اما کتاب در مقایسه با تهران، به اینجا هم نمی‌رسد؛ با وجود این دوستانی که از شهرستان ادب یا نمایشگاه، کتاب را تهیه کرده بودند، نسبت به انتشار آن اظهار لطف کردند.
* تسنیم: یکی از ویژگی‌های سروده‌های شما این است که در عین سادگی و همه‌فهم بودن، با ذهن و زبان مردم هماهنگ است و در عین حال مضمون و روایت درست و صحیحی دارد. شما پیش و یا هنگام سرودن شعر چقدر به ذائقه مخاطب توجه می‌کنید؟
مخاطب در سرودن شعر اهمیت دارد. مقام معظم رهبری هم چندبار تأکید کرده‌اند که در کارهای تبلیغی به فضای مجازی بسنده نکنید، حضور چهره به چهره خیلی در امر ترویج مؤثر است. من از ابتدا که شعر می‌گفتم، خودم را مقید می‌دانستم که در جمع‌های مختلف از جمله انجمن‌های ادبی، هیئات و ... شعر را عرضه کنم. این باعث می‌شد که ذائقه مخاطب و شنونده و نظر و نقد آنها را داشته باشم و آن را اعمال کنم؛ البته در کنارش از نظر صاحب‌نظران و اساتید هم بهره بردم.
*تسنیم: بسیاری از شاعران هم هستند که ذائقه مخاطب را ملاک قرار می‌دهند و همین موضوع سبب شده تا توجه به مفهوم زیر سایه این موضوع قرار بگیرد.
ذائقه مخاطب در کنار نظر متخصص اهمیت دارد. اخوان ثالث می‌گوید که شعر خوب، شعری است که هم مورد علاقه مردم باشد و هم خواص آن را تأیید کند. اگر یک شاعر یک بُعد این قضیه را در نظر بگیرد، موفق نخواهد بود. اگر شعر تنها مورد میل و باب عوام باشد، امکان دارد از نظر فنی و محتوایی مشکل داشته باشد، و همچنین اگر تنها خواص آن را بپسندند و تأیید کنند، شعر مورد اقبال عموم قرار نمی‌گیرد؛ در نتیجه این دسته از شعرها از گردونه خود به خود خارج خواهند شد. داشتن این دو مقوله با هم مهم و تأثیرگذار خواهد بود.
*تسنیم: لحاظ کردن این دو مقوله با هم به نظر می‌رسد که خیلی دشوار باشد و برای هر شعر و شاعری اتفاق نمی‌افتد.
نه دشوار نیست، سختی‌اش این است که شاعر باید با هر دو وجه مرتبط باشد و تا آخرین شعرش هم این ارتباط را حفظ کند. بعضی از شاعران با چاپ یکی دو جلد کتاب فکر می‌کنند که دیگر نیاز نیست این موضوعات را رعایت کنند و احتیاجی به آن ندارند؛ در حالی که هنر امری متفاوت است. هنرمندان بزرگ می‌گویند که تا آخرین مرحله زندگی هنری‌شان و خلق اثر هنری، مشق و تمرین می‌کنیم.
*تسنیم: یکی از ویژگی‌های شعری شما که در این مجموعه هم می‌توان دید و اوجش در دیدار امسال شاعران با رهبر معظم انقلاب مشهود بود، حضور شما در حوزه‌های سیاسی است. شما در نظر عامه شاعر آئینی شناخته می‌شوید، این یک نوع تغییر جهت در حوزه کاری شماست؟ شعرهای سیاسی چه نسبتی با شعر آئینی دارند، در راستای آن هستند یا حوزه مجزایی هستند که خواسته‌اید در این حوزه هم طبع‌آزمایی کنید؟
قبل از اینکه شعر آئینی بگویم، شعر عاشقانه می‌گفتم. به نظرم حضورم در عرصه شعر سیاسی و انقلابی هم یک سیر از زندگی شاعری من است که در مواجهه با مخاطب به وجود آمده است. خود مخاطب پرداختن به این موضوعات در شعر را از منِ شاعر می‌خواهد. این بازار عرضه و تقاضا من را به این سمت می‌کشاند که اگر می‌خواهم درباره حضرت علی(ع) شعر بگویم، تنها به ذکر اوصاف ایشان بسنده نکنم، اکتفا به این موضوعات برای مخاطب امروز کافی نیست و او را راضی نمی‌کند؛ به همین دلیل باید در خلال آن به موضوعات روز هم بپردازم. وقتی درباره امیرالمؤمنین(ع) شعر می‌گویم، به عدالت هم بپردازم یا اگر درباره امام حسین(ع) شعر می‌گویم، به ظلم‌ستیزی هم بپردزام. مخاطب تشنه این مضامین است. به همین دلیل منِ شاعر هم به این سمت حرکت می‌کنم. اینکه در آینده به چه موضوعاتی بپردازدم، هنوز مشخص نیست و همانطور که گفتم بخشی از آن به نیاز مخاطب و خواسته آن بازمی‌گردد.
پرداختن به این موضوعات، فعالیت در حوزه شعر اجتماعی است و ویژگی‌های شعر اجتماعی نیز همین را ایجاب می‌کند. جامعه ما جامعه دینی است که انقلاب بزرگی هم در آن رخ داده است. هر کسی در این جامعه اظهار نظر می‌کند و درباره موضوعاتی که دغدغه‌شان است فکر و صحبت می‌کنند، شاعر هم مانند دیگران.
*تسنیم: برخی معتقدند که پرداختن به موضوعات روز امکان دارد برای شعر شاعر تاریخ انقضا ایجاد کند، شما اینطور فکر نمی‌کنید؟
داشتن تاریخ انقضا به معنی بد بودن آن پدیده نیست. به عنوان نمونه، روز تولد آدم‌ها، همان یک روز است، پس آدم‌ها جشن تولد نگیرند چون تاریخش گذشته است؟ بعضی از مناسبت‌ها، اتفاقات مهمی است. اتفاقاتی که در انقلاب اسلامی می‌افتد، اتفاقات بزرگی است و اهمیت دارد و نمی‌شود به آن بی‌تفاوت بود؛ چه بسا خود این اتفاقات سر منشأ و مقدمه رخدادهای بزرگ‌تر و بی‌تاریخ انقضا باشد. جنگ تحمیلی هشت سال بود که بعد از این مدت تمام شد، اما مفاهیمی وارد جامعه کرد که تاریخ انقضا ندارد. مانند مفهوم «ایثار» که هیچ‌گاه تاریخ انقضا ندارد و تا دنیا دنیاست، ایثار معنا دارد. در جنگ تحمیلی این مفهوم، مصداق یافت. حالا کسی علاقه‌مند باشد، می‌تواند تا سال‌ها به این موضوع بپردازد.
*تسنیم: سروده شما با موضوع فتنه 88 هم با این مطالبی که اشاره کردید، صدق می‌کند؟
مهمترین موضوعی که در 9 دی مطرح می‌شود، «بصیرت» است. بصیرت محدود به یک هفته و یک دهه و یک سال ... نیست، بصیرت مفهوم گسترده‌ای دارد. این واژه را در بررسی رویدادها و در دل تاریخ به کرات می‌شنویم؛ از صدر اسلام گرفته تا عاشورا و زندگی ائمه(ع) و ... . مصادیق در شعری که خوانده شد، می‌تواند بسط و گسترش یابد، موضوع این شعر ادامه‌دار است و محدود به امسال و سال‌های دیگر نیست.
بیشتر بخوانید: فیلم / شعر زیبای مهدی جهاندار در محضر رهبر انقلاب
* تسنیم: شاعران انقلاب و شاعرانی که در حوزه شعر سیاسی فعالیت می‌کنند، به دنبال تحقق جامعه آرمانی هستند و این جامعه را در شعر خود توصیف می‌کنند. جامعه آرمانی شما به چه صورت است و شما به دنبال تحقق چه جامعه‌ای هستید؟
انقلاب اسلامی آرمان بزرگی است. تصور نکنید که جامعه آرمانی ما جای دیگری است و می‌خواهیم به آن برسیم. خود انقلاب اسلامی موضوعیت دارد؛ جامعه‌ای که اسلامی باشد، حکومت و دولتش اسلامی باشد. همین اتفاق معجزه‌آسایی که به رهبری امام(ره) رخ داده، باید پروریده و کامل شود. جمهوری اسلامی که کاملاً اسلامی و کاملاً جمهوری باشد، این ایده‌آل و آرمان من است.
*تسنیم: امسال که تقریباً 8 سال از 9 دی 88 می‌گذرد، شاهد انتشار دو اثر به صورت مستقیم درباره این موضوع از سوی شما بودیم؛ نخست، اثری که در محضر رهبر انقلاب خواندید و دیگری، نماهنگ «قلندر» است. علت خاصی دارد که بعد از این سال‌ها، امسال دو اثر را ویژه این ایام منتشر کردید؟
شعری که برای آهنگ «قلندر» انتخاب شد، شعر قدیمی‌تر است. این شعر سال 80، اگر اشتباه نکنم، گفته شد. همانطور که گفتم، مفهوم عدالت‌طلبی و بصیرت مفاهیم تمام شدنی نیستند. ما آن روزها نمی‌دانستیم که قرار است فتنه 88 رخ دهد. این مفهوم از زلال‌ترین سرچشمه‌های دین، قرآن و معارف اهل بیت(ع) به ما عرضه شده است. هر زمان و هر مکانی که این مفاهیم را به درستی بیاموزیم، می‌توانیم نقش خود را ایفا کنیم، ممکن است چند سال بعد باشد. این غزل به انتخاب دوستان شهرستان ادب برای «قلندر» انتخاب شده است.
*تسنیم: از شاعران جدید و قدیمی به کدام شاعران بیشترین علاقه دارید؟
توفیق داشتم که شاگرد محمدرضا آقاسی باشم. تحت تأثیر شعر و منش او بودم. آقاسی ارتباط خوب و قابل توجهی با مردم داشت و این یکی از ویژگی‌های کاری او بود. از شاعران قدیمی و کلاسیک‌ها نیز می‌توانم به حافظ و سعدی و صائب تبریزی و بیدل دهلوی اشاره کنم.
*تسنیم: اشاره کردید که شاگرد مرحوم آقاسی بودید، بزرگترین درسی که از او گرفتید، چه بود؟
مواجهه و مخاطبه درست با مردم. مثالی درباره ایشان می‌زنند که حرف درستی است، می‌گویند مرحوم آقاسی شعر را از انجمن وارد مسجد کرد. این کار کوچکی نبود که توسط این بزرگوار انجام شد.
انتهای پیام/
