مرکز پژوهش‌های مجلس: دولت درک صحیحی از شرایط بحرانی مسکن ندارد
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با ارائه گزارشی با تأکید بر اینکه دولت درک صحیحی از شرایط بحرانی مسکن در تدوین لایحه بودجه سال ۹۷ نداشته است، پیشنهاداتی را برای توسعه و رونق بخش‌های مسکن و شهرسازی ارائه داد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، بررسی نوع سیاست‌ها و برنامه‌های متخذه، حجم اعتبارات و انطباق آن با تکالیف قانونی و بخشی در لایحه بودجه بخش مسکن و شهرسازی و مدیریت شهری حکایت از آن دارد که جهت‌گیری‌های درون‌بخشی مرتبط با این حوزه و همچنین منابع اعتباری پیش‌بینی‌شده در لایحه بودجه سال 97 نمی‌تواند رافع چالش‌ها و مشکلات این بخش بوده و فاقد احکام و منابع اعتباری لازم جهت پاسخگویی به نیاز بخش است.
به‌طوری که بسیاری از امور بااهمیت در این بخش مورد غفلت و کم‌توجهی قرار گرفته است.
پرداختن به ضروریاتی مانند مسکن اجتماعی (وعده دولت)، حاشیه‌نشینی و نوسازی بافت‌های فرسوده، تکلیف قانونی در نوسازی سالانه 10 درصد از این گونه بافت‌ها، توزیع و آمایش جمعیت، جدیت در مقاوم‌سازی بناهای بااهمیت، مقررات و استانداردها در پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وسازهای شهری، اهداف کمی و کیفی مندرج در برنامه ششم توسعه، ارتقای کیفی سیاستگذاری و تدقیق و بهبود اعتبارات اجرای برنامه‌های حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری، ضرورت افزایش اعتبارات برنامه‌های مرتبط با توسعه روستاها و... از جمله مواردی که در این لایحه باید مورد توجه قرار می‌گرفت.
استمرار این وضعیت که از سنوات گذشته بر این بخش حاکم بوده نمی‌تواند زمینه و تضمینی برای حل مسائل و مشکلات مربوط به سال آتی باشد. بررسی ردیف‌های مرتبط با بخش مسکن و شهرسازی و مدیریت شهری بیانگر آن است که این لایحه از استمرار سنواتی ضعف‌ها و حتی عدم نظم رفتاری در تنظیم ردیف‌ها و برنامه‌های بودجه‌ای برخوردار است.
بی‌توجهی به احکام برنامه ششم توسعه در حوزه مسکن، شهرسازی و مدیریت شهری نمی‌تواند زمینه‌ساز ارتقا و بهبود این بخش باشد. گنجاندن حجم زیادی از اعتبارات در ردیف‌های متفرقه لایحه بودجه، عدم تفکیک برنامه‌های شهری، روستایی و نامشخص بودن سهم اعتبارات هر بخش، عدم اتخاذ تمهیدات لازم در خصوص مهاجرت، حاشیه‌نشینی و ضرورت نوسازی بیش از 120 هزار هکتار بافت فرسوده در 485 شهر از 1245 شهر کشور منطبق بر طرح‌های جامع شهرسازی نوین و ضابطه‌مند شدن قیمت‌گذاری ملک در بازار مسکن کشور (استیجاری و مالکیتی)، لزوم تدقیق برنامه‌ها و اعتبارات وزارت راه و شهرسازی و تشکیلات وابسته در راستای اجرای تکالیف قانونی از جمله مواردی است که به‌عنوان نقاط ضعف این بخش از لایحه از سنوات گذشته استمرار داشته و ضروری است تا نقاط ضعف مورد اشاره اصلاح شود.
*افزایش 24درصدی اعتبارات هزینه‌ای وزارت راه در لایحه بودجه 97
برآورد اعتبارات بودجه وزارت راه و شهرسازی در لایحه 97 نسبت به اعتبارات موضوعه در قانون بودجه سال 96 در بخش اعتبارات هزینه‌ای با 24.49 درصد افزایش و در بخش اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با 32.5 درصد کاهش مواجه است. بررسی احکام بالادستی در بخش مسکن و شهرسازی و حمل‌ونقل درون‌شهری و توسعه روستایی نشان می‌دهد که رویکردهای اتخاذشده در ماده واحده لایحه بودجه 97 هیچ‌گونه حکم خاصی در خصوص مسکن و شهرسازی که بتواند ضامن ارتقای این بخش باشد، ارائه نکرده است.
*فقدان درک صحیح بودجه‌نویسان از شرایط بحرانی مسکن
آنچه باید مورد توجه بیشتر برای تنظیم لایحه بودجه قرار می‌گرفت درک صحیح از شرایط بحران مسکن و تقویت مبادی مهاجرت، اتخاذ تصمیمات درون‌بخشی صحیح و برون‌بخشی برای رونق و ایجاد تعادل در بازار مسکن باشد که در لایحه بودجه سال 97 ردی از آن مشاهده نمی‌شود.
مواردی از جمله چگونگی نحوه برخورد با مسئله حاشیه‌نشینی و نوسازی بافت‌های فرسوده که در برنامه ششم به آن تأکید شده، ساماندهی کالبدی شهری و روستایی، توزیع و آمایش جمعیت شهرها، تقویت مالی و اعتباری مدیریت شهری و حمل‌ونقل درون‌شهری، ارتقای برنامه‌ها و تبیین توسعه روستایی و مسکن و شهرسازی و توجه بیشتر به وظایف اساسنامه‌های این دستگاه و تشکل‌های وابسته را می‌طلبد.
از جمع اعتبارات هزینه‌ای و تملک و دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی بر حسب امور و فصول (4.901.031.838 میلیون ریال) در لایحه بودجه 1397 حدود نیم درصد معادل 24.564.789 میلیون ریال به امور مسکن، عمران شهری و روستایی اختصاص دارد که نسبت به اعتبار مذکور در قانون بودجه سال 96 (82.414.789 میلیون ریال) به‌میزان 70.19 درصد کاهش اعتبار نشان می‌دهد.
وضعیت بخش مسکن و شهرسازی در کشور با توجه به شرایط فعلی کانون‌های جمعیتی و بازار عرضه و تقاضا نیازمند برنامه‌ریزی متناسب و تخصیص کامل اعتبارات و بودجه بر حسب برنامه‌های عملیاتی است و از آنجایی که بودجه‌ریزی، سازوکاری برای تنظیم، تدقیق، تطابق، اختصاص و به‌کارگیری منابع و امکانات در چارچوب اهداف و سیاست‌های کلی و چشم‌انداز و برنامه بالادستی با وظایف اساسنامه‌ای و برنامه‌های دستگاه اجرایی و تحقق برنامه‌های کلان و بخشی است.
ضرورت دارد تا لایحه با قانون بودجه که سندی برای پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد مصارف شامل هزینه‌ها و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی است با التزام بر تحقیق، سیاست‌ها، تکالیف، اهداف قانونی، رفع مشکلات و چالش‌های این بخش تنظیم و تصویب شود.
تطابق لایحه با قوانین بالادستی و دائمی
در بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است؛ از آنجایی که برنامه ششم توسعه سال گذشته تصویب شد، از این رو تکلیف و ضرورت قانونی است تا این لایحه در تطابق و تدقیق کامل با اهداف کمی و کیفی و انتظارات آن برنامه تنظیم می‌شد. از سوی دیگر یک‌سری تکالیف موضوعی مندرج در قوانین بخشی در این حوزه وجود دارد که باید مورد توجه قرار می‌گرفت که چنین رویکردی در این لایحه دیده نمی‌شود، ضمن اینکه اثری از جهت‌گیری و انطباق رویکردها و فعالیتهای سنواتی در ماده واحده لایحه بودجه سال 97 برای تحقق آن تکالیف، اهداف و انتظارات برنامه‌ای و بخشی مشاهده نمی‌شود.
موضوعات مندرج در جدول شماره یک از جمله مواردی است که انعکاس وضعیت اعمال تکالیف قانونی بخش مسکن و شهرسازی مانند احکام موضوعی مندرج در برخی قوانین موضوعه در لایحه بودجه 97 ارائه شده است و بر این اساس ضرورت دارد تا رویکردهای سنواتی بخش مسکن و شهرسازی در لایحه بودجه سال 96 با تمرکز بر جهت‌گیری‌های قوانین موضوعه بالادستی، تطبیق، بررسی و تصویب شود.
از این دیدگاه در صورتی که لایحه بودجه سال 97 مانند سال‌های گذشته تصویب شود می‌توان گفت بخش عمده‌ای از تکالیف بالادستی با عدم تحقق و اجرا مواجه خواهند شد. مواردی مانند ضرورت پرداختن به حاشیه‌نشینی و نوسازی و بهسازی حداقل 10 درصد بافت‌های فرسوده (و حداکثر بهره‌برداری از فرصت بازتولید مسکن در بافت‌های فرسوده با لحاظ حداکثر آزادسازی عرصه و رعایت معیارهای شهرسازی)، تقویت مبادی مهاجرت (ساماندهی توزیع جمعیت)، تقیّد و تعهد به ساخت هرگونه مسکن جمعی (اعم از اتمام مسکن مهر و مسکن اجتماعی و...) تنها در بافت‌های فرسوده، تهیه و اجرای طرح‌های متناسب با نیازهای فعلی و آتی مجموعه شهری و روستایی به‌منظور توسعه پایدار، تبیین، تقویت و شفافیت عملکردی نظام درآمدی و مالی شهرداری‌ها، استانداردسازی تولید مصالح و فعالیتهای ساخت‌وساز، اعمال نظارت عالیه در تحقق مبحث 22 مقررات ملی ساختمان از عمده موضوعاتی است که ضرورت دارد در این لایحه به آنها توجه کافی و ویژه شود تا از این طریق نیازهای مربوطه به‌طور کامل برطرف شود. در جدول شماره یک (1) تعدادی از تکالیف قانونی که در لایحه بودجه به آنها توجهی نشده یا اعتبار کافی برای آنها در نظر گرفته نشده، ارائه شده است.
در جدول شماره دو (2) اهم تکالیف قانونی برنامه ششم توسعه و چگونگی توجه به آن تکالیف در لایحه مدنظر قرار گرفته است. بررسی جهت‌گیری بودجه سال 97 که به‌عنوان اولین سال برنامه ششم توسعه مورد توجه قرار دارد نشان می‌دهد که این لایحه فاقد تمکین از تکالیف مرتبط مسکن و شهرسازی است، به‌عبارت دیگر یک لایحه بودجه‌ای باید بتواند اهداف و تکالیف آن برنامه توسعه پنج‌ساله را در سنوات خود گنجانده باشد. این لایحه اگر به همین صورت تدوین و تنظیم شده و بدون توجه به احکام برنامه قانون ششم توسعه تصویب شود، قطعاً نمی‌توان تحقق نیازها و الزامات قانونی را که به‌جهت بهبود و ارتقای شرایط و وضعیت این بخش در نظر گرفته شده است انتظار داشت، چراکه قوانینی که جنبه عمومی داشته باشند و در آن قوانین تعیین مسئولیت‌ها و ضمانت‌های متناسب با عملکرد پیش‌بینی نشوند، غالباً امکان عدم تحقق و اجرا را در خود دارند، البته این وضعیت در خصوص لایحه و قانون بودجه نیز می‌تواند صدق داشته باشد.
انتهای پیام/*