ادعای "بحران آب" غلط است/ آغاز "تنش آبی" ایران از سال ۴۲

محمد مهدی امینی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا درباره تاثیرات بحران آب در بروز مسائل  مختلف زیست محیطی و معیشتی در کشور و دلایل پدید آمدن چنین مشکلاتی اظهار کرد: در حقیقت صحبتی تحت عنوان "بحران آب" را به رسمیت نمی‌شناسیم و در ادبیات علمی بحثی تحت عنوان بحران آب وجود ندارد.

وی ادامه داد: بحران برای مواقعی به کار می‌رود که در کوتاه‌مدت اتفاق می‌افتد و ملزومات خود را دارد و در کوتاه‌مدت هم رفع می‌شود اما این مسائل مرتبط با آب، "تنش آبی" نام دارد.

این کارشناس و پژوهشگر حوزه آب خاطرنشان کرد: پس لفظ بحران آبی که مدام از سال 63 مطرح می‌شود واژه‌ صحیحی برای این مسئله نیست چرا که بحران تلقی نمی‌شود و در زمره تنش آبی گنجانده می‌شود.

به گفته امینی، نباید به موضوعی با عنوان بحران آب دامن بزنیم و چنین واژه‌ای را به کار گیریم زیرا تعریف واژه علمی تنش آبی به‌صورت کاملاً علمی مشخص است.

مثبت نبودن رویکرد رژیم طاغوت در مسئله آب

وی با بیان اینکه کشور ما از سالهای پیش از انقلاب وارد فاز تنش آبی شده بود، تصریح کرد: تنش آبی در ایران مسئله‌ای نیست که مربوط به سالهای بعد از انقلاب باشد بلکه رویکرد رژیم طاغوت هم نسبت مسئله آب، مثبت نبوده است.

کارشناس و پژوهشگر حوزه آب  یادآور شد: ریشه پدید آمدن تنش آبی به اصلاحات اراضی در زمین‌های کشاورزی رژیم طاغوت بازمی‌گردد یعنی این مشکلات از سالهای 42 به بعد به‌وقوع پیوسته است.

امینی توضیح داد: زمینهای کشاورزی بزرگ در همان ایام قطعه قطعه شد و به خود کشاورزان تحویل دادند که نخستین قدم در تنش آبی شکل گرفت؛ زمین‌های کشاورزی چند هزار هکتاری چند پاره شد و نظام آبیاری و مدیریت زمین‌ها نیز دچار تغییرات شد و فعالیت‌ها به‌صورت خرد انجام می‌گرفت.

رویکرد خرده مالکی عامل نخست پدیده تنش آبی

وی افزود:‌ در آن زمان الگوی کشت و نظام آبیاری تغییر یافت و رویکرد خرده مالکی از آن ایام آغاز شد؛ ریشه تنش آبی از همان خرده مالکی به‌وقوع پیوست و مدیریت درستی در زمینه مسائل آبی وجود نداشت.

آغاز تنش آبی از سال 42

کارشناس و پژوهشگر حوزه آب اظهار کرد: اینکه بگوییم تنش آبی در کشور ماحصل سیاستهای سالهای بعد از انقلاب است به هیچ عنوان درست نیست و آغاز این مسئله در سالهای 42 به بعد رقم خورده است.

امینی ادامه داد: طی نیم قرن اخیر انواع سیاست‌های توسعه‌ای که در کشور اجرا شده بدون در نظر گرفتن مقوله آبی بوده که قطعاً آسیب‌هایی را به‌دنبال داشته است.

قرار گرفتن ایران در منطقه خشک و نیمه خشک

وی تصریح کرد: متاسفانه ایران جزوه مناطق خشک و نیمه خشک منطقه محسوب می‌شود و این موضوع نیز در تاریخ ایران، منشور کوروش و اسناد و طومار‌های شیخ بهایی و ... اشاره شده است.

کارشناس و پژوهشگر حوزه آب  اظهار کرد: مسئله آب از زمان‌های بسیار دور به عنوان چالش مطرح بوده است که باید به‌طور جدی از سوی متولیان امر مورد توجه قرار گیرد.

امینی تاکید کرد: باید بپذیریم کشور ما کشوری کم آب است و همه سیاستهای ما باید بر مبنای این هدف کلی قرار گیرد؛ یعنی باید در ظرفیت سازی‌ها آب را به عنوان اولویت قرار دهیم.

وی افزود: باید تاکید کنیم که بحران آب وجود ندارد و مسئله تنش آب مطرح است و آغاز این مشکلات نیز به سالهای پیش از انقلاب بازمی‌گردد چرا که سیاستهای متولیان ناظر به بحث‌های کم آبی نبوده است.

کارشناس و پژوهشگر حوزه آب  درباره اینکه چرا سازمان محیط زیست کشور در این دوره، در ظاهر به موضوع آب بیش از دیگر مسائل اهمیت می‌دهد و از آن بیش از پیش سخن می‌گوید، گفت: در سیاستهای سالهای قبل در کشور ما این سازمان به عنوان یک متولی به مسئله آب نگاه نمی‌کرد.

امینی افزود: در اصل، وزارت نیرو متولی تامین آب کشور بوده و بحث‌های مرتبط را به این وزارتخانه می‌دادند اما در حقیقت باید نهادی فرادستگاهی متولی آب کشور باشد.

وی ادامه داد: برای وزارت نیرو به‌عنوان یک دستگاه فقط بحث تامین آب مطرح شده و این وزارتخانه نمی‌تواند متولی کمبود آب و چالش‌های مرتبط با آن باشد و در ماموریت‌های آن هم این مسئله در نظر گرفته نشده است.

ورود یک نهاد فرادستگاهی به مسئله تنش آبی

کارشناس و پژوهشگر حوزه آب  تصریح کرد: یک نهاد فرادستگاهی باید به مسئله تنش آبی و مشکلات ناشی از آن بپردازد و رویکرد سازمان محیط زیست مبنی بر اولویت بخشی به بحث آب بسیار مثبت و مناسب است.

حاشیه‌نشینی یکی از پیامدهای تنش آبی

امینی، مسئله تنش آبی در کشور را یکی از مهمترین دغدغه‌ها و چالش‌ها دانست و تصریح کرد: تنش آبی می‌تواند ابعاد اجتماعی زیادی را به‌دنبال داشته باشد؛ به عنوان مثال تعطیلی زمین‌های کشاورزی باعث بروز مشکلاتی در اشتغال، معیشت، مهاجرت، بیکاری و حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ می‌شود که تمامی این شاخه‌ها به هم متصل هستند.

کاهش 18 درصدی شاغلان بخش کشاورزی

وی افزود: به غیر از چالش‌های اجتماعی، بسیاری چالش‌های اقتصادی نیز بر اثر تنش آبی در کشور ایجاد می‌شود که می‌توان به قمیت تمام شده محصولات و کاهش نفرات کشاورزان در کشور اشاره داشت و حتی در پنج سال اخیر شاغلان این حوزه 18 درصد کمتر شده‌اند.

تنش آبی و افزایش ریزگردها در کشور

کارشناس و پژوهشگر حوزه آبدر کشور تصریح کرد: تنش آبی در بحث‌های زیست محیطی هم اثرات زیادی دارد که یکی از آنها افزایش ریزگردها در کشور است.

امینی توضیح داد: کم شدن سطح سفره‌های آب زیرزمینی می‌تواند موجب کاهش چسبندگی خاک شود که این پدیده موجب آزاد شدن خاک و در نتیجه بلند شدن ریزگردها  با یک وزش باد محدود شود.

وی افزود: علت خشک شدن تالاب‌هایی نظیر هورالعظیم، شادگان، هامون و ...که بخشی از ریزگردهای داخلی را رقم می‌زنند، ناشی از مشکلات و مسائل مربوط به تنش آبی است.

کارشناس و پژوهشگر حوزه آب  تصریح کرد: بسیاری از چالش‌های زیست محیطی ناشی از نحوه مدیریت مصرف آب در کشور است و سازمان محیط زیست نیز رویکرد مناسبی را در اولویت بخشی به مسئله آب در نظر گرفته است.

امینی درباره اینکه آیا عیسی کلانتری به عنوان رئیس کنونی سازمان محیط زیست که به دفاع از مسئله آب می‌پردازد در یک برهه از زمان یکی از دست‌اندرکاران بخش کشاورزی و ایجاد مسائل مختلف در حوزه آبی بوده است، گفت: بهتر است به ابعاد مختلف این مسئله تنش آبی پرداخته شود و ما قصد نداریم مباحث را شخصی کنیم.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا کلانتری یکی از مسببان تنش امروزی در حوزه آب کشور است یا خیر گفت: بله این موضوع هم مورد توجه است اما باید بدانیم بضاعت مدیریت کشور ما در آن برهه از زمان که این افراد مسئول بوده‌اند چه میزان بوده است؛ یعنی چه تعداد افراد دانشمند داشتیم و از طرفی چه میزان سیستم مدیریت ما اجازه می‌داده که از آنها در حوزه تصمیم‌گیری بهره بگیریم.

کارشناس و پژوهشگر حوزه آب  اظهار کرد: البته این موضوع را باید مدنظر قرار داد که در آن دوران وضعیت بضاعت مدیریتی ما در چه حد بوده است؛ افراد متخصص را کنار گذاشته بودند و به نوعی سعی و خطا صورت گرفت، یعنی افراد کم تجربه جای بعضی افراد با تجربه را گرفتند که این رویکرد تصمیمات خلق الساعه‌ای را هم به‌دنبال داشت.

امینی تصریح کرد: قاعدتاً وقتی سیستم مدیریتی ذکر شده مورد توجه نبوده است، افراد نیز با سعی و خطا کارها را انجام می‌دادند؛ یعنی در حقیقت نمی‌توانیم فقط یک نفر را مسئول بدانیم که شما باعث بروز این مشکلات بوده‌اید.

تصمیمات گذشته کلانتری و تاثیرات آن در مسائل تنش آبی

وی افزود: البته این را هم باید مدنظر قرار داد که شخص عیسی کلانتری در سالهای نه چندان دور، وزیر کشاورزی بوده و شاید بحث‌هایی که امروز در حوزه آب مطرح می‌کند، محصول تصمیم‌گیری‌‌های او بوده است.

کارشناس و پژوهشگر حوزه آب افزود: یک مسئله دیگر هم این است که بحث‌های تنش‌های آبی از سالهای پیش از حضور کلانتری در راس وزارت کشاورزی به‌وقوع پیوسته بود اما تصمیماتی هم که خود او در آن ایام گرفته اثرات منفی به‌دنبال داشته و دریاچه ارومیه یا مشکلات مربوط به آن هم ناشی از همان برنامه‌ها بوده است.

امینی تصریح کرد: اینکه عیسی کلانتری در سالهای نه چندان دور وزیر کشاورزی بوده، یک نکته است اما اینکه در حال حاضر پای مشکلات آب ایستاده و از اشتباه بودن اقدامات گذشته سخن می‌گوید هم رویکرد صحیحی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی تاکید کرد: ضمناً این موضوع مهم را هم باید توجه کرد، کسی که خودش بحران را به‌وجود آورده نمی‌تواند بحران را حل کند و اصحاب رسانه هم باید از دولتمردان بخواهند که با در نظر گرفتن گذشته و عملکرد افراد از آنها نقد کنند.

کارشناس و پژوهشگر حوزه آب  تصریح کرد: یعنی اگر تصمیمات آقای کلانتری باعث تنش آبی شده بود، نباید این موضوع را به فراموشی بسپاریم و البته عملکرد فعلی این فرد در حوزه مسائل آبی را هم مورد توجه قرار دهیم و با همین رویکرد دوسویه به بررسی بپردازیم و عملکرد مثبت و منفی را مورد توجه قرار دهیم.

انتهای پیام/