«نیما»ی شعر عرب کیست؟+ عکس
مرتضی حیدری آل‌کثیر، شاعری که به زبان‌های عربی و فارسی شعر می‌سراید، به شباهت‌های شعر فارسی و عربی معاصر در شکستن اوزان و ورود به فضا‌های جدید اشاره کرد و معتقد است: تحول شعر عربی ۲۰ سال پیش‌تر از شعر فارسی توسط یک شاعر عراقی ایجاد شد.
به گزارش باشگاه خبرنگاران پویا، این شاعر که سابقه ترجمه در دو زبان عربی و فارسی را نیز در کارنامه ادبی خود دارد به برخی مشترکات شعر فارسی و عربی اشاره کرد و توضیح داد: در اوایل قرن بیستم، که ما و کشورهای عربی با ساده‌ترین شکل شعر نزد فرنگی‌ها آشنا شدیم، از جمله از طریق ترجمه اشعار الیوت و لورکا، شعر فارسی و عربی به تمام معنا دگرگون شد. این اتفاق ابتدا در شعر عرب افتاد، و این مربوط به 20 سال پیش از نیما یوشیج است. شاعری عراقی به نام بدر شاکر السیاب، توانست در وزن شکست ایجاد کند و نخستین نمونه شعر نیمایی عربی را بسراید. پیش از او خانم نازک الملائکه که او هم عراقی است این موضوع را به صورت نظری طرح کرده بود، اما در عمل، اولین اشعاری از این دست متعلق به السیاب بود.
عرب‌ها و غربی‌ها
به گفته آل‌کثیر؛ شفیعی کدکنی معتقد است که در فاصله این یکصد ساله که ما از شعر غرب تأثیر پذیرفتیم، بیش از آن‌که بنیادهای عقلانیت فرنگی در حیات ما رسوخ کند، صورت‌های بیان عواطف و احساسات آن‌ها در شیوه تعبیر هنری ما تأثیر گذاشته است. در ترجمه‌ها بیشتر جذابیت شعر غربی ما را گرفت تا محتوای آن. در رسانه هم که مترجم فرهنگ غرب است، کشورهای در حال توسعه وقتی با فرهنگ غربی مواجه می‌شوند تنها پوسته آن را می‌گیرند و به محتوای آن و دلایل پیشرفت آن‌ها نمی‌پردازند.
بدر شاکر السیاب، شاعر عراقی
شاعر برگزیده کتاب سال دفاع مقدس افزود: آنچه در 100 سال اخیر در شعر عربی رخ داد عیناً در شعر فارسی هم اتفاق افتاد. تأثیرپذیری پروین، بهار و ایرج میرزا با تفاوت‌هایی همان تأثیرپذیری نسل احمد شوقی، و ایلیا ابوماضی است و تأثیرپذیری فروغ، شاملو و سپهری همان تأثیرپذیری خلیل الحاوی، عبدالوهاب البیاتی و آدونیس در شعر عربی است. بنابراین ما در یک بازه زمانی، به همان شیوه شاعران عرب از غرب اثر گرفتیم و به شعر نو و نیمایی رسیدیم.
آل‌کثیر افزود: داوری در شعر عربی و این‌که بخواهیم بدانیم کدام شاعر قوی و کدام ضعیف است، اگر تنها به اعتبار محتوا باشد ارزشی ندارد، بلکه باید زبان عربی را خوب بدانیم چون شعر هنر زبان است و در زبان اتفاق می‌افتد.
او سپس درباره اوزان شعر عربی نیز نکاتی گفت: در شعر عربی، واحد وزن بیت است، یعنی اگر بخواهیم بدانیم وزن فلان شعر چیست باید کل بیت را بخوانیم و آن را تقطیع هجایی بکنیم. در فارسی وقتی می‌گوییم وزن شعر مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن است در دو مصرع این وزن تکرار می‌شود، در عربی چنین نیست و ممکن است ضربِ رکن آخر یک مصرع با ضربِ رکن آخر مصرع دوم تفاوت کند؛ بنابراین شناخت وزن عربی دشوار است. بهترین راه این است که شعر را بشنویم. به دوستان علاقمند توصیه می‌کنم شعرها را با صدای خود شاعران از اینترنت دانلود کنند و بشنوند تا با ریتم آن آشنا شوند.
زبان، سنگری در برابر استعمار
آل‌کثیر به نام‌های بزرگ در شعر عربی قرن بیستم اشاره کرد و توضیح داد: از میان شاعران نوپردازی که در کشورهای عربی ظهور کردند 10 نفرشان بسیار معروف هستند و نزد جامعه عرب معتبر هستند. آدونیس سوری‌الاصل ساکن لبنان، عبدالوهاب البیاتی عراقی، بدر شاکر السیاب باز هم عراقی، خلیل الحاوی لبنانی، صلاح عبدالصبور مصری، نازک الملائکه عراقی، محمود درویش فلسطینی، نزار قبانی سوری مقیم لبنان و الفیتوری مصری مشهورترین‌ها هستند؛ بنابراین مجموعا این شاعران همگی اهل چهار کشور عراق، سوریه، لبنان و مصر هستند. کشورهای شمال آفریقا هم شاعران عرب دارند اما شاعران بزرگ آن‌ها به زبان فرانسوی شعر می‌گویند. در کشورهای عربی شرقی رشد فرهنگ ضعیف بوده است، شعر نیز که در عصر ما جوهر فرهنگ است در کشورهای با آزادی نسبی، فرهنگ مترقی بوده است و باعث شده تا شاعران خوبی ظهور پیدا کنند.
سراینده مجموعه شعر «خورشید در عبای تو پیچیده است» ادامه داد: زبان عرب در همه جا عربی است. اگرچه استعمار همه شئونات زندگی اعراب را تحت تأثیر قرار داده است اما زبان عربی مانده است. امام صادق(ع) می‌فرماید که زبان عربی لغه‌الله، یعنی زبان خداوند است. من فکر می‌کنم که عربی با این عظمت تنها از طریق پیامبران می‌توانسته است تطور پیدا کند. در فارسی ما برای دوربین کلمه جدیدی می‌سازیم، اما اعراب همان «کمیرا»ی انگلیسی را می‌گویند و به راحتی نمی‌توان در این زبان کلمه ساخت.
آل‌کثیر درباره محتوای شعر جهان عرب نیز توضیح داد: امروز هیچ ادبیاتی نمی‌تواند منحصر به خودش باشد، عربی نیز چنین است. ادبیات زنده باید هم این‌طور باشد. شعر عربی متأثر از اجتماع است. نزار قبانی را شاعر زن و شراب می‌گویند اما شعرهای سیاسی متعدد و برجسته دارد. شعر عربی نمی‌تواند به حوادث سیاسی، حساس نباشد و به تحولات جهان واکنش نشان ندهد.
این شاعر عرب‌زبان در پایان گفت: قبانی شاید مشهورترین شاعر عرب در ایران باشد. او پرنفوذترین شاعر عرب دوران ماست، او از همه بیشتر ترجمه شده است، حتی در جهان عرب. از این نظر با هیچ شاعر عرب دیگری قابل مقایسه نیست. دلیلش شاید آن باشد که او بیشتر از هر چیزی از عشق گفته و این مرز مشترک عواطف انسان‌هاست. شاعر باید هنرمند باشد که بتواند از عشق بگوید. قبانی عاشقانه‌سرای برجسته‌ای است. علاوه بر این، او اوزان تازه‌ای وارد شعر عربی کرد که چندان رایج نبودند.
انتهای پیام/