بیژن میرباقری: نمایش مبارزه مسلحانه با پهلوی کلیشه‌ای نیست/هیچ صحنه‌ای از «رنج پنهان» حذف نشد
بیژن میرباقری کارگردان سریال تلویزیونی «رنج پنهان» معتقد است بارها و بارها می‌شود درباره دهه حساس منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی حرف زد و تصویر به‌نمایش گذاشت. او می‌گوید در نمایش مبارزه مسلحانه با پهلوی دنبال لایه‌های انسانی شخصیت‌ها می‌گردد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، پخش سریال «رنج پنهان» به‌کارگردانى بیژن میرباقرى شب گذشته به پایان رسید، سریالى که در ابتدا قرار بود در ایام دهه فجر از تلویزیون پخش شود، ولى به‌تصمیم مدیران سازمان از ١٢ بهمن در کنداکتور شبکه اول سیما قرار گرفت تا شب گذشته که پخش آن به پایان رسید.
«رنج پنهان» داستان نو و روایت جدیدى از بحبوحه سال 1353 دارد که نقطه شروع آن مرگ یک جوان در دانشگاه است. اختناق فضای موجود و شور جوانی، یوسف را وارد بازی پیچیده‌ای می‌کند که اسلحه را تنها راهکار عملی پیش‌پای خود می‌بیند.
«رنج پنهان» را باید در سبک داستانگویى وقایع حوادث سال‌هاى منتهى به انقلاب اسلامى یک گام جلوتر از سایر آثار این ژانر قلمداد کرد. همچنین در پس‌زمینه آن لایه‌هاى انسانى زیادى نهفته است که همین منجر به مرزبندى و تقابل انسان‌ها با یکدیگر و طغیان مى‌شود. همزمان با پایان یافتن پخش «رنج پنهان» در ارتباط با مفاهیم انسانى این مجموعه نمایشى با بیژن میرباقرى به گفتگو پرداختیم.
قبل از اینکه درباره «رنج پنهان» بحث را باز کنم به‌نظر مى‌رسد در حال حاضر در مدیوم تلویزیون راحت‌تر هستید و براى ساخت فیلم سینمایى بعدى عجله‌ای ندارید.
واقعیت این است که خودم به کار کردن در تلویزیون اصرار ندارم، فقط بعضى از متن‌ها برایم جذاب است و به‌سمت تلویزیون گرایش پیدا مى‌کنم. این‌گونه نیست که من کارگردان تلویزیون باشم و بخواهم هر متنى را کار کنم. متن برایم اهمیت زیادى دارد، حتى اگر با متن جذابى در حوزه انیمیشن هم مواجه شوم حتماً به‌سمت ساخت آن خواهم رفت. در سینما هم به‌دلیل اینکه باید دنبال سرمایه گذار باشیم و زمان زیادى این مسئله مى‌گیرد، طبیعى است این فواصل را با تلویزیون کار کنم، براى ساخت فیلم سینمایى بعدى خودم اتفاقاً هم عجله دارم و هم دنبال سرمایه گذار هستم.
سناریوی «رنج پنهان» چه شاخصه‌هاىی داشت که راغب به ساخت آن شدید؟
«رنج پنهان» را ده سال قبل حمیدرضا سبحانى‌نژاد نوشته بود و پیشنهاد ساخت آن را در همان مقطع داشتم ولى به‌دلایل مختلف هیچ رغبتى براى کارگردانى آن نداشتم. زمانى که دوباره با پیشنهاد این فیلمنامه مواجه شدم و بنا بر بازنویسی دوباره سناریو شد به طرح جدیدترى رسیدیم و رغبتم براى ساخت این داستان بیشتر شد. لایه‌هاى انسانى داستان یعنى پرداختن به انسان در دورانى که بحران بسیارى زیادى در جامعه وجود داشت و مردم تحت فشار اندیشه‌هاى درون جامعه بودند به‌اضافه بازتاب رفتار آدم‌ها برای زندگی در چنین جامعه‌اى، نقاط شاخصی بود که این سناریو مرا جذب کرد.
نام بسیارى از آثار نمایشى آن‌چنان که باید و شاید به موضوع و داستان فیلم ارتباط ندارد، اما «رنج پنهان» هم اسم ابهام‌آمیزى است هم در خدمت محتوای داستان قرار دارد.
پیدا کردن اسم خیلی سخت است، اینکه مثلاً چه‌اسمی بتواند نظر سفارش دهندگان تلویزیون و ما را جلب کند خیلى سخت است. حالا چرا «رنج پنهان»؟ چون ما به داستان دیگرى از انقلاب مى‌پردازیم، داستان خانواده و فضای اختناقى که در آن سال‌ها وجود داشت مبحث اصلى ما بود، تأثیرات این فضاى اختناق در حکومت پهلوی ذهن ما را به‌سمت «رنج پنهان» برد.
تصویرى که از سازمان چریک‌هاى فدایى خلق در «رنج پنهان» نشان داده مى‌شود، متفاوت‌تر از سایر آثار تلویزیونى حداقل بود. انگار شخصیت‌ها، مابه‌ازاى بیرونى و حقیقى اعضاى سازمان چریک‌هاى فدایى خلق هستند. خلق این کاراکترها وام‌گرفته از واقعیت بوده یا اینکه نگاه کارگردان هم در آن دخیل بوده است؟
موضوع این سریال شاید برمى‌گردد به ریشه‌هاى تفکرات مسلحانه به‌زعم ما و البته آنچه ما در تاریخ خواندیم از سازمان چریک‌هاى فدایى شروع شد، همچنین کاملاً درست است که سال ٤٧ این تفکرات مسلحانه براى ترور منفور شروع شد و بعد سازمان و نهادهاى دیگرى دنباله‌روی این تفکر بودند اما به‌طور خاص این فیلم اشاره‌اى دارد به سازمان چریک‌هاى فدایى خلق و تفکراتى که اعضاى این سازمان داشته و دارند. اینکه این شخصیت ما‌به‌ازای واقعى دارد، پاسخ من به‌عنوان کارگردان منفى است. تهیه کننده و نویسنده به‌همراه من تصمیم نداشتند که به‌سمت واقعیت بروند، چون واقعیت ما را محدود مى‌کرد و باید سراغ تاریخى مى‌رفتیم که هنوز ابعاد آن زمان و آدم‌ها یا حتى وقایع مشخص نیست.
تصمیم گرفتیم درامى را خلق کنیم مبتنى بر واقعیت یعنى کنار واقعیت و حوادث حرکت بکند و حرف خودش را بزند نه حرف تاریخ را. نمونه این‌گونه فیلم‌ها هم زیاد است کنار یک واقعه‌اى مى‌آید، حرف جدیدترى مى‌زند نه اینکه بخواهد درباره تاریخ حرف بزند و حرف دیگرى را بزند که الزاماً تاریخ نیست. طبیعی است ما نخواهیم درباره تاریخ و وقایع تاریخ حرف بزنیم، تاریخ نسبت به اشخاص، نگاه دیگرى حاکم مى‌کند که متعلق به نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده نیست، بحث ما تاریخ نیست بلکه یک دیدگاه جدید نسبت به وقایع آن سال‌ها است.
چقدر شخصیت نیروهای امنیتی که در سریال به‌تصویر کشیده شده منطبق بر واقعیت است؟
زمینه‌ای نزدیک به واقعیت را داشته است ولى الزاماً شخصیت خاصی را به‌سمتش نفرستادیم یا وقایع خاصی را به‌سمتش نرفتیم، بلکه یک شخصیتى است که در حوزه امنیت کار مى‌کند و واکنش هاى امنیتی در یک حکومت قبل از انقلاب را تصویر کردیم.
فکر نمی‌کنید پرداختن بیش از حد به سازمان چریک‌هاى فدایى خلق در تلویزیون به‌نوعی کلیشه شده باشد؟ چرا کارگردانان ما تا این حد به این مقوله علاقه‌مند شده‌اند؟
بحث ما سازمان چریک‌هاى فدایى است. این سازمان به‌موازات نهادهاى دیگر فعالیت بر ضد رژیم مى‌کردند اما اینکه بیش از حد به اینها پرداخته شده است، باید درباره حد آن صحبت کنیم. آیا این سریالی ساخته شده است به‌مانند قبلى‌ها که اسلحه دستش بگیرد؟ آیا این سازمان مجاهدین است؟ اگر فرصتى باشد و آزادى نسبى بدون قضاوت وجود داشته باشد، تا مدت‌ها مى‌شود درباره این نقطه از تاریخ و آن دهه ایران صحبت کرد، اصلاً هم کلیشه‌اى نیست و بارها مى‌توان درباره این موضوع حرف زد و از زاویه‌های مختلف آن را بررسى کرد.
سعى کردیم زاویه دیگری به نبردهاى مسلحانه‌اى را که با یک رژیم وجود داشت به‌تصویر بکشیم و در پس این نبرد یا مجادله‌اى که وجود داشت به لایه‌هاى انسانى افراد بپردازیم. از نظر ما لایه‌هاى انسانى این آدم‌ها مهم بوده است نه نبرد تئورى و وقایع تاریخى.
شنیده شده بخشی از سکانس‌ها به‌دلیل خشونت و تیراندازی از سریال حذف شده، درست است؟
هیچ صحنه‌ای از سریال حذف نشده است، فقط چند دیالوگ در طول ٢ قسمت را ناچار شدیم حذف کنیم.
قرار بود این مجموعه در ایام دهه فجر روی آنتن برود اما در زمان دیگری پخش شد. فکر می‌کنید این تغییر زمان پخش تا چه‌حد روی جذب مخاطب تأثیر داشته و شما چه‌بازتابی از مخاطب گرفتید؟
بله، در ابتدا این تصمیم را سازمان گرفته بود و قرار بود در ایام دهه فجر این سریال پخش شود ولی به این دلیل که دو سریال موازی با یک موضوع واحد ساخته مى‌شد، پخش «رنج پنهان» به بعد از دهه فجر موکول شد. در خصوص بازخورد سریال هم میان مخاطبان تلویزیون راضى‌کننده بوده است به هر حال ایام آخر سال هستیم و مردم دغدغه‌هاى این مقطع از سال خودشان را دارند ولى در مجموع راضى‌کننده بوده است.
انتهای پیام/*