انتقاد جامعۀ باستان‌شناسی کشور از تخریب‌های سازمان اوقاف

به گزارش خبرگزاری تسنیم، در سالهای گذشته دخل و تصرف‌هایی در ابنیۀ امامزادگان و بقاع متبرکه کشور انجام شده که اغلب به اصالت‌زدایی و تغییر هویت تاریخی آنها انجامیده است. بخش بزرگی از این دخالتها و تغییرات با مشارکت مستقیم یا از سوی سازمان محترم «اوقاف و امور خیریه» بدون توجه به قوانین و ضوابط حاکم در حوزۀ میراث فرهنگی کشورانجام شده است. در این رابطه تصمیماتی گرفته شده که تجاوز به حریم و هویت آثار تاریخی محسوب می‌شود.

بر اساس بند 12 از ماده 3 قانون اساسنامۀ سازمان میراث فرهنگی کشور، تعیین حریم آثار و محوطه‌های تاریخی از وظایف سازمان میراث فرهنگی استو پس از ابلاغ حریم یک اثر و ضوابط حفاظتی آن، رعایت این حریم برای عموم مردم و مسؤولان کشوری از جمله متولیان ادارۀ اوقاف و امور خیریه الزامی است. همچنین بر اساس مادۀ 560 قانون مجازات اسلامی، هر کس بدون اجازۀ سازمان میراث فرهنگی از ضوابط مصوّب و اعلام‌شده برای حریم آثار فرهنگی و تاریخی تخطی کند، مجرم شناخته شده و شامل تعقیب و پیگری قانونی خواهد بود.

در این زمینه، سازمانهای مسؤول، بویژه هیأت امنای بقاع متبرکه در مناطق مختلف کشور، به‌خصوص در روستاها، به بهانه مرمت، دست به بازسازی، دخل و تصرفهای بی‌ضابطه‌ (بدون توجه به قدمت و ارزش تاریخی ابنیه) زده اند که منجر به آسیب جدی به آثار گردیده است. گاه حتی بناهای قدیمی یکسره تخریب شده و ساختاری بی‌هویت به‌جای آن پدید آمده که نه تنها فاقد اصالت معنوی پیشین است، بلکه با اقلیم اثر بیگانه بودهو معیارهای بومی معماری منطقه را نیز رعایت نکرده است. نمونه‌هایی چون امامزاده حیدر بهبهان، امامزاده یحیی زواره، امامزاده زید کهگیلویه و بویراحمد و شمار بسیاری دیگر از بقاع متبرکه قربانی چنین تصمیمات ویرانگری شده‌اند.

مشابه این اتفاق در مورد گورستان‌های تاریخی منفرد یا مجاور این بقاع متبرکه در سراسر کشور رقم خورده است که از جمله می‌توان به اتفاقات سالهای گذشته در گورستان دارالسلام شیراز و اخیراً در گورستان امامزاده عبدالله شهر ری اشاره نمود؛ پایه و اساسِ تغییرات در بیشتر این آثار، تصمیماتی است که مبنای اقتصادی داشته و در ستیز با روح و اصالت معنوی و تاریخیِ میراث فرهنگی، آیینی و دینی ما است و منجر به آسیبهای سنگین و جبران‌ناپذیری شده اند. بقاع متبرکه و اماکن مذهبی از جمله مواریث فاخر و ارزشمندِ یک‌و‌نیم هزارۀ اخیر تاریخ ما محسوب می‌شوند و قسمتی از تاریخ پر فراز و فرود ایران‌زمین را در خود حفظ کرده‌اند.

با توجه به ارزش‌های معنوی، فرهنگی، تاریخی، هنری، سبک معماری اماکن مذهبی و بقاع متبرکه و شخصیت‌هایی که در درون یا در کنار این‌گونه بناها آرمیده‌اند، این آثار می‌بایست از گزند آسیب و تخریب و تغییر در امان بمانند. هرگونه دخالت یا تغییری در آنها، به هر دلیلی، صرفاً پس از طی کردن مراحل قانونی و کسب مجوزهای لازم از سازمان میراث فرهنگی و در چارچوب‌های علمی قابل پذیرش است. اصل و مبنا می‌بایست حفاظت همۀ آثار فرهنگی باشد و در صورت لزوم مرمت آن‌ها بر اساس موازین علمی انجام گیرد.

در همین زمینه می توان به اقدام اخیر «ادارۀ اوقاف و امور خیریۀ استان فارس» در حریم مصوب میراث جهانی تخت جمشید نیز اشاره کرد که اولاً برخلاف مستندات انکارناپذیر، وجود امامزاده‌ای را در شهرستان مرودشت مطرح کرده که در اصالت آن تردیدهای اساسی وجود دارد. افزون بر این، طرحی برای توسعۀ این اثر در حریم درجۀ یک محوطۀ میراث جهانی تخت جمشید مطرح نموده، که با وجود مخالفت کارشناسان میراث فرهنگی، موازین و مقررات جهانی مترتب بر این میراث بشری را نیز زیرپا خواهد گذاشت. همچنین، جنبۀ ناخوشایندتر این موضوع آنجاست که متأسفانه اصرار بر ساخت بنا و محوطه در محل مذکور به‌جای آنکه مبتنی بر شعائر دینی و مناسک معنوی باشد، بر اساس توجیهات اقتصادی و چشمداشت به کسب نذورات از گردشگران تخت جمشید عنوان شده است.

آنچه از سازمان اوقاف و امور خیریه انتظار می‌رود، تقویت بنیۀ مذهبی و معنوی جامعه است. یکی از راههای تحقق این امر، نگهداری از اصالت ابنیۀ مذهبی و بقاع متبرکه و جلوگیری از اشاعۀ خرافات و سوء استفاده از احساسات مذهبی مردم است. رویۀ کنونی برخی مدیران سازمان اوقاف متأسفانه امکان و اجازۀ چنین برداشتی را فراهم می‌آورد و جا دارد که مسؤولان این سازمان در تصحیح این رویه بکوشند.

از این روی، «جامعۀ باستان‌شناسی ایران» ضمن ابراز نگرانی از تخریب،تعرض به حریم آثار تاریخی و تغییر هویت و اصالت ابنیه، بقاع متبرکه و گورستانهای تاریخی کشور، مصرانه از نهادهای مسؤول به ویژه «سازمان اوقاف و امور خیریه» و «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» خواستار صیانت و پاسداری از این میراث ارزشمند و نیز جلوگیری از اقدامات و تصمیمات غیرتخصصی و شتابزده در این زمینه است.

انتهای پیام/