ایلام| اهالی "جوزا نود" ایلام به دنبال بازگشت به سرزمین مادری
«جوزا نوند» را قدیمی‌ها با چشمه‌های پرآب و بلوط زارهای انبوهش به یاد می‌آورند. با صدای ساز و دهل نوازندگان محلی که جشن‌ها و عروسی‌ها را رونق می‌دادند و صد ای‌شان انگار هنوز در حافظه روستا باقی‌مانده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ایلام،جاده قدیم ایلام را که به سمت صالح‌آباد حرکت کنید، به راهی متروکه می‌رسید که مثل هر راه دیگری لابد به‌جایی ختم می‌شود. گرچه نمی‌شود به این امر، همچون حکمی کلی نگاه کرد چراکه حالا جوری شده که خیلی از راه‌ها دیگر به‌جایی نمی‌رسند.
دیگر نمی‌شود مطمئن بود که راه را بگیرید و به روستایی آباد برسید. گاهی فقط بقایایی از زندگی در هیئت سقف‌های فروریخته و دیوارهای ویران‌شده، در انتظارتان است. این راه اما هنوز به روستایی می‌رسد؛ روستایی که زمانی برای خودش نام و آوازه‌ای داشت. «جوزا نوند» را قدیمی‌ها با چشمه‌های پرآب و بلوط زارهای انبوهش به یاد می‌آورند. با صدای ساز و دهل نوازندگان محلی که جشن‌ها و عروسی‌ها را رونق می‌دادند و صد ای‌شان انگار هنوز در حافظه روستا باقی‌مانده است.
همان ابتدای ورود به جوزا نوند، شعری مغشوش و درهم‌برهم، روی دیواری مخروبه توجه را به خود جلب می‌کند: «خزان بنشست و گل با بادها / چه آسان از یاد رفت این روستا» نمی‌دانم چه کسی آن را نوشته. شاید آخرین ساکن در حال کوچ یا مسافری که اتفاقی گذرش به این دیار افتاده بوده است.
روستا بین کوه‌ها قرارگرفته؛ دنج و دست‌نیافتنی. روزگاری درگذشته به بلوط‌هایش می‌نازید و دیمزارهای حاصلخیزش را روی چشم می‌گذاشت. حالا اما به بیابانی سرد و بی‌روح تبدیل‌شده که دیگرکسی نامش را به خاطر نمی‌آورد. حتی از صدای پرندگان هم خبری نیست، حال‌آنکه روزی در جوزا نوند دمی نبود که آواز پرندگان شنیده نشود.
جوزا نوند جزو ایل بزرگ «عالی بیگی» مربوط به توابع شهرستان ایلام است. روزی که عالی بیگی‌ها جوزا نوند را آباد می‌کردند چه می‌دانستند مشکلات و بی‌مهری‌ها، آن‌ها را کوچ خواهد داد و هر آنچه را که با عشق ساخته‌اند، روزی باید رها کنند و بروند.
حالا روستا مکانی شده برای تجدید خاطرات پیران ایل که هرازگاهی خانواده‌های خود را برای دیدار خانه پدری می‌برند تا جوان‌ها و بچه‌ها بدانند پدران و مادرانشان اهل کجا بوده‌اند و در چه دیاری می‌زیسته‌اند.
تاریخ دقیق ترک روستا و آن آخرین نفری که بار زندگی چندین و چندساله را بست و رفت، کاملاً مشخص نیست. بااین‌همه می‌گویند دیوارهای منازل مسکونی مربوط به سه دهه گذشته است. سه دهه مدت کمی نیست، یک نوزاد می‌تواند جوانی 30 ساله شود و خودش پدر یا مادر کودکانی باشد. همین‌قدر زمان سپری‌شده هم برای هر روستا می‌تواند جاذبه‌ای بی‌نظیر باشد و مقصدی برای گردشگران که این روزها تشنه چند صباحی آرمیدن در دل طبیعتی بکرند.
تعداد روستاهای خالی از سکنه ایلام زیاد نیست. هنوز خشک‌سالی آن‌قدر به جان ایلام نیفتاده که زندگی را برای همیشه در روستاها متوقف کند. جوزا نوند اما یکی از روستاهایی است که بخت یارش نبوده و حالا تابلویی شده با نقش مهاجرت و توقف زندگی. ساکنان قدیم روستا را می‌شود با پرس‌وجو پیدا کرد.
نعمت داوری نژاد، یکی از همان‌هاست. او دلیل ترک روستا را برای خبرنگار تسنیم این‌طور نقل می‌کند: «زمان جنگ تحمیلی و اواخر دهه شصت متأسفانه به دلیل بی‌توجهی مسئولان وقت این روستا خالی از سکنه شد. روستای ما باآنکه در نزدیکی شهر ایلام قرار داشت، فاقد برق، آب، امکانات بهداشتی، جاده و باقی امکانات معیشتی بود که به دلیل همین نبود امکانات، اهالی مجبور به ترک زادگاه خود شدند. هرچند جهاد سازندگی وقت، امکاناتی ازجمله دبستان و مسجد برای روستا فراهم کرد ولی عمق محرومیت آن‌قدر بود که مردم باوجود میل باطنی، مجبور به ترک روستا شدند.»
فرج‌الله دارابی از دیگر ساکنان قدیمی روستا نیز این‌گونه به خبرنگار تسنیم علت ترک روستا را بیان می‌کند: «ایام تعطیلات دلمان هوای روستا می‌کند. همه جای استان ایلام زیباست ولی ما همیشه روستای خودمان را برای گردش انتخاب می‌کنیم. آن‌قدر خاطره از آن داریم که حیفمان می‌آید سر نزنیم و تجدید خاطرات نکنیم. روستای جوزا نوند امکاناتی همچون آب، برق، خانه بهداشت و غیره نداشت. از همه مهم‌تر جاده دسترسی هم نداشتیم و برای امرارمعاش با مشکلات فراوانی روبه‌رو بودیم و به‌ناچار به شهرهای دیگر مهاجرت کردیم. باوجوداینکه سه چشمه طبیعی خدادادی در روستا قرار داشت، خشک‌سالی‌های متوالی و گذشت زمان چشمه‌ها خشکیدند وزندگی در روستا متوقف شد. زندگی در این روستا بدون آب و برق امکان نداشت. اگر بنیاد مسکن استان برنامه تسطیح و طرح هادی را در روستا اجرا کند و مسئولان ذی‌ربط امکاناتی همچون جاده و دیگر نیازهای ضروری روستا را فراهم کنند به‌یقین بیشتر مردم به زادگاه ابا و اجدادی خود برمی‌گردند. حتی گردشگران می‌توانند به روستا بیایند و از طبیعت زیبایش لذت ببرند. ساکنان این روستای متروکه بیش از 5 هزار هکتار زمین کشاورزی دیم دارند و منطقه بکری برای کشاورزی و دامداری است. اگر به آن توجه شود مردم برای بازگشت به روستا استقبال خواهند کرد.»
محمد یاری یکی دیگر از ساکنان روستا هم این‌طور به خبرنگار تسنیم می‌گوید: «در حال حاضر اهالی این منطقه به بیش از 700 تا 800 خانوار افزایش‌یافته و روستا دیگر گنجایش این جمعیت را ندارد ولی اگر مسئولان همت کنند و روستا را از نو بسازند، به‌یقین تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها دوباره برمی‌گردند. اگر طرح بازسازی روستا توسط مسئولان شروع شود، تعداد زیادی از کسانی که از روستا کوچ کرده‌اند، دوباره به تولید‌کننده تبدیل می‌شوند و این مسئله در کاهش بیکاری نیز مؤثر خواهد بود.»
معروف بسطامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم در ایلام اظهار داشت: «طبق ماده 2 تقسیمات کشوری، روستا باید دارای 20 خانوار یا یک‌صد نفر جمعیت باشد که در زمره تعریف روستا قرار گیرد. طبق آماری که در سال 95 از روستای جوزا نوند گرفته‌شده، جمعیت آن صفر بوده که متروکه محسوب می‌شود. با توجه به خالی بودن این روستا در حال حاضر کد آماری ندارد و اگر چنانچه اهالی روستا اسناد و مدارکی مبنی بر سکونت مردم در روستا ارائه کنند به‌یقین دولت در این زمینه قدم‌های مثبتی خواهد برداشت. چنانچه مردم روستای جوزا نوند درخواست کنند، این مسئله در کار‌گروه‌های مختلف مطرح خواهد شد و مجوز احیای روستا از سوی تقسیمات کشوری وزارت کشور صادر می‌شود.»
فرماندار شهرستان ایلام با اشاره به اینکه مسئولان شهرستان و استان دوستدار احیای روستای مذکور هستند، ادامه می‌دهد: دولت برای ایجاد فعالیت، مشارکت و بالا بردن انگیزه مردم برای زندگی در روستاها، برنامه‌های قابل‌توجهی در دستور کار قرار داده و خوشبختانه در حال حاضر وضعیت خدمات‌دهی به روستاها در زمینه‌های مختلف با شهرها برابری می‌کند و هیچ‌گونه کمبودی احساس نمی‌شود. بااین‌همه متأسفانه به علت نداشتن شغل بخش اعظمی از ساکنان روستاها به شهرها و حاشیه شهرها مهاجرت می‌کنند و مشکلات حاشیه‌نشینی را به وجود می‌آورند.
در حال حاضر مسئولان در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی حاضر به همکاری برای فعالیت بیشتر در سطح روستاها هستند و چنانچه روستاییان قصد بازگشت به روستا را داشته باشند و مایل به ساخت‌وساز بر اساس طرح هادی و کد روستا باشند، آمادگی لازم برای احیای این قبیل روستاها وجود دارد. برای رفع این موضوع اول باید مردم اعلام کنند که آمادگی مجدد برای زندگی کردن در روستا رادارند تا دولت زیرساخت‌ها را برای آنان فراهم کند. جوزا نوند در حال حاضر کد روستایی ندارد و متروکه است چنانچه اهالی روستا درخواست کنند و آمادگی برای حضور مجدد به روستا را داشته باشند پس از اخذ کد روستایی، سریعاً مشکل آنان برطرف خواهد شد.
مجید تیموری، نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم اظهار داشت: در سرشماری نفوس مسکن سال 95 روستای جوزا نوند هیچ‌گونه کد اسکان ندارد و اهالی روستا باید از طریق دستگاه‌های ذی‌ربط کد اسکان خود را دریافت کنند. ازآنجاکه منطقه جوزا نوند بیش از سه دهه است که خالی از سکنه و متروکه است، متقاضیان اسکان در این منطقه باید با ارائه درخواست به فرمانداری شهرستان محل سکونت مراجعه کنند تا دوباره کد اسکان دریافت کنند.
معاون عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان ایلام گفت: بعد از طریق فرمانداری به اعضای کمیته فنی که شامل استانداری، راه و شهرسازی، بنیاد مسکن، جهاد کشاورزی و دیگر دستگاه‌های خدمات رسان ازجمله آب و برق و گاز معرفی می‌شوند. بنیاد مسکن هم ضمن تهیه نقشه، با کمک مشاور، سایر مطالعات را انجام خواهد داد و از طریق طرح هادی کارهای روستا پیش می‌رود.
باد سرد روزهای واپسین زمستان، به جوزا نوند حالتی غریبانه‌تر می‌دهد. فکر اینکه اینجا دوباره زندگی جریان پیدا کند، کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد اما بعید هم نیست. این چیزی است که به خود مردم بستگی دارد. نخستین قدم را باید آن‌ها بردارند. باید سفت و محکم بایستند و بگویند می‌خواهند به روستایشان بازگردند. شاید روزی شعر دیگر روی دیواری تازه نقش بندد. شعری که حکایت از بازگشت و جریان زندگی دارد، نه رفتن و کوچیدن.
گزارش از: محمد کریم ویسی
انتهای پیام/ ت