همکاری فراغربی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، دکتر کیهان  برزگر، رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه یادداشتی را تحت عنوان «همکاری فراغربی» به رشته تحریر در آورده است که متن کامل آن در ادامه می‌آید:

اخیرا دومین نشست سران کشورهای ایران، روسیه و ترکیه در مورد بحران سوریه برگزار شد. در دور اول این نشست در آذر ماه سال گذشته در سوچی روسیه، سه دولت بر ایجاد «کنگره گفت‌وگوی ملی سوریه» توافق کردند. متعاقب آن در بهمن ماه سال گذشته نمایندگان گروه‌های مختلف سیاسی-اجتماعی سوریه به دعوت مسکو در سوچی گرد هم آمدند تا در مورد راه‌های دستیابی به صلح در این کشور، به ویژه طراحی پیش‌نویس قانون اساسی جدید سوریه، بحث کنند. همزمان وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه در مناسبت‌های مختلف تاکید کردند که برگزاری کنفرانس‌های سوچی و روند مذاکرات آستانه به نوعی تکمیل‌کننده مذاکرات صلح ژنو با هدایت سازمان ملل متحد است و در نهایت روند صلح با مشارکت همه بازیگران صحنه بحران سوریه صورت می‌پذیرد.

واقعیت این است که پیگیری روند مذاکرات صلح سوریه توسط سه دولت قدرتمند و تاثیرگذار ایران، روسیه و ترکیه بیشتر در نتیجه به بن‌بست رسیدن چندین دور مذاکرات بی‌حاصل ژنو بین گروه‌های سیاسی سوریه بود که به دلیل اختلافات شدید، خواسته‌های غیرواقع‌بینانه و سهم‌خواهی حداکثری از قدرت همواره در همان مراحل ابتدایی شکست می‌خورد. واسطه‌های غربی حاضر در مذاکرات ژنو از جمله اروپایی‌ها هم انگیزه و درک درستی از اختلافات عمیق سیاسی- اجتمایی و موقعیت میدانی سوریه و همچنین آثار منفی فروپاشی «سیستم دولت» در سوریه بر گسترش تروریسم و سرایت به درون مرزهای خود نداشتند و بر این مبنا بسیار منفعل در برخورد با این بحران چندلایه ژئوپولتیک عمل می‌کردند.

در این میان ایران و روسیه با یک تصمیم استراتژیک موضوع بحران سوریه را به موضوع تهدید امنیت ملی خود در ابعاد مختلف رشد افراط‌گرایی و نفوذ رقبا وصل کرده و از این طریق توانایی‌ها و نیروهای طرفدار خود در میدان نبرد را بسیج کردند. آنها تقویت دولت سوریه و حفظ تمامیت ارضی این کشور را برای مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی در این کشور و منطقه حیاتی تعریف کرده و مصمم بر راه خود ادامه دادند. به تدریج که مساله تجزیه احتمالی سوریه از طریق خودمختاری مناطق کردنشین شمال سوریه مطرح شد، سیاست ترکیه نسبت به بحران سوریه نیز از زاویه نگاه آنکارا به مساله اولویت دادن به تهدیدات امنیت ملی و در چارچوب مساله کردی قرار گرفت و بدین گونه مواضع آنکارا به تهران و مسکو نزدیک شد.

اما چندین دور مذاکرات امنیتی آستانه و ایجاد مناطق کاهش تنش در سوریه که یک اقدام سخت نظامی و موفق بود نیاز داشت با توسل به ابتکارهای جدید و رویکردهای سیاسی روند دستیابی به راه‌حل سیاسی و صلح پایدار در سوریه را تسریع کند. بر این مبنا دور اول نشست سران سه کشور در سوچی مقدمه‌ای برای نهادینه کردن راه‌حل سیاسی در یک قالب چندجانبه‌گرا در نظر گرفته می‌شود تا با تکیه بر اصولی همچون ضرورت حفظ تمامیت ارضی سوریه و تاکید بر راه‌حل سوری- سوری با رویکردی روند محور شرایط را برای برقراری صلح در سوریه فراهم کند.

اما دور دوم نشست روحانی-پوتین- اردوغان در آنکارا در شرایط ویژه‌ای برگزار شد. نخست، در صحنه میدانی دولت سوریه موفق شده تا منطقه غوطه شرقی را که اهمیت استراتژیک در نزدیکی به دمشق دارد از وجود تروریست‌ها پاک کند. این تحول به گونه‌ای به معنای اذعان همگانی به ماندن اسد در صحنه قدرت سوریه و سازماندهی مجدد دولت سوریه است. این امر بالطبع نشان می‌دهد که مذاکرات آستانه و سوچی با تضمین امنیتی و چانه‌زنی‌های میدانی ایران، روسیه و ترکیه از موفقیت نسبی برخوردار بوده است.

دوم، مربوط به تشدید تنش سیاسی در روابط ایران، روسیه و ترکیه با جبهه غربی است که به نوعی می‌تواند نقطه عطف جدیدی در تقویت همکاری سه‌جانبه باشد. اکنون ایران از نتیجه برجام و عدم رفع تحریم‌ها ناراضی است و کابینه ضد ایران ترامپ هر روز بر فشارهای سیاسی و ائتلاف‌سازی منطقه‌ای بر ضد ایران می‌افزاید. روسیه درگیر جنگ‌های سایبری و جنگ دیپلمات‌ها و پس زدن تحریم‌ها با غرب است و به گونه‌ای که کشورهای غربی را تهدیدی برای روسیه در نظر می‌گیرد. سیاست‌های ترامپ در حمایت از نیروهای دمکراتیک سوریه و ارسال تسلیحات سنگین و پیشرفته به آنها هم به نوعی ترکیه را عصبانی و از امریکا جدا کرده است.

در این شرایط، انتظار این است که نشست دوم سران سه کشور در آنکارا فراتر از بحث‌های صرف در مورد بحران سوریه، بر جنبه گسترده‌تر همکاری‌های سیاسی- امنیتی منطقه‌ای بین این سه دولت قدرتمند صورت پذیرد که جبر جغرافیایی و تاریخی به تدریج منافع و امنیت آنها را به سرنوشت تحولات منطقه‌ای وصل و به نوعی در یک چارچوب همکاری فراغربی تعریف می‌کند.

منبع: اعتماد

انتهای پیام/