پهلوان اسفراینی: چوخه قابلیت جهانی شدن را دارد
تقریبا ۵۰۰ سال قبل کردهای خراسان برای دفاع از مرزها و حفظ آمادگی بدنی برای مقابله با روس‌ها به کشتی روی آوردند. کشتی‌ای که با توجه به پوشش آن که جامه پشمین چوپانان و در واقع لباس قدیمی کردهای خراسان بود و با شالی به دور کمر بسته می‌شد، چوخه نامید شد.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، چیزی حدود 500 سال قبل، کردهای خراسان برای دفاع از مرزها و حفظ آمادگی بدنی برای مقابله با روس‌ها به کشتی روی آوردند. کشتی‌ای که با توجه به پوشش آن که جامه پشمین چوپانان و در واقع لباس قدیمی کردهای خراسان بود و با شالی به دور کمر بسته می‌شد، چوخه نامیده شد. این کشتی به‌سرعت به یکی از علایق مردم خراسان تبدیل شد که حتی در عروسی‌ها و مراسم مهم نیز برگزار می‌شد. ورزش پهلوانی که همچنان توانسته جایگاه خود را در بین مردم خراسان حفظ کند اما به شکلی رسمی‌تر در قالب مسابقاتی که مهم‌ترین آن 14 فروردین هر سال با حضور هزاران هزار نفر در گود چشمه زینل‌خان اسفراین برگزار می‌شود؛ مسابقاتی که به گفته حسین اکبری، یکی از پهلوانان سابق این رشته، می‌تواند به شکلی گسترده‌تر برگزار و بین‌المللی شود. مسئولان باید توجه بیشتری به آن داشته باشند خصوصاً که طی سال‌های اخیر مورد توجه گردشگران قرار گرفته و سال 88 به عنوان نخستین میراث ناملموس خراسان در فهرست میراث ناملموس فرهنگی کشور به ثبت رسیده است.
کشتی باچوخه، یکی از معروف‌ترین ورزش‌های محلی ایران است که طی سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. فکر می‌کنید چه دلیلی باعث شده این ورزش محلی تا این اندازه مورد توجه مردم قرار گیرد؟
کشتی باچوخه برای مردم خراسان چیزی فراتر از یک ورزش است. جدا از جذابیت‌ها، باچوخه بر اصل پهلوانی، مرام و جوانمردی بنا نهاده شده است. این مهم‌ترین مسئله‌ای است که نظر مردم را به این ورزش جلب کرده است. مرام و اخلاق پهلوانی برای مردم بسیار مهم است. به طوری که قدیم‌ترها، مردهای روستا وقتی می‌خواستند برای شکار، کشاورزی و... هفته‌ها و ماه‌ها از خانه و زندگی خود دور باشند، خانواده خود را به پهلوان روستا می‌سپردند. باچوخه‌کارانی که عنوان پهلوانی گرفته بودند نشانگر اهمیت مرام و معرفت و پهلوانی چوخه است. اما وقتی چوخه پا از خراسان بیرون گذاشت و دوربین‌ها برای تصویربرداری آمدند، مردم شهرها و استان‌های دیگر هم به تماشا نشستند و به همان اندازه از کشتی باچوخه‌ای که بر اصول جوانمردی بنا نهاده شده بود لذت بردند. ضمن اینکه دیدن جمعیتی که 14 فروردین برای تماشای کشتی راهی گود چشمه زینل‌خان می‌شود، دیدن زن و مرد، کودک و بزرگ، پیر و جوان، همه را به چوخه جذب کرد.
طی سال‌های اخیر اما چوخه با تغییرات زیادی مواجه شده است.
قاعدتاً نمی‌توانست همه چیز به سبک قبل پیش برود. قدیم، پهلوانی وارد میدان می‌شد و حریف می‌طلبید. می‌گفت از جایی که خورشید طلوع کرده تا جایی که خورشید غروب کرده، هر کس بخواهد می‌تواند به میدان بیاید برای کشتی گرفتن. وزن هم مهم نبود. برنده هم کسی بود که سه مرتبه پشت حریفان را به خاک می‌مالید. الان اما امکان آن نیست که در چنین شرایطی کشتی باچوخه برگزار شود و براساس وزن انجام می‌شود. آن هم در زمانی معین. چون تعداد نفرات بسیار زیاد است و اگر نخواهیم به این شکل برگزار کنیم، باید روزها زمان بگذاریم که خب شدنی نیست. اما هنوز هم در بسیاری از مسابقات و مراسم کشتی چوخه با نام کشتی قندی به این شکل برگزار می‌شود که هدیه چوخه‌کار برنده قند است و مردم لذت زیادی از تماشای آن می‌برند.
دوستداران کشتی چوخه را می‌توان منحصر‌به‌فرد‌ترین تماشاگران دنیا خواند. تماشاگرانی که برایشان شخص و شهر مهم نیست و فقط خواهان تماشای یک کشتی زیبا هستند و هر چوخه‌کاری را که خوب فن بزند تشویق می‌کنند.
بله. همین طور است. شما کافی است 14 فروردین در گود چشمه زینل‌خان میان خیل جمعیت نشسته باشید. یا نه، در هر مسابقه دیگری در شهرها و روستاهای دیگر خراسان. کسی که به تماشا آمده، خواهان دیدن یک کشتی زیباست. بسیاری از اوقات چوخه‌کاری که برنده می‌شود یا کشتی زیبایی می‌گیرد و فن قشنگی می‌زند، همشهری تماشاگران نیست اما به شدت تشویق می‌شود. چون مردم برایشان کشتی زیبا و جوانمردانه گرفتن و فن زدن مهم است نه شخص. همین مسئله است که باعث جذابیت چوخه می‌شود.
اما بعضی سنت‌ها کم کم دارد از بین می‌رود. مثلاً چوخه همراه سرنا و دهل و قشمه برگزار می‌شد اما حالا شاهد آن هستیم که قشمه دارد از چوخه جدا می‌شود و مردم نیز از این مسئله راضی نیستند.
متأسفانه گاهی اوضاع آنطور که می‌خواهیم پیش نمی‌رود. ما هم چنین چیزی را نمی‌خواهیم درست مثل مردم. قشمه یکی از اصول کشتی باچوخه است. زمانی که کشتی می‌گرفتم، آهنگ قشمه و ریتم آن باعث می‌شد بهتر کشتی بگیرم و تأثیر زیادی روی آن داشت. علاوه بر آن، بزرگان کشتی باچوخه نظیر حسین جان پهلوان، پهلوان بردبار، احمد سدیدی، پورحسین، بدافشان و بسیاری دیگر از پهلوانان نامی این رشته پهلوانی با قشمه کشتی گرفتند و نباید آن را از چوخه حذف کرد.
به نظر می‌رسد زمان آن رسیده که کشتی باچوخه پا فراتر از استان گذاشته و به شکلی جدی‌تر در سایر شهرها نیز دنبال شود. برای فراگیر کردن این رشته پهلوانی در سایر استان‌ها چه باید کرد؟
البته در بسیاری استان‌های دیگر هم کشتی باچوخه برگزار می‌شود اما ما باید این کشتی را جهانی کنیم. شما نگاه کنید، ازبک‌ها چند سال قبل ما را برای مسابقات کوراش دعوت کردند. گرمکن و لباس‌های خوبی دادند، مسابقات آنها مثل مسابقات 14 فروردین گود چشمه زینل‌خان برگزار می‌شد اما توانستند کوراش را بین کشورهای جهان جا انداخته و بین‌المللی کنند و حالا ما برای هر دست لباس کوراش باید400 دلار بپردازیم. چرا نباید کشتی باچوخه را جهانی کنیم. می‌شود، اما باید همت کنیم و دست به دست هم دهیم. باید قوانین رسمی بنویسیم و چوخه را به حال خود رها نکنیم و تنها به تماشای کشتی 14 فروردین اسفراین ننشینیم. چراکه چوخه قابلیت جهانی شدن را دارد و نباید این فرصت را از خودمان بگیریم.
مهم‌ترین اصل کشتی باچوخه همانطور که گفته شد، جوانمردی است و پهلوانی. فکر می‌کنید با توجه به اینکه طی سال‌های اخیر ورزش از مسائل اخلاقی فاصله زیادی گرفته، کشتی چوخه می‌تواند بار این مسئله را به دوش بکشد و گامی باشد برای بازگشت ورزش به سوی اخلاق‌مداری؟
بدون شک کشتی باچوخه می‌تواند سهم بزرگی در این زمینه داشته باشد. جوانمردی مهم‌ترین فن کشتی باچوخه است و بعد از آن می‌توان به فن لنگ که زیبا‌ترین فن این کشتی پهلوانی است اشاره کرد. ترتیب اهمیت فنون چوخه یادآور اهمیت اخلاقیات در این کشتی سنتی و پهلوانی است. در چوخه کشتی‌گیر اولین چیزی که یاد می‌گیرد مرام و معرفت است. شما نمی‌توانید حریف را وقتی خاک است بزنید. باید پشت او را حداقل دو مرتبه به خاک بمالید. یعنی هیچ جایی برای ناجوانمردی نیست. پس چوخه می‌تواند معلم خوبی برای آموزش اخلاقیات و مرام پهلوانی باشد اگر به آن توجه شود.
منبع: روزنامه جوان
انتهای پیام/