نامه علما به تجار: مسلمین از خواب غفلت بیدار شوند تا به استقلال اقتصادی برسند

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، علمای شیعه یکی از اهداف اصلی تحریم کالاهای خارجی را حمایت و تقویت تولیدات و صنایع داخلی کشور؛ رونق کارخانجات و جلوگیری از تعطیلی کارگاه‌ها و کارخانه‌ها؛ و آبادی و عمران کشور می‌دانستند. مرحوم آیت الله شیخ محمداسماعیل محلاتی، که در زمینه اندیشه و نظریه سیاسی نظریات جالب توجه و مهمی دارد، در اعلامیه‌ای که در ابتدای مشروطیت منتشر شده است، به بحث رواج کالاهای خارجی و تأثیر آن بر زوال اقتصاد و تولیدات داخلی اشاره می‌کند و می‌نویسد:

"بدین واسطه [رواج کالاهای خارجی]، حِرَف و صنایع ایرانیه رو به انحطاط و اندراس گذاشت و فقر و پریشانی ما بین صاحبان آن حِرَف و اجزا و حواشی آنها بالا گرفته؛ چه خانواده‌ها که برچیده و چه کارخانه‌ها که بسته شد... آیا دیگر سزاوار نیست که از خواب غفلت بیدار شویم و اموال خود را مصرف در‌ آبادی مملکت و قوت مذهب و ملت خود نمایی مو چشم از زخرفه و صورت‌سازی امتعه خارجه بپوشیم و صنایع خود را تدریجا توسعه و ترقی دهیم و ذلت مسلمین را که ازحد گذشته به عزت مبدل نماییم و ممالک اسلامیه که موطن شریعت حق الهیه است معمور و اباد کنیم."

وی همچنین معتقد است مسئولان حکومتی، اعم از شخص شاه، درباریان و اطرافیان و همچنین نمایندگان ملت در مجلس شورا، علمای دینی و طلاب حوزه‌های علمیه نیز وظیفه دارند با استفاده از کالاهای داخلی و اقدامات دیگر برای حمایت از این مسئله و تبلیغ کالاهای داخلی و ترویج فرهنگ مصرف کالاهای داخلی تلاش کنند:

شخص سلطنت که بایست خیرخواه رعیت و دلسوز نوع باشد... وکلای ملت که بایست عقول منتخبه مملکت بوده باشند و صلاح و رشاد نوع را در کلیه امور ارائه دهند... چقدر در حق آنها خوشایند و زیباست و در انظار همه نیکو و مستحسن است که اولا قامت خود را به البسته اسلامیه مخلع نمایند، پس از آن در مقام تقنین قوانینی که از معدات این امر است برآیند.

وی معتقد است اگر مسئولان و بزرگان مملکت اینگونه عمل کنند«سایر اعیان و اکابر» از آنها پیروی کرده و اگر «عموم علمای مملکت و قاطبه حواشی و اجزاء علوم دینیه که قائد ملت‌اند و چشم نوع مردم به افعال آنهاست... در مقال خلع و لبس برآیند، ملابس اجنبیه را قدر امکان بریزند و از آنها تجنب کنند و البسه وطنیه را استفاده کنند، کارخانجات لازمه در بلاد اسلامیه به اسرع وقتی دائر و جاری خواهد شد.

آیت الله سیدمحمد کاظم یزدی، از مراجع تقلید شیعه در عصر مشروطیت، در نامه‌ای که گویا به یکی از تجار است از نفوذ خارجی‌ها در صنعت و اقتصاد و ضعف تولید در میان مسلمین و روی آوردن به دلالی و واسطه گری در معاملات به جای تولید، ابراز نگرانی کرده، مسلمین را به کار و تولید برای رسیدن به استقلال اقتصاد تشویق کرده‌اند.

در این زمان که خارجه به انواع حِیل، رشته کسب و صنایع و تجارت-که مایه عزت و منشأ ثروت است- از دست مسلمین ربوده و منحصر به خود نموده و مثل خون در مجاری عروق ایشان راسخ و نافذ شده و شغل اهل اسلام به تدریج منحصر به دلالی و بیع و شراء اجناس خارجه شده... مناسب است مسلمین از خواب غفلت بیدار شوند و به تدریج رفع احتیاجات خود را از خارجه بنمایند و به تأییدات ربانیه از ذل فقر و احتیاج و سوال و تحمل عملگی کفار و تشتت در بلاد کفر برهند...

وی در ادامه، مومنین را در حد امکان توصیه به استفاده از لباس و کالاهای اسلامی وداخلی می‌کنند:

امیدوارم اخوان مومنین، اقتدا و تأسی به روسای ملت نموده، برحسب غیرت اسلامیت-مهما امکن- اقتصار به همان ملبوسات اسلامی نمایند، بلکه در تمام اثاث‌البیت خود تا ممکن است اکتفا به مصنوعات اسلامی نموده و در ملبس و مطعم و مسلک خود، از شباهت به کفار بپرهیزند.

آیت الله آقانجفی اصفهانی در نامه‌ای که به روزنامه حبا المتین برای تشکر از مقالات این روزنامه در تأیید و حمایت از شرکت اسلامیه می‌نویسند، به بحث ضرورت توسعه صنایع داخلی تأکید دارند:

رجا دارم که به حسن اهتمام علمای اعلامو توجه اسلامیان، موجبات رواج صنایع و امتعه اسلامیه زیاده بر این، یوما فیوما در ترقی و شیوع بشود... باید سعی و اهتمام در تکمیل صنایع و امتعه اسلامیه و ترغیب مسلمانان در استعمال نمود.

مرحوم آیت الله شیخ محمدعلی شاه آبادی در کتاب شذرات المعارف به ترویج عقاید باطل و اخلاق رذیله و رفتارهای ناشایست در مملکت اسلامی اشاره می‌کنند و دنبال علاج درد و راه حل نیستند. ایشان یکی از راه‌های مناسب برای اعتلای دینی در جامعه را حمایت از شرکت‌ها، صنایع و زراعت داخلی می‌دانند:«ایجاد شرکت از روی قواعد علمیه، برایت جارت مشروعه و صناعت و زراعت و ترویج البسته و اقمشه مصنوعه اسلامی و مملکتی.

تأکید بر استفاده از کالاهای داخلی به جای کالاهای خارجی در فتاوای علما نیز مکرر آمده است. در روزنامه حبل المتین مطلبی با عنوان قابل توجه اسلام خواهان و وطن شناسان ایران منتشر شده که استفتائات مردم از علما را مبنی بر حکم استفاده از کالاهای خارجی در صورت امکان استفاده از کالای ایرانی و پاسخ علما به این سوالات، مطرح کرده است. در متن پاسخهای علما تأکید بر استفاده از کالاهای داخلی مربوط به بلاد مسلمین شده است. در یکی از این پاسخها آمده است: «طریقه نجات، استعمال مصنوعات بلاد مسلمین است».

در پاسخ دیگری آمده است: «مقتضی فطرت اسلام آن است که رغبت اهالی در امتعه مسلمین و ترویج امتعه آنها باشد نه کفار».

در ادبیات بیانیه‌ها و اعلامیه‌های علما، بحث استقلال اقتصادی و رفع نیاز به بیگانه نیز از جمله مطالب مهم و پررنگ است که هم در تحریم کالاهای خارجی و هم در ترویج کالاهای داخلی، علما برآن استناد کرده‌اند. مرحوم آیت الله میرزا فتح الله شریعت اصفهانی در تأیید فعالیت‌های اقتصادی داخلی مثل شرکت اسلامیه، به قبح وابستگی به بیگانه و استفاده از متاع خارجی با این عبارت ادبی اشاره می‌کنند: «نان خود بر سفره مردم خوردن، به نعمت خویش منت از دیگری بردن و خانه همسایه سوختن و چراغ اجانب افروختن و جامه خویش دریدن و کلاه بیگانه دوختن، نه کار عقلا است».

مرحوم آیت الله صدر اصفهانی نیز در واکنش به تأسیس شرکت اسلامیه اصفهان و تولید منسوجات داخلی، یکی از مهمترین آثار این حرکت را، که به تحقق آن ابزار امیدواری می‌کنند، رفع احتیاج و وابستگی به بیگانه می‌دانند:« رجاع واثق... مسلمانان در گرفتاری به کفار، که آنی زندگانی به غیر متاع کفر نتونند و ممالک محروسه اسلام احتیاج به کفرستان مستغنی گردد...».

مرحوم آیت الله حاج میرزاحسین تهرانی نیز شبیه همین امید و آرزو را دارند: «امیدوارم قسمی شود که اهل ایران به هیچوجه من الوجوه محتاج به آوردن و طلبیدن اجناس خارجه نشوند».

مرحوم آیت الله مامقانی نیز در واکنش به تأسیس این شرکت و تولید لباسهای داخلی و اسلامی، از اینکه این کارموجب استقلال از بیگانه و محتاج نبودن به اقتصاد آنها می‌شود، ابراز خرسندی می‌کنند:

بحمد الله تعالی فراهم شدن اسباب تداول منسوجات اسلامیه و سد ابوبا حوائج مسلمین از ممالک، از نعم عظیمه این عصر با برکت است. چقدر شایسته است که عموم مسلمین با کمال شوق و اتحاد کامله در رواج آن و هجر منسوجات ممالک خارجه که سبب اختلال امور کافه مسلمین شده جد و جهد نموده اسلام را رونقی تازه داده و با اتفاق کلمه اسلامیه مسلمین را آسوده نمایند.

انتهای پیام/