رزاق کریمی: من فیلمساز سفارشی نیستم/ تمام حرف های مستند "بانو قدس ایران" با اسناد و مدارک است

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا مستند «بانو قدس ایران» از جمله آثاری است که در سی ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر به اکران در آمد، این مستند بلند روایتی از زندگی خانم «خدیجه ثقفی» همسر امام خمینی است، که پیش از این در جشنواره ملی فیلم فجر هم اکران شده بود. به همین بهانه گفتگویی داشتیم با « مصطفی رزاق کریمی» کارگردان این اثر

-چه شد که سراغ این ایده و موضوع رفتید؟

سالها قبل این موضوع به من پیشنهاد شد، و من اصولا پیشنهادها را گوش میکنم و از بین شان انتخاب میکنم.
در ابتدا قرار نبود فیلم را بسازم، اول مطالعه کردم بعد از مطالعه احساس کردم این کار جای تحقیق دارد و با دوستان گروه مان تحقیق را شروع کردیم، اواسطِ تحقیق تصمیم مان را گرفتیم که این فیلم را کار کنیم و بعد تحقیق را تکمیل کردیم، سناریو نوشتیم و فیلم را ساختیم و بعد از حدودا سه سال نتیجه اش شد «بانو قدس ایران». درست است که این مستند در اصل زندگی این خانم است، اما خانم به تنهایی معنی پیدا نمی کند ایشان با امام زندگی کرده است، موضوع این فیلم زندگیِ این دو نفر است، زندگی مشترکی که 60 سال به طول انجامید.

- بیشتر چه قسمت هایی از این زندگی مشترک، شما را مصمم تر می کرد که حتما این اثر را بسازید؟

خیلی چیزها، اعتماد به نفس بالای ایشان، استقلال شان، قدرت بیان و قدرت تصمیم گیری شان و...

ایشان یک فرد تحصیل کرده بودند، در اواخر دوران قاجار و پهلوی کمتر فردِ تحصیل کرده وجود داشت و من وقتی با زندگیِ این خانم آشنا شدم احساس کردم یک زنِ امروزی است، ما داریم با یک زنِ امروزی آشنا می شویم. همچنین شیوه زندگی اش با همسرش و ویژگی های مشترکشان، آنها عاشق هم بودند و بیان هم می کردند. عاشق هم بودند ولی سلیقه ها و ویژگی های خودشان را هم حفظ می کنند، خانم تا آخر عمرش روشِ خودش را داشته و همسرش به ایشان احترام می گذاشته، برعکسش هم همینطور بوده و این خیلی مهم است. بدون اغراق ایشان یک مدیر بسیار قوی بوده است، چه در روزهایی که امام بودند و چه در نبود امام، زندگی اش را مدیریت می کند. هیچ وقت این مدیریتش را از دست نداده، مدیر خانواده و حامیِ رهبر انقلاب. خانمی که رفتارشناسیِ خودش را داشته، رفتار و مدیریت با خانواده و بچه هایش را داشته و هیچ وقت کم نمی آورد، حتی در شرایط خیلی سخت.  قلم بسیار خوبی هم داشته، وقتی ما به نامه های ایشان رسیدیم دیدیم یک دنیایی است، چقدر با حوصله نشسته و با بچه هایش نامه نوشته و هر کدام از نامه هایش برای خودش موضوعی دارد، یعنی برای هر نامه اش موضوع انتخاب کرده و شرایطی را شرح داده. نامه هایش فقط قربان صدقه رفتن نیست، دارد یک جهان بینی از آن لحظه زندگی اش را به خانواده و فرزندان ارائه می دهد، این خیلی برای من جذاب بود که چقدر موقعیت شناس و جغرافیاشناسِ خیلی خوبی هستند و تحت هر شرایطی، آن شرایط را معرفی می کند. ایشان معتمدِ  امام بوده، و امام آنقدر به ایشان اعتماد داشته که حتی آن شب دستگیری شان که می آیند امام را دستگیر کنند، مُهرش را به هیچ کسی نمی دهد فقط به همسرش می دهد، این خیلی مهم است یعنی فقط یک همسر نبوده که خانه دار باشد، نه اینکه خانه داری بد باشد، اما این همسر مقامش خیلی بالاتر بوده است. خیلی اتفاقات با آن مُهر می توانست بیفتد، و به خانمش می گوید فقط این را به شما تحویل می دهم.

حضرت امام می داند با همسر قوی ای زندگی می کند. . خانم هم با اینکه طبق گفته خودشان با مردی با ثبات و عاشق خانواده ازدواج کرده، ولی متوجه است که همسرش یک تکالیفی دارد و از آن کوتاه نمی آید. حتی اگر آقایان دیگر همراه نباشند. وقتی در قم و نجف از امام می پرسد چرا علما و آقایان دیگر قیام نمی کنند؟ چرا تنها شما این کار را میکنید؟ این قیام به تنهایی، کجا می خواهد برسد؟ چه کسی با شما همراه است؟ امام می گویند: (خانم من به تکلیفم عمل میکنم) همینطور زمانی که آیت الله حکیم می گوید: آقا کسی با شما همراهی نخواهد کرد، میگوید: شما اقدام کنید من اولین نفر دنبال شما هستم. این خانم خوب می دانسته با مردی ازدواج کرده است که نگاهی دارد و آن نگاه برای جامعۀ ایرانِ آن زمان، چه قبل از انقلاب و چه بعدش، حرف برای گفتن دارد و سکوت نمی کند.

 برای من انگیزه قوی ای بود که بدانیم آن طرف زندگیِ غیر سیاسی این مرد بزرگ، که تمام دنیا او را می شناسند چه بوده است؟ به نظرم این نوع مستندات در سینمای ایران خیلی خوب است، ما موضوعاتِ خیلی خوبی داریم و چه خوب است این نوع مستندات زیاد ساخته شود با یک پیشینه و ترتیب درست و خوب.  به نظرم جای این فیلم ها خالی است.

-آیا حرف های این فیلم قبلا جای دیگری هم گفته شدند یا خیر؟ و تازه بودن مطلب برایتان اهمیت داشته؟

من فکر می کنم خیلی چیزها در این فیلم است که خیلی ها نمی دانستند و خبر نداشتند، و یک فیلمِ کاملاً نویی است برای بیننده. فیلم نه شعاری است و نه تبلیغاتی است، یک فیلمی است که روایت دارد و روی روایت آن هم فکر شده است. و فکر می کنم جذابیتش این است که موضوع آن، موضوعِ ناشناخته ای است. من همیشه می گویم تحقیق، تعیین کننده است که یک فیلم چقدر تازگی دارد یا ندارد؟ اگر یک فیلم نسبت به تحقیق بی تفاوت باشد، خنثی باشد، نمی تواند اثری داشته باشد.

 ـ در بیان این مطالب تا چه اندازه سعی کردید اغراق و مبالغه اتفاق نیفتد؟

در این فیلم همه چیز با اسناد است و مبالغه ای در آن نیست. شوخی نیست یک مستندی سه سال از وقت انسان را بگیرد، ولی من خوشحالم سه سال وقت گذاشتم و فیلم را با اسناد و مدارک ساختم. یک سال و دو ماه فقط پژوهش کار زمان برد، واقعاً پژوهشِ بسیار جدی داشتیم که مبالغه نکنیم. یک فیلمسازِ خوب و سالم باید جلوی جعل را بگیرد، خودش را جعل نکند، موضوع را جعل نکند و بایستی با سلامتی از این موضوع عبور کند.

ـ در خانوادۀ حضرت امام نظرات مختلف و تفکرات مختلف وجود دارد، چقدر شما تلاش می کردید که تک صدایی نشود؟

ما نگاهِ مان پژوهش  محور بود، ما در پژوهش شخصیت ها را یکی یکی پیدا می کردیم، که هر کسی چه ویژگی ای دارد و دنبال آن نبودیم که جنجالی درست کنیم. من در تمام مسیرِ تحقیق سعی می کردم شخصیت ها را درست پیدا بکنم، حتی تا جایی که وقتی فیلم برداری شروع شد بگویم مثلا خانم فلانی باید اینجا بنشیند چون راحت تر خواهد بود، آقای فلانی باید در حیاط بنشیند و... یعنی همه چیز دقیقاً بررسی شده بود. اگر گونه های مختلف هم صحبت می شود اینها در پژوهش به دست آمده بود که هر کدام چه شخصیت و چه ویژگی ای دارند. تک صدایی نبود چون من از جای خاصی سفارش نگرفته بودم، من هیچ وقت تا الان سفارشی کار نکردم. پیشنهاد شده یا پیشنهاد را قبول کردم یا قبول نکردم، حتی من هیچ فیلمی را قبل از تحقیق قبول نمی کنم، می گویم بعد از تحقیق تصمیم می گیرم بسازم یا نسازم، و آن تحقیق برای ساخت فیلم تعیین کننده است. در این فیلم هم همینطور بود، نه خود فیلم و نه هیچ یک از حرف های فیلم به هیچ وجه تزریقی نبوده است، کاملا آزاد بودم و با پژوهش جلو رفتم.

انتهای پیام/