آنچه امام زمان(عج) از انبیاء به ارث برد/عطای ابزارهای الهی به رسولان با هدف استفاده در جریان مهدویت

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، همزمان با ایام نیمه‌شعبان و ولادت با سعادت حضرت مهدی(عج) با «کامران گوهری»، از محققان و پژوهشگران علوم قرآن و حدیث به گفت‌وگو نشستیم تا با وی درباره ابزارهای الهی که امام زمان(عج) از انبیاء و رسولان(ع) به ارث برده‌اند، گفت‌وگو کنیم. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

تسنیم: بر اساس برخی روایات معصومین(ع)، بعضی مواریثِ انبیا و رسولان(ع) در هنگام ظهور در اختیار امام مهدی(عج) خواهد بود، لطفاً به جزئیاتی در این باره اشاره بفرمایید.

وجود مبارک امام زمان(عج) علاوه بر صحف رسولان الهی(ع) و علم انبیاء، ودایع و آثار انبیای الهی را نیز به ارث برده است که در اینجا با بهره‌‏گیری از روایات ائمۀ معصومین(ع) به برخی از این ودایع اشاره می‏‌کنیم. امام باقر(ع) فرمود: «عصای موسی از آن آدم(ع) بود که به شعیب رسید و سپس به موسی‏بن عمران رسید، آن عصا نزد ماست و اندکی پیش نزدم بود؛ مانند وقتی که از درختش جدا شده سبز است و چون از او سؤال شود جواب گوید و برای قائم ما (مهدی(عج)) آماده شده است، او (مهدی(عج)) با آن، همان کار که موسی می‌‏کرد انجام دهد. آن عصا هراس‌‏آور است و ساخته‏‌های جادوگران را می‌‏بلعد و به هرچه مأمور شود انجام دهد؛ وقتی حمله کند هر چه به نیرنگ ساخته‌‏اند می‌‏بلعد و برایش دو شعبه‌باز شود که یکی در زمین و دیگری در سقف باشد و میان آنها (میان دو فکش) چهل ذراع باشد و نیرنگ ساخته‏‌ها را با زبانش می‌‏بلعد (‏طوری که در زمان حضرت موسی(ع) سحر ساحران را بلعید)(1). امام صادق(ع) نیز فرمود: «الواح موسی(ع) (تورات) و عصای او نزد ماست و ما وارث پیامبرانیم».(2) با توجه به این روایت می‌‏توان گفت: عصای حضرت موسی(ع) و تورات دست به دست به حضرت صادق(ع) و پس از ایشان هم دست به دست به سایر ائمه رسیده و اکنون نیز این عصا در اختیار امام مهدی(عج) قرار دارد.

انواع معجزات حضرت موسی (ع)

عصای حضرت موسی (ع) چندین معجزه داشته که قرآن به آنها اشاره کرده است:

• 1. مار شدن عصا هنگام مبعوث شدن حضرت موسی(ع) به پیامبری (آیۀ 31 قصص).
• 2. اژد‌ها شدن عصا نزد فرعون (آیۀ 32 شعراء).
• 3. بلعیدن سحر ساحران توسط عصا (آیۀ 45 و 46 شعراء).
• 4. زدن عصا به دریا و باز شدن راه برای نجات قوم بنی ‏اسراییل (آیۀ 63 سورۀ شعراء).
• 5. زدن عصا به سنگ و بیرون آمدن دوازده چشمه آب برای اسباط بنی‏ اسراییل (آیۀ 60 سورۀ بقره).

بر اساس اسناد، این عصا، در ابتدا متعلق به حضرت آدم(ع) بوده و سپس به حضرت شعیب(ع) رسیده و آنگاه که موسی(ع) به خدمت حضرت شعیب(ع) درآمد، آن عصا به او رسید. در کتاب‌های تاریخ انبیاء برای این عصا حوادث و وقایع مختلفی نقل شده است.

تسنیم: شما از «زدن عصا به سنگ و بیرون آمدن 12 چشمه آب برای اسباط بنی‌‏اسرائیل» به عنوان یکی از معجزات موسی(ع) یاد کردید، به نظر شما آیا در دوران ظهور نیز مشابه این اتفاق رخ خواهد داد؟

قرآن کریم در 2 مورد از این سنگ یاد کرده است؛ یکی آیه 60 سوره بقره و دیگری آیه 160 سوره اعراف که می‌فرماید: و آنان را به 12 عشیره که هر یک امتی بودند تقسیم کردیم و به موسی وقتی قومش از او آب خواستند وحی کردیم که با عصایت بر آن تخته سنگ بزن. پس، از آن 12 چشمه جوشید و هر گروهی آبشخور خود را شناخت. امام باقر(ع) درباره این سنگ می‌‏فرماید: وقتی حضرت قائم (عج) در مکه قیام کند و بخواهد به سمت کوفه برود، منادیش فریاد زند که کسی خوردنی و آشامیدنی همراه خود برندارد و سنگ حضرت موسی(ع) که به وزن یک بار شتر است با آن حضرت است. در هر منزلی که فرود آیند، چشمه آبی از آن سنگ بجوشد که گرسنه را سیر و تشنه را سیراب کند و همان سنگ توشه آنهاست تا هنگامی که در نجف به پشت کوفه فرود آیند.(3)

تسنیم: پس به نظر می‌رسد آن سنگ حضرت موسی(ع)، باید یک سنگ خاصی باشد؟ درست است؟

بله، همینطور است. الف و لام «حجر» در این آیه «اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ»، الف و لام معرفه است؛ یعنی یک سنگ خاص و نه هر سنگی، لذا این سنگ به عنوان یکی از ودایع نبوت به دست امام عصر(عج) رسیده و در هنگام ظهور و قیام آن حضرت به عنوان توشه بین راه یاران آن حضرت مورد استفاده قرار می‌‏گیرد و احادیث مربوط مبیّن این موضوع است. همچنین در زمان حضرت موسی(ع) چون قوم بنی‏ اسراییل 12 سبط بودند(4) و این اسباط با هم اختلاف داشتند، 12 چشمه از آن سنگ بیرون آمد تا هر گروهی چشمه آبی برای خود داشته باشند، اما به نظر می‌رسد در هنگام ظهور و قیام حضرت مهدی(ع) چون اختلاف و تفرقه‌‏ای بین یاران امام مهدی(عج) نیست، از آن سنگ فقط یک چشمه آب بیرون خواهد آمد. سنگ حضرت موسی(ع) به عنوان یکی از ودایع نبوت دست به دست به وسیله اوصیای بعد از موسی(ع) به دست پیامبر(ص) رسیده و بعد از ایشان هم به دست امام علی(ع) و تا حال حاضر که نزد خاتم‏‌الاوصیاء، امام مهدی(عج) است.

تسنیم: شما تاکنون به سنگ، عصا و کتاب تورات موسی(ع) به عنوان ودایعی که در اختیار امام زمان (عج) قرار دارد، اشاره کردید، آیا موارد دیگری هم در روایات تصریح شده است؟

بله، یکی از موارد دیگر که به صراحت به آن اشاره شده، «تابوت سکینه» است. امام صادق(ع) در این باره فرمود: داستان سلاح در خاندان ما، داستان تابوت در بنی ‏اسرائیل است؛ تابوت در هر خاندانی از بنی‏ اسرائیل که پیدا می‌‏شد، نبوت به آنها داده می‏‌شد، هر کس از ما هم که سلاح به دستش رسد امامت به او داده می‏‌شود(5). نام «تابوت سکینه» یک بار در سوره بقره، آیه 248 ذکر شده که می‌‏فرماید: «و پیامبرشان گفت: دلیل و نشانه بر پادشاهی او این است که تابوتی به سوی شما می‌‏آید که در آن سکینه و آرامشی از ناحیه پروردگارتان وجود دارد و از آنچه را که آل موسی و آل ‌هارون باقی گذاشته‏‌اند و آن تابوت به ‏وسیله فرشتگان حمل می‌شود، به راستی در آن معجزه و دلیل برای شماست چنانکه مؤمن باشید».

تسنیم: لطفاً دربارۀ «تابوت سکینه» و اینکه چه چیزهایی در آن بوده، بیشتر توضیح دهید.

«تابوت سکینه» با نام‌های صندوق عهد، تابوت یهودیان، تابوت مقدس، صندوق تورات، تابوت بنی‌‏اسرائیل و تابوت‏ الشهادة نامیده شده که این نام اخیر، در دعای «سمات» ذکر شده است، آنجا که می‌فرماید: تابوت سکینه، طبق نوشته‏‌ها، صندوقی بوده است که الواح سنگی و احکام ده‏‌گانه (تورات) در آن قرار داشته بود و هر وقت قوم بنی‌‏اسرائیل حرکت می‏‌کرد، این صندوق را با حرمت فراوان در ارابه‌‏ای نهاده و پیشاپیش خود روان می‌‏داشتند و در جنگ نیز آن را پیشاپیش صفوف قرار می‌‏دادند تا باعث ثبات قدم و آرامش لشکریان شود. این صندوق به فرمان حضرت موسی(ع) ساخته شده بود و علاوه بر آن الواح (دو لوح سنگی)، کاسه‌‏ای از «منّ»؛ یعنی همان غذای آسمانی که در سوره اعراف، آیة 160 از آن یاد شده نیز در آن قرار داده بودند(6)، تا اینکه فلسطینی‌‌ها بر یهودیان تاختند و بر آنها مسلط شدند و صندوق عهد را از ایشان گرفتند. بعد از آن حضرت داوود(ع) جالوت، پادشاه فلسطینی‌ها را کشت و صندوق را به یهودیان باز گرداند تا زمان حضرت سلیمان(ع) این صندوق در معبد «قبة الرّمان» قرار داشت، گفتنی است که از قبة الرّمان نیز در دعای سمات یاد شده است: «و [تو را می‌خوانم] به آن مجد و بزرگواری است که برای موسی بن عمران(ع) بر فراز قبة الرّمان قرار داشت(7).

مطالب دیگری نیز در خصوص تابوت سکینه وجود دارد؛ از جمله در کتاب قرب الإسناد حمیری (ص164) حدیثی از امام کاظم(ع) نقل شده که حضرت درباره تفسیر «سکینه» در آیه «أَنْ یَأْتِیَكُمُ التَّابُوتُ فِیهِ سَكِینَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ...» فرمود: این سکینه رایحه‌ای بهشتی است که به شکل صورت انسانی از صندوق خارج می‌‏شد و آن صندوق هم اینک نزد ماست و همین معنا نیز از حضرت رضا(ع) رسیده است. تابوت الشهادة اکنون نزد امام مهدی(عج) است و پیامبر اکرم(ص) در این باره می‌‏فرماید: «صندوق مقدس از دریاچه طبریه به دست وی (امام مهدی(عج)) آشکار می‏‌شود و آن را آورده و در پیشگاه او در بیت‏ المقدس قرار می‌‏دهند و چون یهودیان آن را مشاهده می‏‌کنند به جز اندکی، بقیه آنان ایمان می‌‏آورند (8).

تسنیم: به نظر شما چرا مواریث انبیاء(ع) در دست امام زمان (عج) است؟

این موضوع از چند منظر قابل بررسی است که در اینجا با توجه به محدویت زمان مهم‌ترین منظر طرح می‌شود و آن  ابتدا از جنبه  وظایف رسولان (ع) است. ببینید رسولان (ع) کسانی هستند که ابتدا نبیّ هستند و سپس از جانب خدا ارسال می‌شوند و مرسوله‌هایی دارند. دقت بفرمایید این بزرگواران علاوه بر نقل خبر یا کلام و یا مفهوم به لحاظ شأن نبوتشان مرسوله هم دارند، چراکه همه رسولان (ع)  ابتدا نبیّ هستند و بعد رسول می‌شوند. در حقیقت در مورد رسولان (ع)، شأن رسالت ایجاب می‌کند که علاوه بر اینکه مانند انبیاء (ع) حامل خبر هستند، مرسوله‌هایی هم داشته باشند. نکته اول قابل تأمل اینجاست که مرسوله‌های رسولان به خاطر قوم و محدود به قومشان نیست، بلکه قومشان بهانه ارسال هستند، یعنی رسولان (ع) صرفاً به خاطر قوم ارسال نشدند.

برای فهم این مطلب به قرآن مراجعه می‌کنیم، ببینید خداوند در سه جای قرآن (توبه 33،  فتح 28 و صف 9) می‌فرماید: ﴿ هُوَ الَّذی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‏ وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ...﴾. اگر بخواهیم ابعاد رسالت را متوجه شویم در این آیات به راحتی قابل مطالعه است، یکی از مهم‌ترین ابعاد رسالت هدف رسالت است. خداوند که ارسال کننده است، رسول الله(ص) را با مرسوله‌هایی با عناوین «هدایت» و «دین حق» که از بزرگ ترین مرسوله‌های عالم هستند، ارسال می‌فرماید، خب شاید سوال بفرمایید: هدف چیست؟ عرض می‌کنم خداوند نمی‌فرماید برای قوم عرب بلکه می‌فرماید: ﴿...لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ ... ﴾. می‌دانیم این مقوله طبق احادیث متعدد از حضرات معصومین (ع) در جریان مهدویت واقع می‌شود. پس هدف مرسوله‌های رسولان (ع) مهدویت است. در مورد عصای حضرت موسی (ع) هم اینگونه است، در واقع بهانه ارسال، فرعونیان هستند اما هدف ارسال فرعونیان نیستند بلکه هدف، ورود این مرسوله در جرگه مواریث رسولان (ع) برای استفاده در جریان مهدویت است و این مواریث در سلسله رسولان (ع) منتقل می‌شود تا به دست مبارک رسول الله(ص) رسیده و در نهایت نزد استفاده کننده اصلی یعنی مولای ما امام زمان(عج) است.

تسنیم: به عنوان سوال پایانی، آیا رسول الله(ص) نمی‌توانند کامل‌تر از این مواریث را داشته باشند  و چرا همین مواریث را حفظ و انتقال می‌دهند؟

بله می‌توانند، اما این کار را انجام نمی‌دهند، چون اگر رسول الله(ص) کامل‌تر از آثار رسولان (ع) و انبیاء(ع) را بیاورند، آثار شاگردان و یارانشان بی‌ارزش و کم فروغ جلوه می‌کند و ایشان به جهت تکریم انبیاء و رسولان(ع) همین مواریث را منتقل می‌کنند.  

• مصاحبه از امیرمحسن شیخان

انتهای پیام/

1 . کلینی، الکافی، ج1، باب ما عند الأئمة من آیات الأنبیاء علیهم‏السلام، ص231، ح1؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج52، ص318، ح19.
2 . کلینی، همان، ح2.
3 . همان، ح3؛ مجلسی، همان، ص324؛ همو، حیوةالقلوب، ج1، ص248؛ طیب، سید عبدالحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج5، ص6.
4. اسباط دوازده‏گانه عبارت بودند از: 1. بنی روبیل؛ 2. بنی‏شمعون؛ 3. بنی جاد؛ 4. بنی‏یهودا؛ 5. بنی یساکار؛ 6. بنی زبولون؛ 7. بنی یوسف؛ 8. بنی بنیامین؛ 9. بنی‏اشیر؛ 10. بنی دان؛ 11. بنی نفتالی؛ 12. بنی لاوی.
5 . کلینی، محمدبن یعقوب، همان، باب أنّ مثل سلاح رسول‏الله مثل التابوت فی بنی‏اسرائیل، ص238، ح1 و 4.
6 . قمی، شیخ عباس، همان.
7 . همان.
8 . الملاحم والفتن، ص57؛ صافی گلپایگانی، لطف‏الله، منتخب‏الأثر، ص309.

انتهای پیام/