بحران آب ایران| ۱۲۶ میلیون مترمکعب کسری آب در مخازن خراسان جنوبی
خشکسالی واژه‌ای است که مردم خراسان جنوبی حدود دو دهه است با آن خو گرفته‌اند و آنها در تمام این سال‌ها چشم امید به آسمان داشتند اما آسمان هم هر سال بیشتر از سال قبل قهر خود را بر طبیعت خشک کویر نشان داد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، استان خراسان جنوبی امسال وارد بیستمین سال خشکسالی شده و آمارها نیز خبرهای خوشی برای مردم استان ندارند و تداوم دو دهه خشکسالی را نشان می‌دهند و همچنان قصه تلخ خشکسالی در خراسان جنوبی ادامه دارد چرا که به گفته کارشناسان بررسی شاخص‌های خشکسالی نشان‌دهنده تداوم شرایط خشکسالی در استان بوده و همچنان خراسان جنوبی در رتبه شش کشور از نظر بیشترین کاهش میزان بارندگی قرار دارد.
در میزگردی که در خبرگزاری تسنیم با حضور "حسین امامی" مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان جنوبی برگزار شد به ترسیم وضعیت کنونی آب در استان پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
تسنیم:وضعیت بارش‌های استان در سال آب جاری چگونه بوده است؟
امامی: با توجه به تغییرات آب و هوایی سال‌های اخیر به ویژه زمستان سال گذشته و کاهش بارندگی‌ها خراسان جنوبی نیز از این مسئله مستثنی نبوده و به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است و در محدوده خشک و نیمه خشکی قرار دارد که در این راستا باید فرهنگ سازی خوبی صورت گرفته و مردم و مسئولان باید با درست مصرف کردن و صرفه جویی این مشکل به وجود آمده را با همدلی پشت سر بگذاریم که با این اقدام چشم انداز مثبت و روشنی پیش روی استان وجود دارد و با همین آب کمی هم که داریم می‌توانیم گام‌های بلندی در توسعه استان برداریم.
تنها راهکار این است که از این منابع خدادادی درست استفاده کنیم که در این راستا همه باید کمک کنیم به ویژه بخش‌های پر مصرف‌تر مانند کشاورزی و شرب که امید است موفق شویم.
از ابتدای سال آبی جاری تا پایان اسفندماه استان خراسان جنوبی یک عقب‌ماندگی بسیار جدی داشت که در حال حاضر با بارندگی‌هایی که در بهار رخ داد قسمتی از این عقب ماندگی جبران شد به طوری که در شهرستان طبس حتی از حالت نرمال نیز فراتر رفتیم.
عموما در کل استان هم نسبت به سال گذشته و هم نسبت به دراز مدت کاهش بارندگی را شاهد هستیم و در حال حاضر بیش از 30 درصد نسبت به دراز مدت میزان بارندگی‌های استان عقب‌تر است و در حال حاضر طبق آمارها بخش عمده استان در شرایط خشکسالی به سر می‌برد که می‌طلبد در این وضعیت مدیریت مصرف را جدی بگیریم.
تسنیم: وضعیت کنونی سدهای خراسان جنوبی در حال حاضر چگونه است؟
امامی: در حال حاضر هفت سد ذخیره سازی آب در استان وجود دارد و سد سیاهو نیز آماده آبگیری است که در بارندگی‌های اخیر با ایجاد تاخیر در سیلاب موفق شدیم سیلاب را در سد مهار کنیم که نقش تغذیه‌ای را ایجاد کند و آب از مرزهای کشور خارج نشود.
سد نهرین طبس نیز در چند روز گذشته براثر بارش‌های خوب پس از گذشت 13 سال سرریز شده که در حال حاضر دغدغه تامین آب طبس را نداریم.
اما سد رزه که بزرگترین سازه آبی استان است و ظرفیت زیادی دارد آبگیری خوبی نداشته و در حال حاضر 6.9 میلیون مترمکعب آب در این سد ذخیره است و در مجموع نیز طی بارندگی‌های اخیر 17 میلیون متر مکعب آب در سدهای استان ذخیره شده که تنها 25 درصد از حجم این سدها بوده و 75 درصد دیگر هنوز خالی است.
تسنیم: در حال حاضر بحران آب در کشور و خراسان جنوبی جدی است نظر شما در این خصوص چیست؟
امامی: در اکثر کشورها بحران آب وجود دارد که دلیل عمده آن نیز کاهش ریزش‌های جوی و افزایش درجه حرارت است که آب‌های تجدید شونده را در معرض تبخیر قرار می‌دهد.
در سال جاری بخش عمده کشور درگیر خشکسالی شده و خراسان جنوبی نیز دو دهه است که با این موضوع دست و پنجه نرم می‌کند که این امر نشان می‌دهد که نیازمند تغییر در استراتژی‌های توسعه خود هستیم.
در بخش کشاورزی بهره‌وری ما نسبت به مقیاس جهانی کمتر از نصف است یعنی به ازای هر متر مکعب آب میزان محصول تولیدی بسیار ناچیز است که باید به جد در این قسمت تجدیدنظر کنیم و در بخش شرب نیز سرانه مصرف با مقیاس‌های جهانی فاصله جدی دارد که حتی در برخی موارد دو برابر کشورهای اروپایی است که این مهم نیازمند فرهنگ سازی به ویژه در بحث مدیریت مصرف آب است.
شیرین سازی آب دریا و انتقال آن نیز می‌شود انجام شود اما باید بدانیم هزینه آن خیلی زیاد است چرا که آبی که الان داریم هزینه بسیار ناچیزی دارد که اگر تغییر تفکر داشته و درست مصرف کنیم نباید نگران باشیم اما این فرصت خیلی کوتاه است و اگر غفلت کنیم قطعاً آسیب می‌بینیم و بزرگترین آسیب را نیز بخش کشاورزی خواهد دید.
تسنیم:سهم آب در بخش کشاورزی در استان خراسان جنوبی را چگونه می‌بینید؟
امامی: در حال حاضر 91 درصد آب استان مربوط به بخش کشاورزی است که در تلاش هستیم تا با رعایت اصلاح الگوی مصرف این رقم را به 60 درصد برسانیم.
در این راستا باید الگوی کشت مناسبی داشته باشیم و محصولات کم آب طلب را کشت کنیم چرا که از مجموع یک میلیارد متر مکعب آب که در استان مصرف می‌شود 900 میلیون مترمکعب آن در بخش کشاورزی است.
در این زمینه با اصلاح خاک، یکپارچه‌سازی اراضی و تغییر الگوی کشت می‌توانیم راندمان آبیاری را کاهش داده و با همین آب مصرفی تولید محصولات خود را به دو برابر برسانیم که تحقق این مهم نیازمند همت و تلاش همگانی است.
در حال حاضر 126 میلیون مترمکعب آب کسری در مخازن استان وجود دارد و 120 میلیون متر مکعب آب مازاد برداشت می‌شود که نیازمند تغییر ویژه است و رعایت الگوی مصرف را باید جدی بگیریم چرا که آب متعلق به همه مردم است.
تغییرات کمی و کیفی را در آب‌های استان شاهد هستیم و آب‌های ما به سمت شوری میرود که اگر این امر زیاد شود بازهم بخش کشاورزی آسیب می‌بیند چرا که شوری آب حاصلخیزی خاک را از بین می‌برد.
تسنیم: بحران آب در استان چه اثری بر توسعه دارد؟
امامی: تاثیر بحران آب به ویژه خشکسالی‌های اخیر بر معیشت مردم بسیار ملموس است به طوری که در ابتدای دهه 60 بیش از 600 میلیون مترمکعب آب خروجی از قنوات و چشمه‌های استان داشتیم که در حال حاضر به کمتر از 200 میلیون مترمکعب رسیده است.
در این راستا معیشت مردم به ویژه در روستاها و بخش دامپروری نیز تحت تاثیر قرار گرفته و در بخش تولید هم از نظر کمی و کیفی محدودیت ایجاد شده و هزینه‌های تولید بسیار بالا رفته است و در بخش شرب نیز مجبور هستیم از مناطق دور دست آب را تامین کنیم که به طور مثال پروژه تامین آب بیرجند از مختاران که در حال اجرا است 100 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
وقتی تامین آب کم شود چرخ توسعه نیز کند شده و تولید کاهش پیدا می‌کند که همه این عوامل در توسعه استان موثر است و از جایی که عمده مصرف در بخش چاه‌ها است اگر مدیریت مصرف اعمال شود هم می‌توانیم توسعه داشته باشیم و هم کاهش مصرف آب را شاهد باشیم.
اگر بحران را به درستی مدیریت کنیم می‌توانیم آن را به یک فرصت تبدیل کنیم که به نظر بنده این بحران می‌تواند به یک فرصت طلایی برای استان تبدیل شود.
تسنیم: پیشنهاد شما برای تبدیل بحران کمبود آب به فرصت چیست؟
امامی: در بخش کشاورزی باید به سمت ایجاد تعادل بین مصارف و آب‌های تجدید شونده برویم که در این راستا اصلاح الگوی کشت، بهبود روش‌های آبیاری و اصلاح اراضی همه و همه می‌تواند دست به دست هم دهد اما باید به سمت نقطه هدف جهت‌گیری شود.
یک کشور چهار فصل هستیم و باید بخشی از کشت گندم و زراعت غلات را به مناطقی منتقل کنیم که در حالت دیم است و متناسب با ظرفیت هر استان سهم کشت محصولات را بپذیریم که این اقدام در دراز مدت سبب توسعه پایدار و ایجاد اشتغال خواهد شد.
در بخش شرب نیز باید در سرانه مصرف یک اصلاح نظر جدی اعمال شود و باید تلاش کنیم تا از استراتژی‌های خود برای کاهش مصرف آب استفاده کنیم و در بخش صنعت نیز باید برای استان که از نظر شاخص‌های درآمدی نسبت به کشور عقب‌تر هستیم ابتدا باید شاخص‌ها را به حداقل متوسط کشوری برسانیم و توسعه صنعت و خدمات خود را متناسب با وضعیت آب و اقلیم پیش ببریم و به سمت صنایع کم آب طلب با بهره‌بری بالا برویم که بتواند نیازهای اشتغال را تامین کند و درآمد معیشتی مردم افزایش یابد.
در پایان باید گفت آنچه می‌تواند تب خشکسالی و تبعات آن را به این استان کم کند اگرچه انتقال آب به این استان کویری است اما این طرح بلندمدتی است که نیازمند اعتبارات میلیاردی است و تا زمان اجرای آن آثار حیات از این استان رخت بر خواهد بست و باید به فکر برنامه‌های کوتاه‌مدت در این زمینه بود و این راه کوتاه به‌جز مصرف بهینه آب و همراهی و همدلی مردم و مسئولان نیست.
گفت‌وگو از محمد قربانی - ریحانه محمدی‌پور
انتهای پیام/ش