پرونده انتخابات عراق -۵|«الفتح المبین»؛ ائتلاف بزرگ مبارزان ضد داعش
ایده تشکیل ائتلاف «الفتحالمبین» در فضای پسا داعش و به ویژه دو رخداد «جنبش موسوم به مبارزه با فساد» و «رفراندوم غیرقانونی اقلیم کردستان و اعاده حاکمیت دوباره دولت مرکزی بر کرکوک» شکل گرفت.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، چهارمین دوره انتخابات پارلمان عراق دو هفته دیگر در تاریخ 22 اردیبهشت ماه سال جاری برابر با 12 می 2018 در سرتاسر عراق برگزار خواهد شد. این انتخابات با توجه به اینکه نخستین انتخابات عراق بعد از شکست و سقوط داعش در عراق است، اهمیت خاصی دارد و میتواند مسیر آینده سیاسی عراق در میانمدت را تعیین کند. خبرگزاری تسنیم با توجه به همین موضوع، در چهارمین قسمت از سلسلهگزارشهای اختصاصی انتخابات عراق، مهمترین ائتلاف این انتخابات یعنی ائتلاف «الفتح المبین» را معرفی میکند.
عوامل اولیه تشکیل ائتلاف الفتح المبین
ایده تشکیل این ائتلاف در فضای پسا داعش و به ویژه دو رخداد «جنبش موسوم به مبارزه با فساد» و «رفراندوم غیرقانونی اقلیم کردستان و اعاده حاکمیت دوباره دولت مرکزی بر کرکوک» شکل گرفت. بخش مهمی از ناظران سیاسی و مجاهدینی که علیه داعش جنگیدند تا امنیت در سرتاسر عراق تأمین شود، این بار به هدف صیانت از ارزشهای شهدای مبارزه با داعش، به میدان انتخابات آمدند تا به تعبیری با «داعشیهای میدان سیاست» مبارزه کنند.
در این میان، دو رخداد دیگر سبب شد تا ائتلاف الفتح المبین به شکل سازمانیافته و با آرم رسمی خود بر احزاب سیاسی عراق خروج کرده و در انتخابات پارلمان به صورت مستقیم مشارکت کند. این دو رخداد عبارتند از «جنبش مبارزه با فساد سیاسیون» و «تنش شدید و بیسابقه میان بغداد و اربیل»
جنبش مبارزه با فساد سیاستمداران عراقی از سالها قبل مطرح شده بود؛ زیرا فساد در میان سیاسیون به بالاترین سطوح رسیده است. در حالی که دولت عراق از طریق فروش نفت، زیارت و گمرکات دارای دهها میلیارد دلار درآمد سالانه است؛ هنوز زیرساختهای اولیه مانند خیابانهای آسفالت شده شهری و... در اکثر شهرهای عراق در وضعیت بدتری نسبت به گذشته قرار دارد و عمده ملت عراق از طریق کشاورزی به امرار معاش میپردازند! حتی در زمینه کشاورزی نیز دولت عراق تسهیلات کافی در اختیار شهروندان قرار نمیدهد و این موضوع در کنار بحران آب در استانهای جنوبی و جنوب شرقی سبب شده دامنه اعتراض به «ناکارآمدی حکومت» و «فساد گسترده احزاب سیاسی» به بالاترین سطح برسد!
مقتدی صدر رهبر جریان صدر تلاش کرد بر این موج سوار شده و با شعار «حی علی الاصلاح»، خود را رهبر جنبش اعتراضی بخواند! او حتی در این زمینه تا جایی پیش رفت که در برابر ورودی منطقه خضرا (مرکز سیاسیون و نهادهای اصلی حاکمیت) بغداد تحصن برگزار کرد که در مراحل بعدی به حمله هواداران وی به پارلمان و مضروب کردن نمایندگان پارلمان منتهی شد! این در حالی است که وزرای نزدیک به طیف صدر جزء چهرههای بدنام در زمینه فساد مالی بودند!
مقتدی صدر در ادامه این مسیر، در موضع معناداری خواستار ادغام حشد شعبی در نهادهای امنیتی و ارتش عراق شد تا به تعبیر خود، گروهها و لشکرهای زیرمجموعه حشد منحل شوند! این موضوع در کنار رویکرد جدید وی در اقبال به عربستان سعودی و... در پوشش ملیگرایی و تلاش برای ایجاد موازنه در روابط خارجی عراق با کشورهای همسایه سبب شد بخش گستردهای از گروههای بسیج مردمی عراق نگران انحراف جنبش مبارزه با فساد باشند.
دومین عاملی که در فضای پساداعش به شکلگیری ائتلاف الفتح المبین کمک کرد، بحث تجزیهطلبیهای شمال عراق و برگزاری رفراندوم استقلال در اقلیم کردستان عراق بود که در ادامه به عملیات نظامیان عراقی در کرکوک و بازگرداندن حاکمیت ملی بر این بخش از سرزمین عراق و مناطقی دیگر مانند غرب استان نینوا و شمال استانهای دیالی و صلاح الدین (منطقه طوزخورماتو) کشیده شد. در این وضعیت، شکاف میان سیاسیون اصلی کردستان و احزاب اصلی اعراب به بالاترین سطح رسید و همین شکاف، ظرفیتی را ایجاد کرد تا جریان دیگری از سیاسیون با رویکرد افزایش همگرایی میان کردها و اعراب عراق ظهور کنند.
این دو موضوع سبب شد بخش مهمی از بسیج مردمی عراق خواستار تشکیل یک ائتلاف سیاسی اختصاصی باشند تا بتوانند مستقل از گروههای سیاسی، عراق را در مسیر مطلوب خود هدایت کنند.
رهبران ائتلاف الفتح المبین
«هادی العامری» مؤسس و رهبر ائتلاف الفتح المبین است. هادی العامری فرمانده سازمان بدر بود که در دوران جنگ تحمیلی در کنار رزمندگان جبهه اسلام و برادران ایرانی خود علیه نظام بعثی عراق و مزدوران وی (اعم از گروهک تروریستی منافقین و کشورهای عربی مانند مصر و...) جنگیدند.
سپاه بدر در سال 1362 توسط زندهیاد شهید اسماعیل دقایقی تأسیس شد. آنها ابتدا یک تیپ نظامی نزدیک به آیت الله هاشمی شاهرودی در شورای فرماندهی انقلاب عراق بودند که اندکی بعد توسط شهید دقایقی سازماندهی و تقویت شده و به صورت یک سپاه درآمدند. در این دوره، سپاه بدر از نظر سیاسی به مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به رهبری آیت الله محمد باقر حکیم نزدیک شد؛ به طوری که آن را شاخه نظامی مجلس اعلا میخواندند.
سپاه بدر در دوران جنگ تحمیلی در عملیات خیبر نقش مؤثری را ایفا کرد که سبب جلب توجه افراد به ایشان شد. در ادامه سپاه بدر در عملیاتهای مختلف حضور یافت؛ به طوری که شهید دقایقی در عملیات کربلای 5 به علت شلیک خمپاره توسط دژخیمان بعثی به شهادت رسید.
هادی العامری در دوران کودکی در خانوادهای علاقهمند به شهید آیت الله محمد باقر صدر در استان دیالی به دنیا آمد. شهید صدر با فتوای معروف مبارزه با رژیم بعث عراق و جمله معروف «در [حضرت امام] خمینی ذوب شوید؛ زیرا او در اسلام ذوب شده است.» شناخته میشود. او در جوانی به گروههای مسلح زیر نظر «مام جلال طالبانی» در کردستان عراق پیوست تا از طریق آنها علیه رژیم بعثی مبارزه کند. بعد از دو سال، در پی اعدام شهید صدر به سوریه رفت تا در سوریه مبارزه با صدام را دنبال کند؛ اما در آن زمان مبارزه از خاک سوریه علیه صدام بسیار مشکل بود. در نتیجه العامری در فاصله کوتاهی به ایران آمد و با برگزیدن یک همسر ایرانی و تشکیل خانواده، مبارزه با صدام را از خاک ایران دنبال کرد.
«حاج هادی» که از ابتدای تأسیس سپاه بدر در شکلگیری آن نقش ویژهای داشت، در سال 1991 و به دنبال انتفاضه ملت عراق علیه صدام، مسئولیت عملیات در داخل عراق را بر عهده گرفت و موفق شد ضربات سنگینی به رژیم بعثی وارد کند. در ادبیات مجاهدین عراقی به این دوره و عملیاتهای سپاه بدر «معرکة الزورة» از آن زمان، هادی العامری شبکهای از مجاهدین را با اشراف امنیتی بسیار بالا در عراق تدارک دید و با انتقال افراد در پوششهای مختلف، آنان را در ایران آموزش میداد.
در پی سقوط صدام، سپاه بدر با استفاده از شبکهای که از قبل در داخل عراق تدارک دیده بود، به سرعت در شهرهای مختلف عراق مستقر و تحرکات بقایای رژیم بعثی را خنثی کردند. در همین سال به درخواست آیت الله محمدباقر حکیم، سپاه بدر فعالیت نظامی را کنار گذاشت و با عنوان «سازمان بدر»، مأموریت خود را «جهاد سازندگی» عنوان کرد.
در سال 2004 در پی دستور پل برمر حاکم آمریکایی عراق برای خلع سلاح تمام سازمانهای مسلح و ادغام آنها در سازمان امنیت و وزارت دفاع عراق، سازمان بدر نیز در نهادهای انتظامی و امنیتی عراق ادغام و به یکی از مهمترین شبکههای غیررسمی در نهادهای امنیتی عراق تبدیل شد.
در دوران دولت اول نوری المالکی طی سالهای 2006 تا 2010، اختلاف میان حزب الدعوه (به دبیرکلی نوری المالکی) و مجلس اعلای اسلامی از یک سو و جریان صدر از سوی دیگر به بالاترین سطح رسید. در این دوره، هادی العامری در مسئولیتهای امنیتی وزارت کشور مشغول به کار بود و بیش از پیش به نوری المالکی نزدیک شد. نتیجه این نزدیکی، رسیدن هادی العامری به مسئولیت «وزیر راه و ترابری» طی سالهای 2010 تا 2014 بود و شخص هادی العامری نیز بیش از هر زمان دیگری به نوری المالکی نزدیک شد.
در انتخابات سال 2014 در اوج اختلاف میان گروههای شیعه و در شرایطی که جریان صدر و مجلس اعلا لیستهای مجزا ارائه داده بودند، هادی العامری استقلال سازمان بدر از مجلس اعلا را به صورت رسمی اعلام و با نوری المالکی ائتلاف کرد. نتیجه این ائتلاف، اختصاص 22 کرسی پارلمان از «ائتلاف دولت قانون» به سازمان بدر بود و حتی شخص هادی العامری برای قرار گرفتن در پست وزارت کشور خیز برداشت؛ اما ورود مرجعیت و مخالفت آنان با تمدید دوره رهبری نوری المالکی سبب شد هادی العامری با فاصله گرفتن از دولت بر مسائل نظامی و مبارزه با گروه تروریستی داعش تمرکز کند.
در این مقطع، هادی العامری با حمایت جبهه مقاومت و بهرهگیری کامل از فتوای جهاد کفایی مرجعیت، گروههای مختلف مردمی مبارزه با داعش را تحت عنوان «حشد الشعبی» (بسیج مردمی عراق) سازماندهی کرد و در کنار «ابو مهدی المهندس» به عنوان نفرات اول و دوم حشد شعبی شناخته شد.
سخنگوی ائتلاف الفتح المبین، «احمد الاسدی» است. احمد جاسم الاسدی از شخصیتهای نزدیک به جریان صدر بود که در استان صلاح الدین تحت عنوان گروه مسلح «سرایا السلام» از حرمهای مطهر سامرا و شهرک البلد (مزار جناب سید محمد فرزند امام هادی) پاسبانی میکردند. احمد الاسدی در ابتدای دوران مبارزه با داعش، در کنار سرایا السلام به فعالیت خود ادامه میداد؛ اما در ادامه با تشکیل گروه «کتائب جند الامام» ترجیح داد حداکثر همکاری را با ستاد مرکزی فرماندهی حشد شعبی داشته باشد و در ادامه تا سطح سخنگویی ستاد ارتقا یافت. اسدی در واکنش به سفر مقتدی صدر به ریاض، به شدت از رهبر جریان صدر انتقاد کرد و نشان داد از شخصیت مستقلی نسبت به وی برخوردار است.
قدیمیترین و پیشکسوت چهرههای حاضر در لیست ائتلاف الفتح المبین را باید «همام حمودی»، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق خواند. حمایت همام حمودی و مجلس اعلای عراق از ائتلاف فتح، از رخدادهای مهم مناسبات انتخاباتی عراق بود؛ زیرا مجلس اعلا در تکوین ائتلاف فتح نقش مستقیمی نداشت و همزمان عمار حکیم (تیار الحکمة) و حیدر العبادی (ائتلاف نصر) تلاش بسیاری زیادی از خود نشان میدادند تا بتوانند مجلس اعلا را به ائتلاف در انتخابات ترغیب کنند. همام حمودی که با جدایی عمار حکیم، ریاست مجلس اعلا را بر عهده دارد، نائب رئیس اول پارلمان عراق و از برجستهترین سیاستمداران عراقی محسوب میشود.
از دیگر چهرههای سرشناس ائتلاف الفتح، «عامر الفائز» است. عامر الفائز از چهرههای سرشناس لیست انتخاباتی «المواطن» در انتخابات 2014 بود که حول مجلس اعلای اسلامی با ائتلاف ابراهیم جعفری، احمد چلبی و... با مجلس اعلا به سرلیستی عمار حکیم تشکیل شده بود. او که ریاست حزب «تجمع العدالة و الوحدة» را بر عهده دارد، به مخالفت شدید با برخی احزاب و گروههای کرد و سنی و البته شخص «فواد معصوم» (رئیس جمهور عراق) شهره است.
اسکندر وتوت از دیگر چهرههای برجسته ائتلاف الفتح المبین است. اسکندر وتوت از چهرههای شاخص کمیسیون امنیت و دفاع ملی پارلمان عراق است که در دورههای اخیر پارلمان در لیست «ائتلاف دولت قانون» به رهبری نوری المالکی به پارلمان راه یافته بود. اسکندر وتوت از نویسندگان گزارش تحقیق و تفحص علت سقوط موصل بود که نخست وزیر وقت عراق نیز در آن متهم شده بود. برخی گزارشها حکایت از آن دارد که اسکندر وتوت در پشت پرده با حیدر العبادی برای تشکیل دولت ائتلافی به توافق رسیده است. به نظر میرسد در میان چهرههای شاخص این ائتلاف، اسکندر وتوت کمترین فاصله را با دو ائتلاف بزرگ النصر (به رهبری حیدر العبادی) و دولت قانون (به رهبری نوری المالکی) داشته باشد!
علاوه بر افراد فوق الذکر، برخی چهرههای برجسته مانند رحیم الدراجی (کفی صرخة للتغییر)، قیس الخزعلی (عصائب اهل الحق)، حسن الساری (حزب الله عراق)، کریم النوری و... از این ائتلاف حمایت میکنند. در میان گروههای سرشناس حشد شعبی و مبارز با داعش نیز گروههایی مانند حزب الله عراق، کتائب سید الشهدا، سازمان عمل اسلامی، کتائب امام علی، عصائب اهل الحق، سرایا الخراسانی، جنبش 10 شعبان و... از این ائتلاف حمایت کردهاند.
از ائتلاف با العبادی تا انشعاب
زمانی که ایده سازمانیابی بخشی از حشد الشعبی در انتخابات 2018 عراق مطرح شد، حیدر العبادی در مشاوره با تعدادی از معتمدین و بزرگان تصمیم گرفت از ائتلاف با حیدر العبادی حمایت کند. در آن زمان، تحلیل رایج بر این بود که حیدر العبادی خواه ناخواه دولت آینده را تشکیل خواهد داد و در این شرایط، همراهی با وی در انتخابات میتواند او را در فردای انتخابات نیز به یک متحد نزدیکتر از قبل تبدیل کند.
در آن زمان حیدر العبادی از سویی درصدد ائتلاف با هادی العامری و عمار حکیم بود و از سوی دیگر تلاش میکرد مقتدی صدر را به عنوان ضلع چهارم به این ائتلاف اضافه کند. او همچنین به طور جدی سعی داشت بخشی از آراء اهل تسنن عراق را نیز به سوی خود جلب کند و در مجموع، فراگیرترین ائتلاف انتخاباتی در عراق را تشکیل دهد. اما مشکل وی دقیقا از همین جا آغاز میشد که با توجه به تجربه انتخابات 2010، حیدر العبادی میخواست لیست را به صورتی ببندد که اطمینان خاطر داشته باشد که اکثریت پارلمان در دست خودش و نه مؤتلفین انتخاباتی وی هستند. همین موضوع به یکی از گرههای کور ائتلاف تبدیل و در ادامه باعث شد تا هادی العامری تصمیم بگیرد با عنوان «ائتلاف الفتح المبین» به صورت مستقل در انتخابات شرکت کند.
حاشیههای جنجالی
ائتلاف فتح از ابتدای تأسیس خود تاکنون دو چالش حاشیهای بزرگ و کوچک را پشت سر گذاشته است. چالش کوچک فتح، بحث کاندیداتوری «خالد الملا» از رهبران مرکزگرا (وحدتگرا) اهل تسنن عراق بود که در لیست انتخاباتی فتح در شهر بغداد قرار گرفته بود.
بعد از انتشار این لیست، خالد الملا در برابر دوربین هر گونه همکاری با ائتلاف فتح را به شدت تکذیب کرد! «من برای انتخابات کاندید نشدهام! هر جا تصویر یا نام مرا در لیستی مشاهده کردید، کفش به سمت آن پرتاب کنید!» این تکذیبیه باعث شد تا ائتلاف اعلام کند یک اشتباه تایپی باعث این اشتباه شده و به جای «خالد الملا»، در لیست مذکور باید «خالد الملة» قرار میگرفت. خالد المله از شخصیتهای داخلی سازمان بدر معرفی شده که به علت اشتغال در حوزههای امنیتی، در رسانهها شخصیت کاملا ناشناختهای محسوب میشود.
اما مهمترین چالش ائتلاف الفتح، استفاده از عنوان حشد شعبی بود. دو ماه قبل و در زمان تأسیس ائتلاف، فرماندهی حشد شعبی در بیانیهای هر گونه حضور مستقیم این تشکیلات در انتخابات را تکذیب کرده بود. طبق قانون انتخابات عراق، شخصیتها و سازمانهای نظامی حق ورود به انتخابات را ندارند و بر پایه همین قانون، سران ائتلاف الفتح در زمان نامهنگاری برای حضور در انتخابات، اعلام کردند به صورت رسمی از سازمانهای نظامی خود جدا شدهاند.
با این حال در جریان تبلیغات انتخابات، ائتلاف الفتح المبین از پوسترهای حشد شعبی به صورت گسترده استفاده کرد. همین موضوع با واکنش شدید طیف دیگری از حشد روبرو شد. «میثم الزیدی» فرمانده کل «فرقة العباس القتالیة» که در عملیاتهای استان الانبار حضور بسیار پررنگی داشت، اعلام کرد: «حشد شعبی مطلقا لیستی در انتخابات ندارد و ما صرفا از کلیت برگزاری انتخابات در کشور حمایت میکنیم. هر کس که ادعا کند خودش یا لیستی حشد شعبی را نمایندگی میکند، بدانید کذاب است و نباید او را برگزینید!»
اوس الخفاجی، فرمانده کل «قوات ابا الفضل العباس» از فرماندهان بسیج مردمی عراق و از چهرههای برجسته جریان صدر با ادبیات تندتری به ائتلاف فتح حمله کرد: «برخی از کاندیداهای معرفی شده توسط ائتلاف فتح، وزرا و نمایندگان فاسدی هستند که در زمینههای اقتصادی و... دارای سوء پیشینه هستند. این افراد با سوء استفاده از حشد شعبی قصد دارند بار دیگر به طبقههای بالای هرم قدرت راه یابند.»
اما تندترین اعتراضات از سوی مقتدی صدر صورت گرفت. در روز شنبه مقتدی صدر در نامهای سرگشاده در پاسخ به پرسش یکی از هواداران خود درباره استفاده از نام حشد شعبی در تبلیغات انتخاباتی نوشت: «سوء استفاده از نام و سابقه حشد و جهاد برای تبلیغات انتخاباتی، نمونه روشنی از عصیان در برابر منویات مراجع تقلید است.»
این اعتراضات سبب شد تا هادی العامری رسما اعلام کند ائتلاف فتح هیچ ارتباط سازمانیافتهای با حشد شعبی ندارد و نمیتواند خود را به آنها منسوب کند. قیس الخزعلی، دبیرکل جنبش عصائب اهل الحق نیز در این مورد گفت: «ما هرگز ادعا نکردهایم که حشد شعبی را در انتخابات نمایندگی میکنیم. اما روی دوم سکه هم همین است که ما به گذشته خود یعنی حضور در حشد شعبی و مبارزه داوطلبانه با تروریسم و داعش افتخار میکنیم.»
مطالبات و برنامهها
واقعیت این است که هنوز در فضای سیاسی عراق، برنامهمحوری جایگاه قابل اعتنایی ندارد و عموم رأی دهندگان بر پایه مسائلی مانند هویتهای مذهبی و قبیلهای، گرایشهای منطقهای و... پای صندوقهای رأی میروند. با این حال در دوره اخیر، ائتلافهای انتخاباتی رقیب بر سر چند استراتژی و راهبرد تمایز خود نسبت به ائتلاف دیگر را نشان میدهند.
ائتلاف فتح المبین دو ماه قبل در نامهای خطاب به هیئت وزیران و پارلمان عراق مطالبات اصلی خود را مطرح کرد که یکی از آنها حقوق و دستمزد برابر هر نظامی حشد شعبی با همتای خود در ارتش عراق بوده است. چندی قبل در پی اعلام حضور مستقل این ائتلاف در انتخابات، ائتلاف فتح به صورت رسمی دوازده هدف غایی خود از حضور در انتخابات را فهرست کرد. یازده هدف اصلی ائتلاف فتح عبارتند از:
اداره دولت و تلاش برای اصلاح
گسترش فرهنگ اسلامی و استیفای حقوق زنان
سرمایهگذاری بر روی ثروتهای طبیعی عراق و توزیع عادلانه ثروتهای آن در میان تودههای ملت
تقویت نیروهای مسلح عراق
رها کردن دستگاه قضایی عراق از محدودیتهای فعلی
تغییر قانون انتخابات عراق به هدف دستیابی بیشتر ملت به حقوق خود
بهبود سیستمهای توزیع برق، آب و حمل و نقل عمومی
حمایت سیاسی، قانونی و مادی از سازمان بسیج مردمی عراق (حشد شعبی)
مبارزه با فساد در دولت
مبارزه با تبعیضهای نژادی و مذهبی
حمایت از خانوادههای شهدا، مجروحین و همه قربانیان جنایات تروریستی
جمعبندی
به نظر میرسد ائتلاف الفتح نتواند به اکثریت در پارلمان دست یابد و باید برای حضور در دولت منتخب، با دیگر فراکسیونهای حاضر در پارلمان ائتلاف کند. بیتردید تنها گزینه ائتلاف فتح المبین برای ائتلاف در پارلمان، فراکسیون بزرگ شیعیان خواهد بود و این فراکسیون نیز نمیتواند نخستوزیری را خارج از اراده کلی شیعیان برگزیند.
با این حال ائتلاف الفتح المبین را باید نخستین حضور مستقل و پررنگ نیروهای خط مقدم جبهه مقاومت در عراق دانست و از این منظر، حضور آنان در انتخابات از اهمیت بسزایی برخوردار است. در صورتی که این ائتلاف بتواند به دست کم 4 کرسی در هئیت وزیران دست پیدا کند، قطعا آرزوی آمریکا و همپیمانان منطقهای آن برای انحلال حشد شعبی یا حل شدن آن در دل ارتش عراق به سرانجام نخواهد رسید. به نظر میرسد در بهترین حالت، ائتلاف الفتح بتواند به حدود 9 وزارتخانه دست پیدا کند که در میان آنها وزارت کشور به عنوان مهمترین جایگاه هدف گذاری شده است.
انتهای پیام/